Pōtatau Te Wherowhero

Pōtatau Te Wherowhero
Maori-koning
Tekening deur George French Angas.
Tekening deur George French Angas.
Bewind Junie 1858 - 25 Junie 1860
Opvolger Tāwhiao
Gade Whakaawi
Raharaha
Waiata
Ngawaero
Gebore Omstreeks 1770-1800
Gesterf 25 Junie 1860
Vader Te Rauangaanga
Moeder Parengaope

Pōtatau Te Wherowhero (oorlede 25 Junie 1860) was 'n Maori-vegter, leier van die Waikato-stam, die eerste Maori-koning en die stigter van die Te Wherowhero-dinastie. Hy was eers net as Te Wherowhero bekend en het die naam Pōtatau ná sy troonbestyging in 1858 aangeneem. Namate dispute oor grond toegeneem het, het Te Wherowhero al hoe meer met die regering vasgesit.[1]

Biografie

[wysig | wysig bron]
'n Nabyskoot van Te Wherowhero se gesig, deur George French Angas.

Te Wherowhero was die oudste seun van Te Rauangaanga, 'n prominente leier voor en gedurende die Musketoorloë van 1807-1845.[1] Toe Te Wherowhero naby die einde van die 18de eeu gebore is, het sy pa pas die oorlogshoofman van die Waikato-stamme geword. Te Wherowhero se ma, Te Parengaope, was 'n dogter van die Ngāti Koura, 'n clan van die Waikato.[2]

Omstreeks 1820 het Te Wherowhero 3 000 Waikato- en ander vegters gelei in 'n aanval op die Ngāti Toa, terwyl 1 500 van hulle bondgenote van Whaingaroa met 'n seeroete aangeval het. Saam het hulle die Ngāti Toa oorwin.[1][3]

In 'n volgende oorlog teen die Ngāti Toa het hy groot verliese gelei.[2] Vroeg in 1822 is hy byna gedood in 'n aanval deur die Ngāti Toa op die Waikato.

Te Wherowhero het in dié jaar na die Waikato teruggekeer om bevel oor te neem van 'n onsuksesvolle verdediging van sy stam teen die Ngāpuhi, wat van 1818 tot 1823 op 'n groot stormloop van Noordeiland was. Die Waikato het hulle vir 'n paar jaar verder suid van hulle gewone grondgebied gevestig uit vrees vir verdere aanvalle deur die Ngāpuhi.

Vrede met die Ngāpuhi is in 1823 gesluit en die Waikato het na hulle grondgebied teruggekeer.[1]

Maori-koning

[wysig | wysig bron]
Die vlag wat gehys is toe Pōtatau Te Wherowhero as Maori-koning aangewys is (geteken in 1863).

In die vroeë 1850's is 'n beweging gevestig om 'n Maori-koning in te stel. Die doel was om die Maori-volk te verenig en as 'n teenvoeter vir koningin Victoria. Dit was egter ook om die verkoop van grond aan die Europeërs te beëindig.

Te Wherowhero is voorgestel as koning. Pōtatau, wat toe reeds ouerig was, was teensinnig, maar het in April 1857 ingestem.[4] Hy is in Junie 1858 as koning gekroon.[4] Hy was die stigter van die Te Wherowhero-koningshuis. Pōtatau self wou saam met die Britse regering werk, maar baie van sy volgelinge het groter onafhanklikheid geëis. Die twee kante het geleidelik uiteengedryf en dit het vyf jaar later tot oorlogvoering gelei.

Pōtatau is op 25 Junie 1860 oorlede en is as koning opgevolg deur sy seun Matutaera Tāwhiao.[1]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Oliver, Steven. "Te Wherowhero, Potatau". Dictionary of New Zealand Biography. Ministerie van kultuur en erfenis. Besoek op 11 Oktober 2010.
  2. ↑ 2,0 2,1 Ross, Walter Hugh (1966). "Te Wherowhero, Potatau, or Potatau I". An Encyclopaedia of New Zealand. URL besoek op 21 April 2012. 
  3. ↑ "Te Rau-paraha and his doings at Kawhia". The Journal of the Polynesian Society. 18 (2): 47–70. 1909. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2019. Besoek op 21 April 2022.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Pōtatau Te Wherowhero". NZHistory. Ministerie van kultuur en erfenis. 1 Oktober 2014. Besoek op 19 Maart 2018.

Nog bronne

[wysig | wysig bron]
  • Keenan, Danny (2009). Wars Without End: The Land Wars in Nineteenth-century New Zealand. Auckland: Penguin.

Skakels

[wysig | wysig bron]