Polaris

Polaris
Hierdie kunstenaarsvoorstelling wys twee klas F-sterre: die superreus Polaris A en sy metgesel Polaris B.[1]
Hierdie kunstenaarsvoorstelling wys twee klas F-sterre: die superreus Polaris A en sy metgesel Polaris B.[1]
Sterrebeeld Klein Beer
Bayer-naam α Ursae Minoris
Spektraaltipe F7 Ib-II[2] / F0V[2] / F3V
Soort Veelvoudige ster
Waarnemingsdata (Epog J2000)
Regte klimming 02h 31m 49,09s
Deklinasie +89º 15' 50,8"
Skynmagnitude (m) 1,985 / 8,5 / 8,21
Besonderhede
Massa (M☉) 6
Temperatuur (K) 7 200
Afstand (ligjaar) 434
Eienskappe
Veelvoudigheid Veelvoudige Cepheïed-ster
Ander name
Noordster, Loodsster, HR 424, BD+88°8, HD 8890, SAO 308, FK5 907, GC 2243, ADS 1477, CCDM 02319+8915, HIP 11767, Cynosura, Alruccabah, Phoenice, Navigatoria, Ster van Arkadië, Yilduz, Mismar
Portaal  Portaalicoon   Sterrekunde

Polaris (ook onder meer Alpha Ursae Minoris of Poolster) is die helderste ster in die sterrebeeld Klein Beer (Ursa Minor). Dit is baie na aan die noordelike hemelpool en is dus die huidige noordpoolster.

Gebaseer op die meting van die Hipparcos-astrometrie-satelliet[3][4] is Polaris na raming sowat 434 ligjare van die Aarde af.[5] Dit is ’n veelvoudige ster en bestaan uit die hoofster, α UMi A, twee kleiner metgeselle, α UMi B en α UMi Ab, en twee verafgeleë metgeselle, α UMi C en α UMi D.

Stelsel

[wysig | wysig bron]
Die beweging van die sterre aan die noordelike hemelruim met Polaris in die middel.

Die ster α UMi A is ’n F8-superreus (Ib) of helder reus (II) met ’n massa van 6 sonmassas.[2] Die twee kleiner metgeselle is: α UMi B, ’n F3-hoofreeksster van 1,39 sonmassas [6] wat op ’n afstand van 2 400 AE om hom wentel, en α UMi Ab (of P), ’n baie nabygeleë dwergster met ’n wentelbaanradius van 18,8 AE[7] en ’n massa van rofweg 1,5 sonmassas.[2]

Daar is ook twee verafgeleë metgeselle, α UMi C en α UMi D.[2]

Polaris B kan met ’n gemiddelde teleskoop gesien word. Dit is in 1780 deur William Herschel ontdek met een van die kragtigste teleskope van dié tyd. In 1929 is die spektrum van Polaris A bestudeer en ontdek dat dit nog ’n baie nabygeleë dwergmetgesel het wat voorheen net in die teorie bestaan het. In Januarie 2006 het Nasa foto's van die Hubble-ruimteteleskoop uitgereik wat al drie komponente van die Polaris-driesterstelsel wys.

Polaris is ’n klassieke populasie I-Cepheïed. Aangesien Cepheïede standaard-meetinstrumente is vir afstande in die ruimte, word Polaris (as die naaste ster van dié soort) baie deeglik bestudeer.

Rol as ’n poolster

[wysig | wysig bron]

Omdat α UMi byna in ’n direkte lyn lê met die verlengde as van die Aarde bo die Noordpool – die noordelike hemelpool – staan Polaris feitlik onbeweeglik in die lug en lyk dit of al die sterre in die noordelike lugruim om hom draai. Dit is dus ’n uitstekende vaste punt om te gebruik in navigasie en astrometrie. Die beweging van Polaris na, en in die toekoms van, die hemelpool is vanweë die presessie van die Aarde.[8] Ná die 21ste eeu sal die hemelpool wegbeweeg van α UMi en teen omstreeks die 41ste eeu sal dit naby Gamma Cephei verbybeweeg.

Polaris is op die oomblik 0,7° van die hemelpool af en beweeg dus in ’n klein sirkel van 1½° in deursnee om die pool.

Name

[wysig | wysig bron]

Die ster se Bayer-naam is "Alpha Ursae Minoris". Die naam "Polaris"[9] is ’n verkorte vorm van die Latynse stella polaris, "poolster", wat in die Renaissance begin gebruik is toe die ster binne ’n paar grade van die Noordpool gekom het. In 2016 het die Internasionale Astronomiese Unie se sternaamwerkgroep (WGSN)[10] die naam "Polaris" vir die ster goedgekeur.[11]

Sy Arabiese naam was الجدي Al-Judeyy.[12][13] In dié tyd was dit nie so naby aan die Noordpool nie en het dit om die pool roteer.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "SIMBAD Object query : CCDM J02319+8915". Centre de Données astronomiques de Strasbourg. Besoek op 10 Junie 2010.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Wielen, R. (2000). "Polaris: astrometric orbit, position, and proper motion". Astronomy and Astrophysics. 360: 399–410. arXiv:astro-ph/0002406. Bibcode:2000A&A...360..399W. {{cite journal}}: Onbekende parameter |coauthors= geïgnoreer (hulp)
  3. ↑ Perryman, M.A.C.; Lindegren, L.; Kovalevsky, J.; et al. (Julie 1997), "The Hipparcos Catalogue", Astronomy and Astrophysics 323: L49–L52, Bibcode: 1997A&A...323L..49P 
  4. ↑ Perryman, Michael (2010), The Making of History's Greatest Star Map, Heidelberg: Springer-Verlag, doi:10.1007/978-3-642-11602-5 
  5. ↑ van Leeuwen, F. (2007). "HIP 11767". Hipparcos, the New Reduction. Besoek op 1 Maart 2011.
  6. ↑ "Polaris B, an optical companion of the Polaris (α UMi) system: atmospheric parameters, chemical composition, distance and mass". Royal Astronomical Society. 29 April 2008. Besoek op 15 Augustus 2012.
  7. ↑ "There's More to the North Star Than Meets the Eye" (in Engels). Hubblesite.org. 9 Januarie 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 September 2016. Besoek op 14 April 2012.
  8. ↑ Norton, Arthur P. (1973). Norton's Star Atlas. Edinburgh: Sky Publishing. p. 10. ISBN 0-85248-900-5.
  9. ↑ IAU Working Group on Star Names "IAU Catalog of Star Names" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2020. Besoek op 28 Julie 2016.
  10. ↑ "International Astronomical Union | IAU". www.iau.org. Besoek op 19 Januarie 2019.
  11. ↑ "Bulletin of the IAU Working Group on Star Names, No. 1" (PDF). {{cite web}}: Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (hulp)
  12. ↑ Al-Sufi, AbdulRahman (964). "Book Of Fixed Stars". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Julie 2019.
  13. ↑ Schjellerup, Hans (1874). Description des Etoiles fixes. p. 45.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]