Proto-Indo-Europese taal

Proto-Indo-Europees (PIE) is die gerekonstrueerde gemeenskaplike voorouer van die Indo-Europese taalfamilie.[1] Geen direkte rekord van Proto-Indo-Europees bestaan nie, en die voorgestelde kenmerke daarvan is deur linguistiese rekonstruksie van gedokumenteerde Indo-Europese tale afgelei.[2] Dit word ook Oerindogermaans genoem, alhoewel daarmee nié bedoel word dat die Germaanse óf Indiese dogtertale in 'n nouere verband daarmee staan as enige ander dogtertaal nie, maar slegs die twee geografiese ekstreme verteenwoordig.

Baie meer aandag is aan die rekonstruering van PIE bestee as enige ander prototaal, en dit word die beste begryp van enige taal uit daardie tydperk. Die oorwig van linguistiese werk tydens die 19de eeu is aan die rekonstruksie van PIE of sy dogtertale gewy, en etlike van die moderne linguistiese rekonstruksietegnieke (soos die vergelykende metode) het hierby baatgevind.

Vermoedelik is PIE vanaf ongeveer 4500 v.C. tot 2500 v.C. as 'n enkele taal gebesig[3] tydens die Laat Neolitikum tot Vroeë Bronstydperk, hoewel skattings met meer as duisend jaar verskil. Volgens die heersende Kurgan-hipotese was die oorspronklike tuisland van die Proto-Indo-Europeërs moontlik in die Ponties-Kaspiese steppe van Oos-Europa. Die linguistiese rekonstruksie van PIE het insig verskaf in die pastorale kultuur en patriargale godsdiens van sy sprekers.[4]

Namate sprekers van Proto-Indo-Europees van mekaar geïsoleer geraak het deur Indo-Europese migrasies, het die streeksdialekte van Proto-Indo-Europees wat deur die onderskeie groepe gepraat is, gedivergeer, aangesien elke dialek verskuiwings ondergaan het wat uitspraak (die Indo-Europese klankwette), morfologie en woordeskat betref. Oor baie eeue heen het hierdie dialekte verander in die bekende antieke Indo-Europese tale. Van daar af het verdere linguistiese divergensie gelei tot die evolusie van hul huidige afstammelinge, naamlik die moderne Indo-Europese tale. Vandag is Spaans, Engels, Portugees, Hindoestani (Hindi en Oerdoe), Bengali, Russies, Pandjabi, Duits, Persies, Frans, Marathi, Italiaans, en Goedjarati die afstammelinge van PIE met die meeste moedertaalsprekers.

Daar word geglo dat PIE oor 'n uitgebreide morfologiese stelsel beskik het wat infleksie-agtervoegsels ingesluit het (analoog aan child, child's, children, children's in Engels) benewens ablaut (d.i. vokaalveranderinge wat in Engels bv. as sing, sang, sung, song oorleef) en aksent. PIE-naamwoorde en voornaamwoorde het 'n komplekse stelsel van verbuiging, en werkwoorde het insgelyks 'n komplekse stelsel van vervoeging gehad. Die PIE fonologie, partikels, syfers, en kopula is ook goed gerekonstrueer.

Sterretjies word gebruik as 'n konvensionele teken van gerekonstrueerde woorde, soos *wódr̥, *ḱwn̥tós of *tréyes . Hierdie vorme is die gerekonstrueerde voorouers van onderskeidelik die moderne woorde vir water, hond en drie.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Indo-European languages – The parent language: Proto-Indo-European". Encyclopedia Britannica (in Engels). Besoek op 19 September 2021.
  2. ↑ "Archaeology et al: an Indo-European study" (PDF). School of History, Classics and Archaeology. The University of Edinburgh. 11 April 2018. Besoek op 1 Desember 2018.
  3. ↑ Powell, Eric A. "Telling Tales in Proto-Indo-European". Archaeology. Besoek op 30 Julie 2017.
  4. ↑ Fortson, 2004, p.16