Papaweragtige
| Papaweragtiges | |
|---|---|
| |
| Ranunculus repens | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Divisie: | |
| Klas: | |
| Orde: | Ranunculales |
| Families | |
Die Papaweragtiges (orde Ranunculales) bestaan hoofsaaklik uit kruidagtige plante met afwisselende blare. Die blomkranse is meestal twee- of vierledig, maar soms het die blomme heelwat meeldrade en stampers. Al die plante van die orde het melksap in die stingels, maar die kleur daarvan verskil by die verskillende families.
Die vrug van die papaweragtiges is 'n eenhokkige doosvrug af kapsule. Die Papaweragtiges (orde Ranunculales) bestaan uit drie families, naamlik die Papaveraceae, Fumariaceae en Hypecoaceae, en ongeveer 44 genera en 625 spesies. Die meeste is kruidagtig en almal het afwisselende blare. Die blomkranse is twee- of vierledig, hoewel die blomme van lede van die Papaveraceae bale meeldrade het. Die orde is hoofsaaklik oor die gematigde dele van die Noordelike Halfrond versprei, maar 'n paar spesies kom ook in die Suidelike Halfrond voor.
Baie van hulle is onkruide. Die meeste papaweragtiges het helder blomme, waardeur die insekte aangelok word, en bestuiwing vind dan ook hoofsaaklik deur insekte plaas. Hierdie orde is spesifiek bekend vanweë die meer as 200 soorte alkaloïede wat reeds in die lede daarvan geïdentifiseer is. Vanweë die aanwesigheid van hierdie alkaloïede is daar baie min diere wat die plante vreet. Die Papaveraceae bestaan uit ongeveer 35 genera en 450 spesies. Hulle is almal kruidagtig en die blare is afwisselend en ingekeep.
In teenstelling met die van die ander twee families van die orde is die melksap van die Papaveraceae wit. Die blomme is reëlmatig en het vier tot ses kroonblare en 'n groot aantal meeldrade. Daar is normaalweg vier vrugblare, waarvan twee steriel is, maar spesies van die genus Papaver het meer as vier vrugblare. Die kelkblare is relatief groot en omvou die blomme totdat hulle oopgaan. Verskeie Papaver-spesies, onder meer Papaver somniferum, is gewilde tuinplante.
Papaver somniferum is egter veral bekend vanweë die alkaloïede wat daaruit verkry word. Net nadat die kroonblare afgeval het, word die jong vrugbeginsels gesny en die melksap wat daaruit tap, opgevang. Uit hierdie melksap word opium, morfien en kodeïen verkry, en deur verwerking van die morfien kan heroïen verkry word. Morfien is vroeër veral as 'n pynstillende middel in die mediese wetenskap gebruik, maar heroïen is 'n baie gevaarlike verdowingsmiddel.
Nieteenstaande die giftige melksap in die stingel van Papaver somniferum, is die sade daarvan eetbaar en word hulle as 'n lekkerny beskou. 'n Olie, bekend as maansaadolie, word ook daaruit gepars. Die sade word, soos by ander lede van die Papaver-familie, uit porieë in die droë doosvrug vrygelaat. Een Papaver-spesie, naamlik Papaver aculeatum (wildepapawer, klaproos), word inheems in Suid-Afrika aangetref, dikwels as onkruid op versteurde plekke.
Die Fumariaceae en Hypecoaceae is twee klein, relatief onbekende families wat hoofsaaklik van die papawerfamilie onderskei kan word op grond van hulle waterige melksap, in teenstelling met die wit melksap van die meeste lede van die papawerfamilie, en hul kleiner kelkblare. Die sade is voorsien van 'n vlesige aanhangsel bekend as 'n arillus, waarvoor miere baie lief is. Die miere dra die sade weg om die arillus te vreet en versprei so die sade.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-63-X, volume 22, bl. 88
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Papaweragtige.
Wikispecies het meer inligting verwant aan Papaweragtige- (en) "Ranunculales". Encyclopædia Britannica. Besoek op 20 Augustus 2019.
