Povlakte

Die Povlakte in Noord-Italië in Januarie 2010, in digte mis gehul. Termiese inversies kom in die herfs- en wintermaande gereeld voor wanneer 'n laag warm lug oor 'n laag koeler lug uit die Alpe oor die gebied lê

Die Povlakte (Italiaans: Pianura Padana of Valle Padana), soms ook die Vlakte van Lombardye genoem, is die Noord-Italiaanse laagland tussen die Alpe in die noorde en weste, die Apennyne in die suide en die Golf van Venesië en die Adriatiese See in die ooste, waar die Porivier se delta in die Adriatiese See uitloop. Die gebied beslaan sowat 50 000 km2, strek oor 'n afstand van sowat 650 km van wes na oos en het 'n bevolkingsdigtheid van meer as 200 mense per km2. Die huidige vlakte was vroeër 'n baai van die Adriatiese See wat mettertyd aangevul is deur sedimente wat deur die Po en ander riviere uit die Alpe en Apennyne meegevoer is.

Die Povlakte
Die Castello Estense in Ferrara, magtige vesting en setel van die Este, een van Noord-Italië se vernaamste adellike geslagte wat hul stempel op boukuns, stadsbeplanning en die kunste afgedruk het

Die Povlakte is in 'n gematigde warm klimaatsone geleë. Nogtans verskil sy klimaat veral vanweë sy koue winters met dikwels mistige weer teenoor die res van Italië. Ook sy flora toon meer ooreenkomste met Sentraal-Europa.

Van oudsher is die Povlakte Italië se welvarendste streek wat in die Middeleeue en in die Renaissance-tydperk 'n ryk stedelike kultuur ontwikkel het waarin nedersettings soos Milaan, Turyn, Bologna, Mantua, Padua, Cremona en Parma as onafhanklike stadrepublieke of as setels van ambisieuse dinastieë bestaan het. Die streek se magtige adelfamilies en burgers het die kuns, argitektuur, wetenskappe, skilderkuns en musiek laat opbloei. Vanaf die tweede helfte van die 19de eeu het die streek vinnige industrialisering en verstedeliking ervaar. 'n Groot deel van die Italiaanse nywerhede is hier gevestig en landbouproduksie is ook besonder hoog.

Die vlakte is vernoem na die Po, wat met 'n lengte van sowat 675 km, Italië se langste rivier is. Die Po ontspring op die Monte Viso bergpiek (ook Monviso genoem, 3 841 m) in die Piëmontese Alpegebied op die grens tussen Frankryk en Italië en mond in die Adriatiese See uit.

Die Pobekken was vroeër 'n baai in die Adriatiese See wat mettertyd met sediment opgevul is. Die sediment is aangevoer deur talle riviere uit die Alpe (soos die Isonzo, Tagliamento, Livenza, Piave, Brenta en Adige), die Apennyne (Savio, Lamone, Reno) en deur die Po en sy syriviere (Mincio, Oglio, Adda, Ticino, Dora Baltea, Tanaro, Trebbia, Parma, Panaro). Hoewel die gebied hoofsaaklik 'n laagland is, is daar enkele heuwels en berge soos die heuwelland van Monferrato (716 m) by Turyn, die Euganese Heuwels (Colli Euganei) (605 m) en die Monti Beriei (444 m) suid van die stad Vicenza. Vanweë die omringende berge wat die westelike oseaanwinde afkeer, het die Povlakte 'n eiesoortige, kontinentale karakter met baie warm somers, warm en sonnige oorgangseisoene en koue winters.

Terreingesteldheid

[wysig | wysig bron]
Die gevleuelde Leeu van Sint Markus verskyn op geboue soos die stadspoort Porta San Tommaso (opgerig in 1518) in Treviso, geleë in die oostelike deel van die Povlakte wat as die Republiek Venesië se vastelandse besittings of Terraferma eeue lank onder Venesiaanse bewind gefloreer het

Sedert die rivierreguleringswerke (wat al in die Romeinse tyd aangelê is) en die dyke voltooi is, kan die groot hoeveelhede slik uit die berge wat die Po aanvoer, nie meer sywaarts afgevoer word nie. Die rivierbedding word dus al hoe hoër en dit verhoog die oorstromingsgevaar. Oorstromings kan veral na hewige herfsreëns voorkom of wanneer die sneeu op die berge smelt.

Voordat die Po die eintlike delta of sogenaamde Polesine (95 km breed) bereik, verdeel dit in talryke rivierarms waarvan die Po di Levante, die Po di Maestra, die Po della Tolle en die Po di Goroe di Gnocco die belangrikstes is. Hierdie vertakkings kan egter nouliks van die mondings van die Brenta- en die Adige-rivier onderskei word.

Met verloop van tyd het die delta tussen 0,5 en 1,35 km2 per jaar verder die see ingestoot en dit het sedert die Romeinse tyd met sowat 25 km uitgebrei. Stede soos Ravenna, wat vroeër hawens gehad het, lê nou diep in die binneland. Die gebiede waar die delta in die see ingestoot het, het 'n eentonige polderlandskap en verwoestende oorstromings kom steeds voor, byvoorbeeld in 1951, 1957 en 1966.

Administrasie

[wysig | wysig bron]

Die Povlakte strek oor vyf Italiaanse administratiewe streke - Piëmont, Lombardye, Emilia-Romagna, Veneto en Friuli-Venezia Giulia. Net 'n klein gedeelte daarvan is in die Switserse kanton Ticino geleë.

Ekonomie

[wysig | wysig bron]
Moderne boukuns in Milaan: Unicredit-toring en Bosco Verticale-woonstelgeboue
Foto: Thomas Ledl, CC BY-SA 4.0
Die verlede bly lewendig in 'n groot verskeidenheid feeste. Die Palio di Ferrara, 'n perdewedren met 'n Middeleeuse karakter, word in Ferrara noordoos van Bologna gehou
Rysvelde in die provinsie Vercelli. Die gelyknamige provinsiale hoofstad dra die trotse bynaam capitale europea del riso[1]

Die Povlakte is van oudsher Italië se vrugbaarste, rykste en mees digbevolkte streek wat sowel die primêre as sekondêre sektore van die ekonomie oorheers. Een van sy stede, Milaan, is die belangrikste Italiaanse handel-, verkeer- en nywerheidsentrum. Die gebied se lewenskragtigheid spruit nie net uit sy gunstige natuurlike ligging nie, maar ook uit sy geskiedenis. Van die 12de eeu af het nedersettings daar in bloeiende handelstede ontwikkel en die feodale stelsel het reeds vroeg verdwyn ten gunste van 'n liberale beleid wat deur die stadrepublieke toegepas is. Adellike families, wat die gesag oor stadstate uitgeoefen het soos die Visconti en Sforza in Milaan, die Gonzaga in Mantua, die Scaligeri in Verona of die d'Este in Ferrara, het as beskermhere van wetenskap, skilder- en beeldhoukuns, argitektuur en musiek opgetree.

Die hoë landboupotensiaal het gedeeltelik die grondslag gevorm vir die vinnige nywerheidsontwikkeling wat na 1954 plaasgevind het. Dit was veral die geval in die westelike deel van die Povlakte, waar Italië se belangrikste yster-, staal- en tekstielnywerhede tussen die stede Milaan, Turyn en Genua geleë is. Die oostelike deel was meer van die landbou afhanklik, maar die nywerheidsontwikkeling het daar ook langs die snelweë en die Adriatiese kus plaasgevind. Besoekers uit die buiteland sal, voordat hul vliegtuig op die aanloopbaan van een van die Venesiaanse lughawens neerstryk, gedurende die laaste minute van hul vlug 'n eindelose digbeboude landskap raaksien waar voorstedelike en periferiese sones met stedelike sentra saamgesmelt het tot die megalopoli padani.

Die Adriatiese kus speel ondanks sy gunstige geografiese ligging slegs 'n ondergeskikte ekonomiese rol en dieselfde geld vir die Po as vervoerweg. Die belangrikste hawe vir die weste en sy nywerhede is Genua. Ondanks pogings om ander streke in Italië ekonomies sterker te maak, blyk die Povlakte in ekonomiese opsig 'n onaantasbare posisie te hê. Die gebied se dinamiese ekonomie het tussen die 1950's en 1970's meer as een miljoen binnelandse migrante uit die Alpegebied en uit die suide van Italië na Piëmont en Lombardye gelok.

Landbou

[wysig | wysig bron]
Rysvelde in Jolanda di Savoia, provinsie Ferrara
Die enigste noemenswaardige rysvelde in Europa (naas die Franse Camargue-streek) is in die Povlakte geleë, tussen die riviere Ticino en Sesia in 'n streek in Piëmont en Lombardye wat as Lomellina bekendstaan. Voordat die rysbedryf in die vroeë 1960's geïndustrialiseer is, het sowat 280 000 mondine, vroulike seisoenwerkers uit alle dele van Italië wat met spesiale treine na die Povlakte vervoer is, hier harde handewerk verrig. Giuseppe De Santis se rolprent Riso Amaro ("Bitter rys"), 'n meesterwerk van neorealistiese Italiaanse filmkuns wat in 1949 ontstaan het en waarin Silvana Mangano een van die hoofrolle vertolk het, is 'n huldeblyk aan die "Dorpe van die vroue"

Die beheer van water, wat sowel dreinering as besproeiing betref, is van groot belang vir die landbousektor van die Povlakte. 'n Baie groot deel word vir akkerbou en intensiewe veeteelt gebruik en die opbrengste is, onder meer as gevolg van deeglike bemesting, baie hoog. Hoewel die landskap eentonig is, lewer dit nietemin 'n verskeidenheid landbouprodukte op. In die vlakker gebiede word graan, rys, mielie, beet en veevoer verbou, terwyl daar in die suidelike gebiede hoofsaaklik op wynbou gekonsentreer word en veeteelt oor die hele vlakte al hoe belangriker word.

Rys is in die 14de eeu vanuit China na Spanje en Sisilië ingevoer. In die waterryke Povlakte met sy swak grond het monnike rys met sukses begin kweek. Rysverbouing het in die laat 20ste en 21ste eeu 'n afnemende tendens getoon. Nogtans is die grootste rysstreek in Europa met 120 000 hektaar steeds in Piëmont geleë. 'n Gesofistikeerde kanaalstelsel van 9000 km voorsien die rysvelde van die benodigde groot hoeveelhede water. Laat in April en vroeg in Mei, wanneer die saad ontkiem, verander die rysvelde in 'n eindelose smaraggroen wêreld. Vanaf die middel van Augustus word die velde drooggelê sodat stropers die rys teen die middel van September kan oes. Die hoë gehalte van Italiaanse rys lok selfs Asiatiese kopers na Vercelli, die ryshoofstad van Europa.

Uitgebreide bodemverbeteringsprojekte het ook moderne akkerbou in die deltagebied moontlik gemaak. Landbouhervormings soos 'n beter grondverdeling en die stigting van koöperasies het die hele gebied tot voordeel gestrek. Die oorskot aan arbeiders wat vanweë die hervormings ontstaan het, is deur die nywerheidsontwikkeling opgeneem.

Nywerhede

[wysig | wysig bron]
'n Kunstenaar se voorstelling van Fiat se moderne Lingotto-aanleg in Turyn (1928)

Bykans die helfte van die Italiaanse nywerhede is in die Povlakteprovinsies Piëmont en Lombardye gevestig. Vanaf die 20ste eeu is ook groot dele van Veneto in 'n digbeboude nywerheidstreek omgeskep. Oorspronklik was waterkrag uit die omringende berg die enigste energiebron, maar vondste van aardolie en aardgas en 'n aardgaspypleiding na Nederland het die nywerheidspotensiaal verder verhoog. Die nywerhede vervaardig 'n verskeidenheid produkte van goeie gehalte wat op die uitvoermark gerig is.

Die uitvoer word vergemaklik deur ʼn goeie netwerk van paaie en spoorlyne oor die berge. Verkeers- en kommunikasiedienste oor die hele gebied is trouens goed. In die noorde, van Turyn tot Triëst, is daar 'n konsentrasie van tekstielnywerhede wat op hulle beurt weer die ontwikkeling van klerefabrieke gestimuleer het.

Turyn en Milaan is die grootste nywerheidsentra. Turyn huisves die bekende Fiat-fabrieke (Fiat is die afkorting vir Fabbrica Italiana d'Automobili di Torino), wat, afgesien van motors, ook vliegtuie, lokomotiewe en elektriese toerusting vervaardig. Die Milaanse nywerheidsgebied strek tot aan die voet van die omringende Alpe.

Toerisme

[wysig | wysig bron]

Vanuit 'n toeristiese perspektief word die Povlakte onder die minder aantreklike streke van Italië gereken en dikwels net geassosieer met monotone landskappe, intensiewe landbou, grootskaalse industrialisering, snelweë, digte mis en muggieplae. Nogtans is daar in dele van die streek ʼn florerende toeristebedryf gevestig. In die winter is die toerisme hoofsaaklik op die berge gerig en in die somer op die Adriatiese kus. Venesië, die stad van die waterstrate en gondels, Bologna en Turyn word egter ook regdeur die jaar deur toeriste besoek.

Literatuur en filmkuns

[wysig | wysig bron]
Isabella Riva in Il mulino del Po (1949)

Groot dele van die Povlakte word deur water oorheers - die magtige Po en sy takriviere, mensgemaakte kanale, eindelose moerasse en rysvelde waarin hemel en wolke weerkaats, en die magtige Podelta waar land, rivier en see met mekaar versmelt. Skrywers en filmmakers het steeds weer aangetrokke gevoel deur hierdie landskap en die handelinge van hul werke teen sy agtergrond laat afspeel.

Literatuur

Riccardo Bacchelli se roman Il mulino del Po ("Die Pomeul", 1938−1940), wat later ook verfilm is, speel as 19de eeuse familiesaga af teen die moeilike tydperk van die vereniging van Italië in 'n eenheidstaat. Giovannino Guareschi se romanreeks Don Camillo (1948−1968) handel oor die Rooms-Katolieke priester Don Camillo en sy teenspeler, die kommunistiese burgemeester Giuseppe Bottazzi, genoem Peppone. Dit speel af teen die historiese agtergrond van naoorlogse Italië, in 'n tydperk van sosiale spanninge, armoede en maatskaplike verandering waartydens tradisionele waardes bevraagteken word. Vir sy romansiklus Il romanzo di Ferrara het die skrywer Giorgio Bassani Ferrara as 'n tipiese Padaniese stad gekies.

Laat 20ste en vroeë 21ste eeuse verhale en romans het uit die penne van skrywers soos Pier Vittorio Tondelli, Giulio Mozzi, Daniele Benati, Ermanno Cavazzoni en Gianni Celati gekom. Literatuurnavorsers verwys na Celati se twee kortverhaalbundels Narratori delle pianure (1985) en Quattro novelle sulle apparenze (1987), en die outobiografiese reisjoernaal Verso la foce (1989) as trilogia padana of Padaniese trilogie. Landskappe, leefruimtes en water, as 'n konkrete of simboliese natuurelement, staan sentraal in sy eksperimenteel-poëtiese verhaalkuns wat deur sy samewerking met die fotograaf Luigi Ghirri in die vroeë 1980's geïnspireer is en waarin hy oor menslike leefruimtes temidde van grootskaalse industrialisering en verstedeliking reflekteer.[2][3]

Filmkuns

Die belangrikste rolprente, wat in die Povlakte afspeel, is Michelangelo Antonioni se dokumentêr Gente del Po (1942); Giuseppe De Santis se sosiale drama Riso Amaro ("Bitter rys", 1949); en Bernardo Bertolucci se Prima della rivoluzione (1964), Strategia del ragno (1970) en Novecento (1976).

Bronnelys

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Mondo del Gusto: Vercelli. Besoek op 25 Junie 2019
  2. ↑ Gerhild Fuchs: Die Poebene als konkreter und metaphorischer «Wasser-Raum» in den Erzählungen Gianni Celatis. In: Doris G. Eibl / Lorelies Ortner / Ingo Schneider / Christoph Ulf (reds.): Wasser und Raum. Beiträge zu einer Kulturtheorie des Wassers. Göttingen: V&R unipress 2008, bl. 293-296
  3. ↑ Gerhild Fuchs (Innsbruck): «Sto scrivendo in una nebulosa di gas depressivo» - die Poebene im Spiegel der zeitgenössischen italienischen Erzählliteratur. In: Cornelia Klettke / Georg Maag (reds.): Reflexe eines Umwelt- und Klimabewusstseins in fiktionalen Texten der Romania. Berlin: Frank & Timme 2010, bl. 243-264

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Media
Landbou
Omgewingsake