Pottebakkery

’n Pottebakker aan die werk in Morena, Indië.

Pottebakkery is die proses om houers en ander voorwerpe uit klei en ander keramiese materiaal te vorm wat by hoë temperature gebak word om dit hard en duursaam te maak. Belangrike soorte sluit in erdewerk en porselein. Die plek waar sulke ware deur 'n pottebakker gemaak word, word ook 'n pottebakkery genoem.

Die term "pottebakkery" word deur die Amerikaanse Vereniging vir Toetsing en Materiale omskryf as "alle gebakte keramiekware wat klei bevat wanneer dit gevorm word, behalwe tegniese, strukturele en vuurvaste produkte".[1] In argeologie, veral wat die antieke en prehistoriese tydperke betref, beteken "pottebakkery" dikwels net houers, terwyl figure uit klei "terracotta" genoem word. Klei word dikwels in definisies van pottebakkery genoem as die materiaal wat gebruik word, maar dit is twyfelagtig.

Pottebakkersartikels word gemaak deur die vorming van ’n voorwerp uit keramiek (dikwels klei) in ’n gewensde vorm. Dit word dan by hoë temperature (600 tot 1 200 °C) in ’n droogoond of put gebak en gedroog[2] totdat dit permanente veranderings ondergaan, insluitend die verhoging van die sterkte en stewigheid daarvan. Baie pottebakkersware is bloot vir algemene gebruik, maar dit kan ook as ’n kunsvoorwerp gemaak word. ’n Kleivoorwerp kan versier word óf voordat óf nadat dit gebak is.

Kleigebaseerde pottebakkery kan in drie hoofgroepe verdeel word: erdewerk, ru-erdewerk en porselein. Dit verg al hoe meer spesifieke kleimateriale en al hoe hoër baktemperature. Al drie soorte kan geglasuur word of nie, na gelang van die gebruik. Hulle kan ook almal met verskillende tegnieke versier word. Dit is dikwels duidelik sigbaar tot watter groep ’n artikel behoort, maar nie altyd nie. Die artikels uit frit van die Islamitiese wêreld gebruik nie klei nie en val tegnies buite dié groepe. Historiese pottebakkersartikels kan gegroepeer word as "fyn" erdewerk, relatief duur en goed gemaak na gelang van die estetiese smaak van die betrokke kultuur; of as "growwe" ware, wat meestal onversier, eenvoudig en dikwels minder goed gemaak is.

Drogingsproses

[wysig | wysig bron]
Pottebakkery in ’n brandheuwel in Mali. Al die vroegste pottebakkersware is in sulke putte gedroog.
Tradisionele potte van Bangladesj.
’n Pottebakkersmark in Boubon, Niger.
’n Oond by 'n pottebakkery in Bardon Mill, Brittanje.

Die drogingsproses laat die voorwerp onomkeerbaar verander. Dit is eers daarna ’n pottebakkersartikel. In droging by ’n laer temperatuur sluit die veranderinge sintering in, waar die growwer deeltjies in die voorwerp saamsmelt. In die geval van porselein, waar ander materiale en hoër temperature gebruik word, word die fisiese, chemiese en mineralogiese eienskappe van die bestanddele verander. In alle gevalle is die rede vir die drogingsproses om die artikel permanent harder te maak en die bakproses moet geskik wees vir die spesifieke materiaal. ’n Rowwe riglyn is dat moderne erdeware gewoonlik by temperature van ongeveer 1 000 - 1 200 °C gebak word, steenware by ongeveer 1 100 - 1 300 °C en porselein by ongeveer 1 200 – 1 400 °C. Histories was dit moeilik om baie hoë temperature te bereik, en in ’n eenvoudige put kan erdewerk teen so laag as 600 °C gebak word.

Die drogingsproses kan op verskeie maniere geskied; dit word gewoonlik met ’n droogoond gedoen. Beide die maksimum temperatuur en die duur van die proses beïnvloed die finale eienskappe van die keramiek. Die maksimum temperatuur in ’n oond word gewoonlik vir ’n tydperk konstant gehou sodat die materiaal die nodige vastigheid kan bereik.

Die atmosfeer in ’n oond tydens die drogingsproses kan die voorkoms van die finale produk beïnvloed. Te veel lug in die oond kan die oksidasie van die klei en glasure veroorsaak. Te min lug of die gebruik van steenkool in plaas van hout kan suurstof van die oppervlak van die klei en glasure afstroop. Dit kan die voorkoms van die artikel beïnvloed. Verder kan sommige glasure wat ysterryke minerale bevat, bruin word as daar baie lug is en groen as die lug min is. Die atmosfeer in ’n oond kan aangepas word om spesiale effekte in die glasuur te produseer.

Droogoonde kan verhit word deur die gebruik van hout, steenkool, gas of elektrisiteit. As steenkool of hout gebruik word, kan dit rook, roet en as afgee wat die voorkoms van onbeskermde artikels kan beïnvloed. Moderne droogoonde wat gas of elektrisiteit gebruik, is skoner en makliker om te reguleer, en dit laat korter drogingstye toe. In ’n Westerse aanpassing van die tradisionele droging van Japannese rakuware word die artikel uit die oond gehaal terwyl dit warm is en met as, papier of skaafsels bestrooi, wat ’n kenmerkende verkolingsvoorkoms meebring.

In plekke soos Mali word brandheuwels eerder gebruik wat tradisioneel deur ’n dorpie se vroue en kinders gebou word. Takke word op die grond geplaas vir die fondament. Potte word op en tussen die takke geplaas en gras word hoog opgestapel om die heuwel te voltooi. Die gras word dan aan die brand gesteek. Soms word nog heuwels gebou terwyl ander reeds brand.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Standard Terminology Of Ceramic Whitewares And Related Products. ASTM C 242–01 (2007.) ASTM International.
  2. ↑ "Art & Architecture Thesaurus Full Record Display (Getty Research)". www.getty.edu. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Desember 2017. Besoek op 30 April 2018.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]