Natuurlike hulpbron

Dié reënwoud in Fatu-Hiva in die Marquesas-eilande is 'n voorbeeld van 'n ongeskonde natuurlike hulpbron. Woude verskaf hout aan mense en kos en skuilings vir die plant- en dierewêreld. Die voedingstofsiklus tussen organismes skep koskettings en die biodiversiteit van spesies.
Die Carson-waterval in die berg Kinabalu, Maleisië, is 'n voorbeeld van 'n ongerepte natuurlike hulpbron. Watervalle verskaf bronwater vir mense, diere en plante vir oorlewing en is ook die habitat vir waterorganismes. Die waterstroom kan gebruik word om turbines te laat draai vir die opwek van hidroëlektrisiteit.
Die oseaan is 'n voorbeeld van 'n natuurlike hulpbron. Die oseaangolwe kan gebruik word om golfkrag te skep, wat 'n hernubare energie is. Oseaanwater is belangrik vir die produksie van sout en om 'n habitat te verskaf vir diepseevisse. Daar is 'n biodiversiteit van marienespesies in die see waar voedingstofsiklusse volop is.
'n Foto van die Udachnaya-pyp, 'n oopgroefdiamantmyn in Siberië. Dit is 'n voorbeeld van 'n niehernubare hulpbron.

Natuurlike hulpbronne is hulpbronne wat bestaan sonder optrede van mense. Dit sluit in alle gewaardeerde kenmerke soos magnetiese krag, aantrekkingskrag en elektriese eienskappe en kragte. Op die aarde sluit dit in: sonlig, atmosfeer, water, grond (wat alle minerale insluit), asook alle plantegroei en dierelewe wat natuurlik bestaan het binne vroeër geïdentifiseerde kenmerke en hoofbestanddele.[1][2][3][4]

Spesifieke areas soos die reënwoud in Fatu-Hiva word dikwels gekenmerk deur die biodiversiteit en aarddiversiteit het in hul ekosisteem bestaan. Natuurlike hulpbronne kan verder op verskillende maniere geklassifiseer word. Natuurlike hulpbronne is materiale en bestanddele (iets wat gebruik kan word) wat binne die omgewing gekry kan word. Elke mensgemaakte produk bestaan uit natuurlike hulpbronne (op sy fundamentele vlak). 'n Natuurlike hulpbron kan bestaan as 'n aparte entiteit soos vars water en lug, asook as 'n lewende organisme soos 'n vis, of dit kan in 'n alwisselende vorm verwerk moet word om die hulpbron te kry soos metaal, erts en die meeste vorms van energie.

Daar is wêreldwyd heelwat gesprekke oor die toewysing van natuurlike hulpbronne. Dit is veral die geval tydens tye van toenemende skaarsheid en tekorte (die uitputting en oorverbruik van hulpbronne), maar ook omdat die uitvoer van natuurlike hulpbronne die grondslag van baie ekonomieë is.

Sommige natuurlike hulpbronne soos sonlig en lug kan oral gekry word, en staan bekend as alomteenwoordige hulpbronne. Die meeste hulpbronne kom egter voor in klein sporadiese areas en word genoem beperkte hulpbronne. Daar is baie min hulpbronne wat beskou word as onuitputbaar (wat nie in die toekoms gaan opraak nie) – dit is sonbestraling, geotermiese energie en lug (hoewel toegang tot skoon lug miskien nie). Die oorgrote meerderheid hulpbronne is teoreties uitputbaar, wat beteken daar is net 'n beperkte hoeveelheid en dit kan uitgeput word as dit nie behoorlik bestuur word nie.

Klassifikasie

[wysig | wysig bron]

Daar is verskillende metodes om natuurlike hulpbronne te kategoriseer. Dit sluit bron van oorsprong, vlak van ontwikkeling en hernubaarheid in.

Wat hul oorsprong betref, word hulle in twee soorte ingedeel:

  • Bioties – Biotiese hulpbronne word verkry van die biosfeer (lewende en organiese stowwe), soos woude en diere, en die stowwe wat van hulle verkry kan word. Fossielbrandstowwe soos steenkool en petrol word in dié kategorie ingesluit omdat hulle gevorm is deur verrotte organiese stowwe.
  • Abioties – Abiotiese stowwe is die soort wat kom van nie-lewende, nie-organiese stowwe. Voorbeelde is onder meer grond, vars water, lug en swaar stowwe insluitende erts soos goud, yster, koper en silwer.

Wat hul vlak van ontwikkeling betref, kan na natuurlike hulpbronne verwys word op die volgende maniere:

  • Potensiële hulpbronne – Potensiële hulpbronne is dié wat in 'n streek bestaan en in die toekoms gebruik kan word. Byvoorbeeld, petrol kom voor saam met afsettingsgesteente, maar totdat dit uitgeboor en gebruik word, bly dit 'n potensiële hulpbron.
  • Ware hulpbronne – Ware hulpbronne is die soort wat waargeneem is, hul hoeveelheid en gehalte bepaal is, en tans gebruik word. Die ontwikkeling van 'n ware hulpbron, soos houtverwerking, hang af van die beskikbare tegnologie en die koste wat betrokke is.
  • Reserwehulpbronne – Die deel van 'n ware hulpbron wat in die toekoms winsgewend ontwikkel kan word, word 'n reserwehulpbron genoem.
  • Voorraadhulpbronne – Dié waarvan 'n opname gemaak is, maar nie deur organismes gebruik kan word nie weens 'n tekort aan tegnologie, soos byvoorbeeld waterstof.

Hernubaarheid is 'n gewilde onderwerp en baie natuurlike hulpbronne kan geklassifiseer word as óf hernubaar óf niehernubaar.

  • Hernubare hulpbronne – Dit kan natuurlik aangevul word. Sommige van hierdie hulpbronne soos sonlig, lug, wind en water is voortdurend beskikbaar en hul hoeveelheid word nie merkbaar beïnvloed deur menslike verbruik nie. Hoewel baie hernubare hulpbronne nie so 'n vinnige hersteltempo het nie, is hierdie hulpbronne vatbaar vir uitputting deur oorverbruik. Hulpbronne uit 'n menslike-verbruik-perspektief word net so lank geklassifiseer as hernubaar solank die tempo waarteen dit heraangevul word meer is as die tempo van verbruik. Hulle kan vinnig aangevul word vergeleke met niehernubare hulpbronne.
  • Niehernubare hulpbronne – Niehernubare hulpbronne vorm óf stadig óf of vorm nie natuurlik in die omgewing nie. Minerale is die mees algemene hulpbron wat in dié kategorie ingesluit word. Uit 'n menslike-verbruik-perspektief is hulpbronne niehernubaar wanneer hul tempo van verbuik hoër is as die tempo waarteen dit aangevul word. 'n Goeie voorbeeld hiervan is fossielbrandstof, wat in hierdie kategorie is omdat hul tempo van vorming baie stadig is, wat beteken dat hulle as niehernubaar beskou word. Sommige hulpbronne se hoeveelheid word natuurlik minder sonder menslike inmenging. Die bekendste voorbeeld hiervan is radioaktiewe elemente soos uraan, wat natuurlik afbreek in swaar metale. Van hierdie kan die metaalminerale hergebruik word deur hulle te hersirkuleer,[5] maar steenkool en petroleum nie.[6] Sodra hulle ten volle opgebruik is, neem hulle miljoene jare om weer aangevul te word.

Ontginning

[wysig | wysig bron]

Hulpbronontginning behels enige aktiwiteit wat hulpbronne van die natuur ontgin. Dit kan wissel in skaal van die tradisionele gebruik van voorindustriële gemeenskappe, tot wêreldwye bedrywe. Ontginnende bedrywe is, saam met landbou, die grondslag van die hoofsektor van die ekonomie. Ontginning produseer die grondstowwe wat dan verwerk word om waarde toe te voeg. Voorbeelde van ontginningsbedrywe is jag, mynwese, boor vir olie of gas en bosbou. Natuurlike hulpbronne kan heelwat tot 'n land se rykdom toevoeg,[7] hoewel 'n skielike invloei van geld wat veroorsaak word deur 'n hulpbronopbloei kan sosiale probleme veroorsaak, insluitend inflasie wat ander bedrywe kan skade berokken, wat weer kan lei tot ongelykheid en onderontwikkeling.

Ontginningbedrywe verteenwoordig 'n groot groeiaktiwiteit in minder ontwikkelde lande, maar die rykdom wat geskep word lei nie altyd tot volhoubare en inklusiewe groei nie. Daar word dikwels aanvaar dat maatskappye in die ontginningsbedryf net belang stel om die korttermynwaarde tot die maksimum te benut, wat daartoe lei dat minder-ontwikkelde lande kwesbaar is vir magtige maatskappye. Navorsers redeneer dat daar areas van gemeenskaplike belange is waar ontwikkelingsdoelwitte en sake kruis. Dié bied geleenthede vir internasionale staatsagentskappe om saam met die private sektor en gasheerstaat voordele te put uit inkomstebestuur en verantwoordbaarheid wat uitgawes betref, die ontwikkeling van infrastruktuur, die skep van werksgeleenthede, die verbetering van vaardighede en die ontwikkeling van ondernemings.[8]

Uitputting

[wysig | wysig bron]
Wind is 'n natuurlike hulpbron wat gebruik kan word om elektrisiteit op te wek, soos met hierdie 5MW windturbines in die Thorntonbank-windplaas 28 km van die Belgiese kus.

Die uitputting van natuurlike hulpbronne het die laaste jare 'n groot fokuspunt van regerings en organisasies soos die Verenigde Nasies (VN) geword. Dit blyk duidelik uit die VN se Agenda 21 Deel Twee, wat die nodige stappe uitstippel wat lande moet neem om hul natuurlike hulpbronne te volhou.[9] Die uitputting van natuurlike hulpbronne word beskou as 'n volhoubare ontwikkelings-kwessie.[10] Die Brundtland-kommissie se interpretasie van volhoubare ontwikkeling is: "Om te verseker dat dit voldoen aan die behoeftes van die huidige oomblik sonder om die vermoë van toekomstige generasies om aan hul behoeftes te voldoen in die gevaar te stel."[11] 

"Die bewaring van ons natuurlike hulpbronne is die fundamentele probleem. Tensy ons daardie probleem oplos, sal dit ons min baat om al die ander op te los."

Theodore Roosevelt[12]

Die uitputting van natuurlike hulpbronne word veroorsaak deur "regstreekse aandrywers van verandering" soos mynbou, petroluittrekking, visvangs en bosbou, asook deur "onregstreekse aandrywers van verandering" soos demografie, ekonomie, die samelewing, politiek en tegnologie. Baie van die huidige gebruike in landbou is nog 'n faktor wat die uitputting van natuurlike hulpbronne aandryf. Byvoorbeeld, die uitputting van voedingstowwe in die grond weens die hoë gebruik van stikstof, asook woestynvorming.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "natural resources – definition of natural resources in English" (in Engels). Oxford Dictionaries. 20 April 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Augustus 2016. Besoek op 12 Desember 2016.
  2. ↑ "Definition of natural resource – Merriam-Webster's Student Dictionary". Wordcentral.com. 20 September 2012. Besoek op 12 Desember 2016.
  3. ↑ "What is Natural Resources? definition and meaning". Investorwords.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 November 2019. Besoek op 12 Desember 2016.
  4. ↑ "Natural resource dictionary definition | natural resource defined". Yourdictionary.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2019. Besoek op 12 Desember 2016.
  5. ↑ http://www.science.org.au/nova/newscientist/027ns_005.htm?id=mg19426051.200&print=true.
  6. ↑ http://reason.com/archives/2010/04/27/peak-everything.
  7. ↑ http://www.statcan.gc.ca/pub/16-002-x/2007003/10454-eng.htm.
  8. ↑ http://www.partnerplatform.org/?wwwszt4b.
  9. ↑ http://www.un.org/esa/dsd/agenda21/res_agenda21_09.shtml.
  10. ↑ Schilling M and Chiang L 2011 The effect of natural resources on sustainable development policy: The approach of non-sustainable externalities.
  11. ↑ http://www.un-documents.net/ocf-02.htm.
  12. ↑ Theodore Roosevelt, Address to the Deep Waterway Convention Memphis, TN, October 4, 1907

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]