Rondeau

'n Rondeau is 'n digterlike en musikale versvorm uit die middeleeue wat baie populêr was in die 14de en 15de eeu.

Struktuur

Die eenvoudigste vorm van 'n rondeau het agt -gewoonlik isometriese- versreëls:^[1]

A

B

A'

A

A"

B'

A

B

Herhaling is 'n belangrike element van die versvorm. Die eerste, vierde en sewende reël is identiek en dieselfde geld vir die tweede en laaste reël. Die eerste reël wat as half-refrein terugkeer in reël vier word soms deur digters gebruik om 'n sekere dubbelsinnigheid te skep, byvoorbeeld deur met die grammatika te speel. Die woorde word só gekies dat dit in reël vier anders geïnterpreteer kan word. Byvoorbeeld wat eers die onderwerp is, word in die konteks van reël vier die voorwerp.^[2]

Musikaal is daar twee musiekrëels A en B wat soos hierbo aangegee is, herhaal word. Deur die herhalings vermag die komponist 'n ingewikkelde musikale struktuur aan die twee reëls te gee, omrede by die toehoorder 'n sekere gewenning aan die melodie optree sonder dit tot verveling sal lei. Rondeaus is dikwels drie- of soms ook vierstemmig.

Dié versvorm is lank deur komponiste en digters beoefen. Bekende komponiste wat rondeaus geskryf het, sluit in: Guillaume de Machaut en Guillaume Dufay.

Moenie nie middeleeuse rondeaú met die latere róndo verwar nie. Die rondo is van die rondeau afgelei maar het 'n ander struktuur.

Middelnederlandse voorbeeld

'n Bekende Middelnederlandse rondeau is die Egidiuslied uit die Gruuthuse-handskrif van Brugge (omtrent 1304):

Egidius waar bestu bleven, mi lanckt na di, geselle min. Du koors die doot, du liets mi 't leven Dat was geselschap goet ende fijn. Het scheen t'een moeste gestorven sijn Nu bestu in den troon verheven, clarer dan der sonne schijn. En alle goets is di gegeven Egidius waar bestu bleven, mi lanckt na di, geselle min. Du koors die doot, du liets mi 't leven Ei, bid voor mi, ick moet nog sneven en in der wereld liden pin. Bewaar een stede di beneven. Ick moet nog singen een liedekijn. Nochtan moet er emmer gestorven sijn. Egidius waar bestu bleven, mi lanckt na di, geselle min. Du koors die doot, du liets mi 't leven Dat was geselschap goet ende fijn. Het scheen t'een moeste gestorven sijn

Egidius, waar het jy gebly; ek verlang na jou, my vriend. Jy het die dood gekies, jy het die lewe vir my oorgelaat

Dit was goeie en fyne geselskap gewees. Ek dink, ons sou saam gesterf moet hê

Nu is jy op die troon opgehef, wat klaarder is as die son se skynsel. En al wat goed is word vir jou gegee.

Egidius, waar het jy gebly; ek verlang na jou, my vriend. Jy het die dood gekies, jy het die lewe vir my oorgelaat

Ai, bid vir my, ek moet nog sterf en pyn ly in de wêreld. Bewaar 'n plek naas jou vir my.

Ek moet nog 'n liedjie sing. Nogtans moet ons almal sterf.

Egidius, waar het jy gebly; ek verlang na jou, my vriend. Jy het die dood gekies, jy het die lewe vir my gelaat

Dit was goeie en fyne geselskap gewees. Ek dink, ons sou saam gesterf moet hê

Verwysings

1. A Companion to Guillaume de Machaut, Brill's Companions to the Christian Tradition Jennifer Bain, Deborah McGrady, BRILL, 2012, ISBN 9004228195, ISBN 9789004228191 bls. 85
2. Music and Performance in the Later Middle Ages The New Middle Ages, Elizabeth Randell Upton, Springer, 2012, ISBN 1-137-31007-3, ISBN 978-1-137-31007-1