Oseaan
'n Oseaan is 'n min of meer selfstandige wêreldsee tussen kontinente en kan verskeie (kleiner) seë bevat. Die woord oseaan kom van die Griekse Okeanos, wat in mitologie die personifikasie van die wêreldsee is. Die aarde se oseane en seë beslaan ongeveer 2/3 (70%) van die aarde se oppervlak, terwyl slegs 1/3 (30%) van die oppervlak land is. Hierdie watermassa laat die Aarde soos 'n blou albaster lyk wanneer 'n mens uit die ruimte daarna kyk.
Die mens is vir baie van sy bedrywighede op die oseane aangewese. Hoe ons hierdie oseane behandel, is daarom uiters belangrik - hulle word trouens soms as 'n barometer beskou van hoe gesond ons planeet is.
Net 'n bietjie van die oseaan se water is vars: die water in riviere en mere, asook grondwater en die ys van die poolkappe. Die mens is van water afhanklik vir sy voortbestaan. Die aarde is die enigste planeet waarop water in vloeistofvorm voorkom.
Daar is 5 verskillende oseane op die aarde, naamlik:
.svg)
Die Stille Oseaan is die grootste van al die oseane en beslaan omtrent 'n derde van die Aarde se oppervlak. Kenners reken al die wêreld se landmassas plus nog 'n Afrika-vasteland kan in een Stille Oseaan pas. Nog iets waarvoor die Stille Oseaan bekend is, afgesien van sy grootte, is die feit dat die laagste punt op Aarde hier voorkom - die Marianatrog. Daar is ongeveer 25 000 eilande in die Stille Oseaan - meer as in al die ander oseane saam. Die meeste van hulle lê suid van die ewenaar. Die naam Stille Oseaan is baie misleidend. Baie dele van die Stille Oseaan word deur tropiese siklone geteister wat gewoonlik groot storms op die talle eilande veroorsaak. Die wêreld se mees aktiewe vulkane kom hier voor; daar is sowat 500 aktiewe vulkane en nog baie onder die see, plus duisende uitgedoofde vulkane.
Die Atlantiese Oseaan is S-vormig en die wêreld se tweede grootste oseaan. Dit beslaan sowat 20 persent van die Aarde se totale oppervlak. Die oseaan word deur Noord-Amerika en Suid-Amerika aan die westekant begrens en deur Europa en Afrika aan die oostekant. Die Mid-Atlantiese-Rif is 'n baie unieke kenmerk van die Atlantiese Oseaan en is as te ware 'n noord-suid-middellyn wat deur die oseaan strek. Hierdie rif op die bodem van see is die wêreld se langste bergreeks. Die rif is vir die eerste keer in 1872 ontdek toe 'n span wetenskaplikes 'n geskikte gebied gesoek het om 'n trans-Atlantiese telegraafkabel te lê. Die Atlantiese Oseaan is gemiddeld 3926 m diep. Die diepste punt daarin is die Puerto Rico-trog wat 8605 m diep is.
Die derde grootste oseaan is 'n belangrike handelsroete tussen Afrika en Indië. Seeroetes wat die Midde-Ooste, Afrika en Oos-Asië met Europa verbind, strek oor die Indiese Oseaan. Baie skepe vervoer veral pertoleum en pertoleumprodukte van die olievelde van die Persiese Golf en Indonesië af al met hierdie roete langs. Die Indiese Oseaan is die warmste oseaan ter wêreld en het daarom baie van die gewilde vakansiebestemmings - soos Madagaskar, Mauritius, die Maldive, Seychelle, Zanzibar en nog vele meer. Dié oseaan word ook deur tropiese storms geteister.
Soos sy naam aandui, is dit die suidelikste oseaan in die wêreld. Dit omring die ysige vasteland Antartika. Dit is 'n unieke oseaankenmerk, want die ander oseane word deur vastelande omring, maar met die Suidelike Oseaan is dit net anders-om. Die noordelike grens van die oseaan grens aan die Atlantiese, Indiese en Stille Oseaan. Die Suidelike Oseaan is beslis geen ideale vakansiebestemming nie. Hier waai van die sterkste winde op aarde oor die diep en smal oseaanoppervlak en storms woed ook gereeld hier. Die sterkste seestorm ter wêreld, die Antarktiese Sikumpolêre Stroom, vloei in hierdie oseaan. Dié seestroom vloei 100 keer so sterk soos al die riviere in die wêreld saam.
Die Arktiese Oseaan is in die Noordpoolstreek geleë. Dis die kleinste en vlakste van die wêreld se vyf oseane. Hier is dit bibberkoud en wit ys dryf die grootste deel van die jaar op die oseaan se oppervlak. Op die ys tref 'n mens ysbere aan en robbe wat ook onder die dik yslae swem. Die enigste skepe wat hier kan rondvaar, is dié wat spesiaal ontwerp is om die dik yslae van die Noordpool se waters te breek. Hulle word ysbrekers genoem. Hierdie oseaan het die minste sout van al die oseane omdat ysplate gereeld smelt en dié vars water dan in die see beland.
Al hierdie oseane is met mekaar verbind en vorm saam 'n groot massa van soutwater.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Oseaan.
Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir oseaan.
