Shtetl

Die shtetl Pinsk, 1903
'n Rekontruksie van 'n shtetl in die Suid-Afrikaanse Joodse Museum, Kaapstad.
Die binnekant van een van die houtwonings in die rekonstruksie van 'n shtetl in die Joodse Museum in Kaapstad.

Shtetl (Jiddisj שטעטל, soms ook sjtetl,[1] uitgespreek sjtetl; meervoudsvorm שטעטלעך, shtetls; vergelyk die Duitse diminutief Städtlein, "stadjie") is 'n term wat voor die Tweede Wêreldoorlog gebruik is om na nedersettings (dikwels markdorpe) in Oos-Europa met 'n groot Joodse Jiddisjsprekende bevolkingsaandeel te verwys.[2]

Karakter

[wysig | wysig bron]

Joodse shtetls was gewoonlik dorpe of klein stede, soms ook stadsdele, met 'n Joodse bevolking van tussen 1 000 en 20 000. Groter stede met beduidende Joodse gemeenskappe soos Lemberg (Lvov) of Czernowitz is daarenteen sjtot (שטאָט) - vergelyk Duits Stadt - genoem. In geografiese opsig was shtetlech in Oos-Pole, veral Galisië, maar ook in Oekraïne, Wit-Rusland en Litaue gekonsentreer.

Anders as in die groot stede van Oos-Europa is Joodse bewoners in die shtetls nie net geduld nie, maar ongeag die pogroms wat soms plaasgevind het, in 'n groot mate aanvaar. Hulle kon hulle hier tuis voel "soos in die heilige stad Jerusalem",[3] aangesien hierdie stadjies nie as ghetto's beskou is nie.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Volgens die Woordeboek van die Afrikaanse Taal is die spelling shtetl meer gebruiklik in Afrikaans as sjtetl.
  2. ↑ The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe: Shtetl. Besoek op 20 November 2017
  3. ↑ Beller, Ilex: Das Leben im Schtetl. Ein jüdisches Dorf in 80 Bildern. Verlag Leeden: Tecklenburg 1989