Psigopatie

Psigopatie (of sosiopatie) word tradisioneel gedefinieer as ’n persoonlikheidsteuring wat gekenmerk word deur langdurige antisosiale gedrag, min empatie en berou, asook ongeïnhibeerde of vreeslose optrede. Dit kan ook gedefinieer word as ’n persoonlikheidsaspek wat in ’n groot verskeidenheid kombinasies in mense in die algemeen voorkom. Die definisie van psigopatie het deur die geskiedenis aansienlik verander; verskillende definisies word steeds gebruik wat net gedeeltelik oorvleuel en mekaar soms weerspreek.[1]

Die Amerikaanse psigiater Hervey M. Cleckley se navorsing oor psigopatie het waarskynlik die aanvanklike kriteria vir antisosiale persoonlikheidsteuring in die Diagnostiese en Statistiese Handleiding van Geestesteurings (DSM) beïnvloed, so ook dié van die Amerikaanse sielkundige George E. Partridge oor sosiopatie. Die DSM en Internasionale Klassifikasie van Siektes (ICD) het die diagnose "antisosiale persoonlikheidsteuring" en "dissosiale persoonliheidsteuring" opgeneem; volgens hulle is voorheen daarna verwys as psigopatie of sosiopatie.[1][2][3][4] Die Kanadese sielkundige Robert D. Hare het later die begrip psigopatie in kriminologie weer gewild gemaak met sy Psychopathy Checklist.[1][5]

Hoewel geen psigiatrie- of sielkunde-organisasie ’n diagnose soos psigopatie goedkeur nie, word die beoordeling van psigopatiese karaktertrekke algemeen gebruik in die regstelsel van verskeie lande, en dit kan aansienlike gevolge inhou vir individue wat beoordeel word.[5] Die term word ook algemeen deur die publiek gebruik, asook in media en fiksie.[6]

Definisie

[wysig | wysig bron]

Navorsers het gevind daar is skynbaar minstens twee verskillende opvattings oor psigopatie. Jennifer L. Skeem et al. onderskei tussen "Cleckley-psigopatie" (genoem na Hervey Cleckley se vroeëre opvatting van psigopatie as ongeïnhibeerde, vreeslose gedrag met min angstigheid en "effense geringskatting") en "kriminele psigopatie" (’n "meer gemene en aggressiewe" gebrek aan inhibisie wat duidelike en volhardende kriminele gedrag omvat". Vanweë die groot implikasies wat die etiket "psigopaat" kan hê – onder meer oor die graad van straf, behandeling ens. – is ’n poging aangewend om die betekenis van die term duideliker te maak deur skynbaar uiteenlopende opvattings soos hier bo in ooreenstemming te bring.[1]

Drieledige model

[wysig | wysig bron]

Volgens die drieledige model wat deur Christopher J. Patrick et al. geformuleer is, lê die verskillende opvattings van psigopatie in afwisselende mate klem op drie waarneembare karaktertrekke:[7]

  • Vreesloosheid. ’n Lae mate van vrees, wat insluit ’n hoë toleransie van stres, die onbekende en gevaar; groot selfvertroue en ’n sosiale geldingsdrang.
  • Inhibisieloosheid. Swak impulsbeheer, wat insluit probleme met beplanning en voorsorg; ’n swak beheer van drange; ’n aandrang op onmiddellike bevrediging en min gedragsgrense.
  • Gemeenheid. ’n Gebrek aan empatie en noue bande met ander; ’n minagting van noue bande; die gebruik van wreedheid om mag te bekom; neigings tot uitbuiting; ’n minagting van gesag en ’n destruktiewe soeke na opwinding.

’n Belangrike vraag wat die opvatting van psigopatie betref, is of dit ’n spesifieke toestand is wat van ander toestande en "normale" persoonliheidstipes onderskei kan word, en of dit doodgewoon ’n kombinasie van verskeie persoonlikheidstrekke is wat in die algemeen by mense voorkom.

Sommige studies verbind psigopatie aan ander dimensies,[8][9][10] soos antagonisme (hoog), pligsgetrouheid (laag) en angstigheid (laag, of soms hoog).[8] Dit is ook al verbind met psigotisisme, ’n teoretiese dimensie wat verwys na harde, aggressiewe of vyandige neigings.[9] Dit gaan saam met ’n gebrek aan sosialisering en ’n verantwoordelikheidsin, impulsiwiteit, aggressie en in sommige gevalle ’n soeke na sensasie.[9]

Die psigoanalis Otto Kernberg glo psigopatie moet beskou word as deel van ’n spektrum van patologiese narsisme, wat sal wissel van ’n narsistiese persoonlik op ’n lae vlak tot kwaadaardige narsisme op ’n middelmatige vlak en psigopatie op ’n hoë vlak.[10]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Skeem, J. L.; Polaschek, D. L. L.; Patrick, C. J.; Lilienfeld, S. O. (2011). "Psychopathic Personality: Bridging the Gap Between Scientific Evidence and Public Policy". Psychological Science in the Public Interest. 12 (3): 95–162. doi:10.1177/1529100611426706.
  2. ↑ Patrick, Christopher (2005). Handbook of Psychopathy. Guilford Press. ISBN 978-1-60623-804-2.
  3. ↑ Andrade, Joel (23 Maart 2009). Handbook of Violence Risk Assessment and Treatment: New Approaches for Mental Health Professionals. New York, NY: Springer Publishing Company. ISBN 978-0-8261-9904-1. Besoek op 5 Januarie 2014.
  4. ↑ "Dissocial Personality Disorder". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 September 2013. Besoek op 19 Junie 2014.
  5. ↑ 5,0 5,1 "Hare Psychopathy Checklist". Encyclopedia of Mental Disorders (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 November 2019. Besoek op 4 September 2013.
  6. ↑ Delisi, Matt; Vaughn, Michael G.; Beaver, Kevin M.; Wright, John Paul (2009). "The Hannibal Lecter Myth: Psychopathy and Verbal Intelligence in the MacArthur Violence Risk Assessment Study". Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment. 32 (2): 169–77. doi:10.1007/s10862-009-9147-z.
  7. ↑ Patrick, Christopher; Fowles, Don; Krueger, Robert (Augustus 2009). "Triarchic conceptualization of psychopathy: Developmental origins of disinhibition, boldness, and meanness". Development and Psychopathology. Cambridge University Press. 21 (3): 913–938. doi:10.1017/S0954579409000492. Besoek op 6 Januarie 2014.
  8. ↑ 8,0 8,1 Widiger, Thomas A.; Lynam, Donald R. (2002). "Psychopathy and the Five-Factor Model of Personality". In Millon, Theodore; Simonsen, Erik; Birket-Smith, Morten; Davis, Roger D. (reds.). Psychopathy: Antisocial, Criminal, and Violent Behavior. New York: Guilford Press. pp. 171–87. ISBN 978-1-57230-864-0.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Zuckerman, Marvin (1991). Psychobiology of personality. Cambridge University Press. p. 390. ISBN 0-521-35942-2.
  10. ↑ 10,0 10,1 Otto F., Kernberg (2004). Aggressivity, Narcissism, and Self-Destructiveness in the Psychotherapeutic Relationship: New Developments in the Psychopathology and Psychotherapy of Severe Personality Disorders. Yale University Press. ISBN 0-300-10180-5.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]