Petrichor

Grond en water wat spat deur 'n reëndruppel

Petrichor is die aardse reuk wat geproduseer word wanneer reën op droë grond val. Die woord is saamgestel uit die Griekse πέτρα petra, wat "klip" beteken, en ἰχώρ īchōr, die vloeistof wat vloei in die are van die gode in die Griekse mitologie.

Oorsprong

[wysig | wysig bron]

Die term is in 1964 deur twee CSIRO navorsers geskep, die Australiër Isabel Joy Bear en die Brit Richard G. Thomas, vir 'n artikel in die joernaal Nature.[1][2] In die artikel beskryf die skrywers hoe die reuk afgelei word van 'n olie deur sekere plante tydens droë tydperke, waarna dit opgeneem word deur die kleigrond en rotse. Tydens 'n reënbui word die olie in die lug vrygestel saam met 'n ander verbinding, naamlik geosmien (dit beteken letterlik "aard-geur"). Die chemiese formule van geosmien is: 1,10-trans-dimetiel-trans-(9)-dekalol. Geosmien is 'n metaboliese neweproduk van sekere aktinobakterieë, wat vrygestel word deur die nat grond tydens die vervaardiging van die kenmerkende reuk; osoon kan ook teenwoordig wees as daar weerlig was.[3] In 'n opvolgartikel het Bear en Thomas (1965) getoon dat die olie saadontkieming vertraag en vroeë groei van die plant rem.[4]

Meganisme

[wysig | wysig bron]

In 2015 het wetenskaplikes van die Massachusetts Instituut van Tegnologie (MIT) met hoëspoedkameras getoon hoe die reuk deur die lug beweeg.[5] Die toetse behels ongeveer 600 eksperimente op 28 verskillende oppervlaktes, insluitend ontwerpmateriale en grondmonsters.[6] Wanneer 'n reëndruppel op 'n poreuse oppervlak beland, vorm klein borrels lug uit die porieë, wat  op die oppervlak dryf en aerosols vrylaat. Sulke aerosols voer die reuk, sowel as bakterieë en virusse in die grond. Reëndruppels wat teen 'n laer spoed beweeg is geneig om meer aerosols te produseer; dit dien as 'n verduideliking waarom die petrichor meer algemeen is na ligte reën.

Die mens se neus is uiters sensitief vir geosmin en is in staat om dit op te spoor teen konsentrasies van so laag as 5 dele per triljoen.[7] Sommige wetenskaplikes glo dat die mens die reënreuk waardeer omdat sy voorouers staatgemaak het op reënerige weer vir oorlewing.[8]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Bear, Isabel Joy; Thomas, Richard G. (Maart 1964). "Nature of argillaceous odour". Nature. 201 (4923): 993–995. Bibcode:1964Natur.201..993B. doi:10.1038/201993a0.
  2. ↑ Garg, Anu (2007). The Dord, the Diglot, and an Avocado Or Two: The Hidden Lives and Strange Origins of Words. Penguin. p. 399. ISBN 9780452288614.
  3. ↑ Yuhas, Daisy (18 Julie 2012). "Storm Scents: It's True, You Can Smell Oncoming Summer Rain: Researchers have teased out the aromas associated with a rainstorm and deciphered the olfactory messages they convey". Scientific American (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2020. Besoek op 20 Julie 2012.
  4. ↑ Bear, Isabel Joy; Thomas, Richard G. (September 1965). "Petrichor and plant growth". Nature. 207 (5005): 1415–1416. Bibcode:1965Natur.207.1415B. doi:10.1038/2071415a0.
  5. ↑ Cooper-White, Macrina (15 Januarie 2015). Here's Why Rain Has That Distinctive Smell. URL besoek op 17 Januarie 2015.
  6. ↑ Chu, Jennifer (14 Januarie 2015). "Rainfall can release aerosols, study finds". MIT News (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Augustus 2015. Besoek op 17 Januarie 2015.
  7. ↑ Polak, E.H.; Provasi, J. (1992). "Odor sensitivity to geosmin enantiomers". Chemical Senses. 17: 23. doi:10.1093/chemse/17.1.23.
  8. ↑ Palermo, Elizabeth (21 Junie 2013). "Why Does Rain Smell Good?". LiveScience.com (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Mei 2020. Besoek op 17 Januarie 2015.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.