Samespanning
Samespanning verwys na die ooreenkomste, reëlings of verstandhoudings tussen oligopoliste om mededinging te beperk en hoë vlakke van winsgewendheid op die lang termyn te handhaaf. Verkopers kan byvoorbeeld ooreenkom om dieselfde prys vir sekere produkte te vra, om eenvormige kortings toe te staan of om hul bemarking en verspreiding tot bepaalde streke te beperk. 'n Spesifieke reëling tussen andersins mededingende firmas om produksievlakke te beperk, pryse vas te stel of die mark te verdeel, word 'n kartel genoem. Die lede van 'n kartel stel ten doel om die betrokke mark in 'n gedeelde monopolie te omskep.
Samespanning is slegs suksesvol indien die ooreenkoms afgedwing kan word. Wanneer 'n groot aantal verkopers betrokke is, is suksesvolle samespanning hoogs onwaarskynlik (indien nie onmoontlik nie). Daar sal altyd deelnemers wees wat die ooreenkoms verbreek, in die hoop dat ander dit nie sal agterkom nie, of nie sal reageer nie. Met 'n klein aantal groot produsente is die verdeling van die wins tussen die lede van 'n kartel dikwels 'n geskilpunt. Die voorwaardes vir suksesvolle samespanning sluit die volgende in:
- Die aantal firmas moet klein wees en hulle moet aan mekaar bekend wees.
- Die firmas behoort soortgelyke produksiemetodes en gemiddelde koste te hê en sal daarom geneig wees om pryse op dieselfde tyd met dieselfde persentasie te verander.
- Die produk moet homogeen eerder as heterogeen wees, wat dit makliker maak om oor 'n prys ooreen te kom.
- Daar moet betekenisvolle beperkings op toetrede wees, wat die moontlikheid (en vrees) van ontwrigting deur nuwe firmas verminder.
- Die mark moet stabiel wees.
- Daar moet geen owerheidsmaatreëls wees wat samespanning beperk of verbied nie.
In die praktyk verbied owerhede egter dikwels samespanning tussen firmas. Optrede teen kartelvorming is daarom dikwels 'n belangrike element van mededingingsbeleid. Waar openlike samespanning verbied word, poog firmas nietemin om die wet te omseil. Konstruksiefirmas span byvoorbeeld gereeld saam wanneer daar vir kontrakte getender word. Hulle kom vooraf ooreen om die verskillende kontrakte onderling te allokeer. Almal dien dan hoëprystenders vir 'n spesifieke kontrak in, maar die verkose firma dien 'n effens laer (maar steeds hoë) tender in en kry die kontrak. Soortgelyke praktyke bestaan in ander industrieë, byvoorbeeld waar produsente besluit om die klante tussen mekaar te verdeel en dan pryse so kwoteer dat 'n spesifieke klant geen ander keuse het as om voort te gaan om by dieselfde produsent te koop nie. Hoewel hierdie praktyke onwettig is, is dit baie moeilik om te bewys dat firmas sulke infromele ooreenkomste agter geslote deure aangaan.
