Sirkoon

Sirkoon
 
Sirkoon 
Formule ZrSiO4 
Onsuiwerhede Hf, Th, U, Ln, Y, OH, H2O, Fe, Al, P 
Nickel-Strunz (10) 9.AD.30  
Kleur kleurloos, geel, grys, rooibruin, groen, bruin, swart 
Streep wit 
Hardheid 7 1/2 (Mohs) 
Kristalsisteem Tetragonaal 
Ruimtegroep I41/amd [1] 
Strukturbericht-kode S1₁ 
Nommer 141 
Eenheidsel a = 6.607(1) Å, c = 5.982(1) Å 
* Lys van minerale
Portaal Geologie

Sirkoon is 'n mineraal wat deel uitmaak van die groep van nesosilikate. Die chemiese naam is sirkoniumsilikaat en sy ooreenstemmende chemiese formule is ZrSiO4. 'n Algemene empiriese formule wat die omvang van die vervanging in sirkoon weergee, is (Zr1-y, Lny)(SiO4)1-x(OH)4x-y. Sirkoon word in silikaatsmelte gevorm wat 'n hoë gehalte ione met hoë ladings bevat, soos Zr4+, Hf4+, Ce4+, La3+ en ander lantaniede. Byvoorbeeld, hafnium is byna altyd teenwoordig in hoeveelhede wat wissel van 1% tot 4%. Die kristalstruktuur van sirkoon behoort tot 'n tetragonale kristalstelsel. Die natuurlike kleur van sirkoon wissel tussen kleurloos, geel-goue, rooi, bruin, blou en groen. Kleurlose monsters wat juweelkwaliteit wys is 'n gewilde plaasvervanger vir diamant en staan ook bekend as "Matura-diamant".

Die naam is afgelei van die Persiese "zargun" wat goue-gekleurde beteken. Hierdie woord is beskadig in "jargoon", 'n term wat gebruik word om liggekleurde sirkone aan te dui. Die Engelse woord "zircon" is afgelei van "Zirkon," wat die Duitse aanpassing van hierdie woord is. Rooi sirkoon staan bekend as "hiasint", uit die blom Hyacinthus, wat se naam van antieke Griekse oorsprong is.

Sirkoon is alomteenwoordig in die kors van die aarde. Dit kom voor as 'n gemeenskaplike bykomstige mineraal in stollingsgesteentes (as produkte van primêre kristallisasie), in metamorfiese gesteentes en as detrale korrels in sedimentêre gesteentes. Groot sirkoonkristalle is skaars. Hul gemiddelde grootte in granietrotse is ongeveer 0,1 mm tot 0,3 mm, maar hulle kan ook groei tot groottes van verskeie sentimeter, veral in mafiese pegmatiete en karbonatiete. Sirkoon is ook baie bestand teen hitte en roes.

As gevolg van sirkoon se uraan- en toriuminhoud, ondergaan sommige sirkone metamiktisasie. Gekoppel aan interne stralingskade, word die kristalstruktuur gedeeltelik ontwrig deur hierdie prosesse en verduidelik deels die hoogs veranderlike eienskappe van sirkoon. Soos sirkoon meer en meer verander word deur interne stralingskade, verlaag die digtheid, die kristalstruktuur kom in gedrang, en die kleur verander.

Struktuur

[wysig | wysig bron]

Die sirkoonstruktuur is die argetipe van die S1₁-struktuur van die strukturbericht-klassifikasie.[2]

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "mindat 4421" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 Mei 2020.
  2. ↑ TYPIX Standardized Data and Crystal Chemical Characterization of Inorganic Structure Types Gmelin Handbook of Inorganic and Organometallic Chemistry - 8ste uitgawe, Erwin Parthé, Louise Gelato, Bernard Chabot, Marinella Penzo, Karin Cenzual, Roman Gladyshevskii, Springer Science & Business Media, 2013, ISBN 3662106418, ISBN 9783662106419, bls. 369