Poerim

Mense in kostuums tydens Poerim, druk van die Filologus Hebræo-Mixtus, 1657
Die triomf van Mordegai, skildery deur Pieter Pietersz Lastman, 1624
Ester en Mordegai skryf die briewe aan die Jode, skildery deur Aert de Gelder, 1675
Triomf van Mordegai volgens die Boek Ester 6,11.[1] Muurskildery in die sinagoge van Dura Europos, 3de eeu. Mordegai te perd, gelei deur Haman. Aan die regterkant sit Ahasveros op sy troon
'n 18de-eeuse Megillat Ester (Ester-boekrol) oor die wonderwerke van Poerim
Poerimvieringe in Jerusalem

Poerim (Hebreeus: פּוּרִים, Pûrîm, luister (hulp·inligting)‬, afgelei van פור‬ poer, letterlik: "lot", verwant aan Akkadies: pūru; Jiddisj: Purim of Pirem) is 'n Joodse fees wat die redding van die Jode uit die hande van Haman herdenk. Haman was volgens die Hebreeuse Bybel van plan om al die Jode binne die Achaemenidiese Ryk te vermoor. Die hele Bybelse boek Ester (Hebreeus: מגילת אסתר,‬ Megillat Ester) beskryf dié verhaal en die jaarlikse viering van dié fees word in Ester 9,20–23 bepaal.[2] Dit word op 14 Adar in die Joodse kalender gevier en val daarmee in die vroeë lente van Israel. In skrikkeljare word dit op 14 Adar II gevier.[3] In stede wat in die tyd van die Tweede Tempel ommuur was, word Poerim een dag later, op 15 Adar – die sogenaamde Sjoesjan Poerim – gevier; hedendaags is dit net in Jerusalem en 'n paar ander stede die geval.

Nes Chanoeka is Poerim een van die kleiner (na-Bybelse) Joodse feeste en bedags is dit 'n gewone werkdag.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Poerim is 'n fees wat die redding van die Joodse volk uit dreigende gevaar in die Persiese diaspora herdenk. Volgens die Boek Ester het Haman, die hoogste staatsamptenaar van die Persiese koning, probeer om al die Jode in die Persiese Ryk op een dag te laat vermoor. Maar koningin Ester bring deur vas en gebed verlossing.

In die sinagoge word by hierdie geleentheid 'n godsdiens gehou, wat gewoonlik nie oormatig ernstig benader word nie; die hele proses is op plesier gerig. Gedurende die diens word die Boek Ester uit 'n feesrol voorgelees. Wanneer die naam van Haman val, sal aanwesige kinders deur te jou en te fluit en met ratelaars (Hebreeus: רעשן, ra'asjan; Jiddisj: גראַגער, ghrogher) soveel geraas as moontlik maak. Dit is gebaseer op die Bybelse gebod om die gedagtenis aan Amalek uit te delg (Dwarim/Deuteronomium 25,19[4]), nadat Amalek die volk Israel gehinder het op pad na die beloofde land toe. Sy naam het vervolgens 'n simbool van antisemitisme geword.

Die Boek Ester vertel dat Haman sy pos as hoogste staatsamptenaar van die Persiese koning Ahasveros (Hebreeuse naam van Xerxes I) selfsugtig benut het. Die koninklike dienaars moes voor hom kniel. Ester se neef en pleegvader Mordegai het as 'n Jood egter geweier om dit voor 'n mens te doen. Uit wraak het Haman die moord op alle Jode beveel. Die presiese dag, 13 Adar, is deur lot bepaal – vandaar die naam Poerim (= lote). Ester, die koningin, het egter by die koning vir die redding van die Jode, wat toegelaat is om hulleself te verdedig, gepleit. Haman is saam met omtrent 75 000 inwoners van die Persiese Ryk vermoor.

Daar is dalk 'n verband met die Zoroastriese fees frawardīgān, waarvan onder ander Herodotos as magophonia – die „moord op Mager“ – vertel (3,68–79) en waarop die Zoroastriese Persiërs die heerskappy van die Magers Gaumata en die daaropvolgende opkoms van Darius I herdenk het.[5][6]

Datums

[wysig | wysig bron]

Poerim is volgens die Joodse kalender op 14 Adar, die werklike viering begin egter altyd met sonsondergang op die vooraand (omdat 'n dag met sononder begin). Aangesien maande in die Joodse kalender altyd na die maan bereken word, wissel die datum van hierdie dag volgens die Gregoriaanse kalender. Net in antieke ommuurde stede soos Jerusalem en Jerigo word Poerim op 15 Adar (Sjoesjan Poerim) gevier.

Jaar in die Joodse kalender Datum in die Gregoriaanse kalender
5778 28 Februarie – 1 Maart 2018
5779 20–21 Maart 2019
5780 9–10 Maart 2020
5781 25–26 Februarie 2021
5782 16–17 Maart 2022
5783 6–7 Maart 2023
5784 23–24 Maart 2024
5785 13–14 Maart 2025
5786 2–3 Maart 2026
5787 22–23 Maart 2027
5788 11–12 Maart 2028
5789 28 Februarie – 1 Maart 2029
5790 18–19 Maart 2030
5791 8–9 Maart 2031

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (af) "Ester 6,11". Bybel: Ester. Bybelgenootskap van Suid-Afrika. Besoek op 9 April 2020. Haman het toe die kleed en die perd gevat, die kleed vir Mordegai aangetrek, hom oor die stadsplein laat ry en voor hom uitgeroep: "So word gemaak met iemand aan wie die koning graag eer wil bewys!"
  2. ↑ (af) "Ester 9,24". Bybel: Ester. Bybelgenootskap van Suid-Afrika. Besoek op 9 April 2020. Haman seun van Hammedata die Agagiet en vyand van al die Jode, het naamlik planne gemaak om die Jode uit te roei, en hy het met die Pur, dit is met die lot, beslis om 'n geskikte dag te kry waarop hy verskrikking oor hulle sou bring en hulle sou uitroei.
  3. ↑ (nl) Lou Evers en Jansje Stodel: Jodendom in de praktijk, 6de druk, 2011. ISBN 9022558851
  4. ↑ (af) "Deuteronomium 25,19". Bybel: Ester. Bybelgenootskap van Suid-Afrika. Besoek op 9 April 2020. Wanneer die Here jou God jou die oorwinning laat behaal het oor al jou vyande rondom jou en jy rustig woon in die land wat die Here jou God aan jou gee as jou eiendom en jy dit besit, moet jy die naam van Amalek van die aarde af uitwis. Jy mag nie vergeet om dit te doen nie."
  5. ↑ (en) S. Shaked: Book of Esther[dooie skakel]. In: Encyclopædia Iranica. aanlynweergawe. 2010.
  6. ↑ (en) David Asheri, Alan Lloyd, Aldo Corcella: A commentary on Herodotus. Books I-IV. Oxford University Press, Oxford o.a. 2007, ISBN 978-0-19-814956-9, bl. 471.

Verdere leesstof

[wysig | wysig bron]
  • (en) Elliott Horowitz (2006). Reckless Rites. Purim and the Legacy of Jewish Violence. Princeton University Press. ISBN 0-691-12491-4.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]