Stalinisme

Foto van Josef Stalin, 1937

Stalinisme is die regeringstyl en verwante beleide wat deur Josef Stalin geïmplementeer is. Die Stalinistiese beleid in die Sowjetunie het die volgende ingesluit:

  • Staatsterreur
  • Snelle industralisering
  • Die teorie van sosialisme in een land
  • ’n Gesentraliseerde staat
  • Kollektivisering van die landbou
  • Kultus van persoonlikheid
  • Die ondergeskiktheid van belange van buitelandse kommunistiese partye tot die Kommuniste Party van die Sowjetunie— wat deur Stalinisme as die toonaangewendste baanbrekerparty van die kommunistiese rewolusie van sy tyd beskou is[1]

Stalinisme het klassekonflik aangeblaas, en het staatsgeweld gebruik om gemeenskappe op ’n gewelddadige wyse te suiwer van beweerde ondersteuners van die burgerstand (bourgeoisie). Die burgerstand is deur Stalinisme as ’n bedreiging beskou vir die kommunistiese rewolusie. Dit het aansienlik baie politieke geweld ontketen en die vervolging van mense tot gevolg gehad.[2] Dit was nie net mense van die burgerstand wat hieronder gely het nie, maar ook mense uit die werkersklas wat beskuldig is van teenrewolusionêre simpatieë.[3]

Die Stalinistiese industrialisering is ontwerp om die ontwikkeling na kommunisme te bespoedig en klem is daarop gelê dat snelle industrialisering noodsaaklik is omdat die land, in vergelyking met ander lande, ekonomies agter was. Daarom is die industrialisering van Rusland as uiters noodsaaklik beskou om die binnelandse sowel as die buitelandse vyande van kommunisme te beveg.[4] Die snelle industrialisering het gepaard gegaan met die reuse-kollektivisering van die landbou en vinnige verstedeliking.[5] Die vinnige pas waarteen die verstedeliking plaasgevind het, het baie klein dorpies in nywerheidstede laat ontpop.[5] Ten einde die ontwikkeling van die industrialisering te bespoedig het Stalin pragmaties te werk gegaan en Russiese sakeondernemings met groot Amerikaanse privaatmaatskappye, soos die Ford-motorvervaardiger, laat saamwerk. Onder die wakende oog van die staat het hierdie projekte in die 1920's en 1930's die basis van die Sowjet-ekonomie gelê.[6] Met die afhandeling van die Amerikaanse private ondernemings se betrokkenheid het die Sowjet-staatsondernemings oorgeneem.[6]

Die Chileense Kommunistiese Party (Aksie Proletariaat) afgeneem tydens ’n Meidag (Internasionale Werkersdag)-optog in Santiago met foto's van Marx, Engels, Lenin en Stalin op die baniere.

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Stalinisme was die periode toe Stalin as leier van die Sowjetunie gedien het terwyl hy die amp van hoofsekretaris van die Sentrale Komitee van die Kommuniste Party beklee het, van 1922 tot en met sy dood in 1953.

Stalinistiese beleid

[wysig | wysig bron]
’n Gemanipuleerde foto om voor te gee dat Wladimir Lenin in die vroeë 1920's saam met Stalin is.[7]
Lede van die Chinese Kommuniste Party vier Stalin se verjaarsdag in 1949.
Kommuniste in ’n parade in Londen met ’n plakkaat van Stalin.

Stalinisme word gewoonlik beskou as ’n styl van regering en ’n ideologie. Stalin self het daarop aanspraak gemaak dat hy ’n navolger van die idees van Wladimir Lenin en Karl Marx is, en hieruit aangedui dat sy beleid maar net ’n styl van regering is. Sommige kritici sê egter dat baie van sy beleide en sieninge afgewyk het van Lenin en Marx s'n.

Van 1917 tot 1924 het Lenin, Leon Trotsky en Stalin dikwels ’n verenigde front voorgehou, maar hulle het tog duidelike ideologiese verskille gehad. In teenstelling met Trotsky het Stalin die rol van die werkers in ontwikkelde kapitalistiese lande herbeklemtoon. Hy het byvoorbeeld die Amerikaanse werkersklas as ’n "gebourgeoisifiseerde" arbeidsaristokrasie beskryf.

Waar die tradisionele kommuniste geglo het die staat sal stelselmatig "wegkwyn" namate die instelling van sosialisme klasseverskille verminder, het Stalin geargumenteer dat die staat eers sterk moet staan voordat dit wegkwyn. Stalin se siening was dat teenrewolusionêre elemente sal probeer om die oorgang na algehele kommunisme te ontspoor, en die staat moet dus sterk genoeg wees om dit af te weer. Om dié rede is die kommunistiese regimes, wat deur Stalin beïnvloed is, wyd as totalitarisme beskryf.

Suiwerings en teregstellings

[wysig | wysig bron]

Stalin, as hoof van die Politburo van die Sentrale Komitee van die Kommuniste Party van die Sowjetunie het sy byna totale mag in die 1930's gekonsolideer met ’n Groot Suiwering van die party en daarop aanspraak gemaak dat alle "opportuniste" en "teenrewolusionêre infiltreerders" geskors is.[8] Diegene wat in die suiwering geteiken is, is dikwels uit die party geskors, maar daar was baie wat swaarder gestraf is – dit het gewissel van verbanning na die Goelag tot teregstellings wat uitgevoer is na verhore deur NKVD-troikas.[8][9][10]

In die 1930's het Stalin skynbaar baie bekommerd geraak oor die groeiende gewildheid van sy Leningrad-partybaas, Sergei Kirof. Tydens die 1935-partykongres, waar nuwe lede vir die Sentrale Komitee gekies is, het Kirof net drie nee-stemme gekry, die minste van al die kandidate, terwyl Stalin meer as honderd nee-stemme ontvang het.[11] Na die sluipmoord op Kirof, wat waarskynlik deur Stalin gereël is, het hy ’n omvattende stelsel opgestel om opposisielede by die moord te betrek, insluitende Trotsky, Kamenef en Zinowijef. Die ondersoeke is uitgebrei en die verhore het toegeneem. Stalin het ’n nuwe wet uitgevaardig teen "terroriste-organisasies en terreurdade" waar die ondersoeke in minder as tien dae gefinaliseer moes word en wat sonder aanklaers, verdedigingsprokureurs of appélle afgehandel moes word. Die uiteinde van elke verhoor was dat die beskuldigdes gevonnis en "baie vinnig" tereggestel is.

Hierna is soortgelyke verhore gehou wat bekend gestaan het as die Moskouverhore, maar dit is ook regdeur die land uitgevoer.[12] Die geringste verskoning is dikwels gebruik om iemand as ’n "vyand van die volk" te brandmerk. Sulke beskuldigings het ’n siklus van openbare vervolging en misbruik ontketen, wat gelei het tot die ondervraging, marteling en deportasie van dié wat nie dood is nie. Die Russiese woord troika het ’n nuwe betekenis gekry:

  • ’n Vinnige, vereenvoudigde verhoor deur ’n komitee van drie mense van die NKVD – die NKVD-troikas. Die NKVD was Stalin se gevreesde geheime polisie.
  • Vonnisse is binne 24 uur voltrek.[13] Stalin se persoonlik uitgesoekte laksman, Wasili Blochin, het die hoëprofielteregstellings in dié tyd uitgevoer.

[14] Talle militêre leiers is vir hoogverraad gevonnis en ’n reuse-suiwering van Rooi Leër-offisiere het hierop gevolg.[15] Oor die onderdrukking van so baie voormalige top-rewolusionêre en partylede het Trotsky gesê dat ’n "rivier van bloed" Stalin se regime van dié van Lenin skei.[16] In Augustus 1940 is Trotsky in Meksiko vermoor waar hy sedert Januarie 1937 as ’n uitgewekene gebly het. Met sy dood het Stalin die laaste lid van sy voormalige partyleierskap uitgewis.[17]

Met die uitsondering van Wladimir Miljoetin, wat in 1937 in die tronk dood is en Stalin self, was al die lede van Lenin se oorspronklike kabinet dood. Dié wat nie aan natuurlike oorsake dood is nie, is tereggestel.

In die lig van onthullings uit die Russiese argiewe, skat geskiedkundiges dat byna 700 000 mense tereggestel is tydens Stalin se terreurveldtogte.[18] Die meeste was doodgewone Sowjetburgers soos werkers, kleinboere, tuisteskeppers, onderwysers, priesters, musikante, soldate, pensioentrekkers, ballerinas en bedelaars.[19][20] Baie van die slagoffers is op ’n hoop in massagrafte gegooi.[21]

Stalin self het 357 lyste in 1937 en 1938 onderteken wat 40 000 van sy mense se dood beteken het. Sowat 90% van die slagoffers is doodgeskiet.[22][23]

Deportasies

[wysig | wysig bron]

Kort voor, gedurende en net na die Tweede Wêreldoorlog het Stalin ’n reeks deportasies beveel wat die etniese landkaart van die Sowjetunie erg beÏnvloed het. Daar word geraam dat tussen 1941 en 1949 byna 3,3 miljoen mense[24][25] na Siberië en die Sentraal-Asiatiese republieke verskuif is. Na raming is tot 43% van dié mense aan siektes en honger dood.[26]

Nalatenskap

[wysig | wysig bron]
Die "Groot Drie" Geallieerde leiers gedurende die Tweede Wêreldoorlog op die Jalta-konferensie. Die Britse eerste minister, Winston Churchill, Amerika se president Franklin D. Roosevelt en Stalin. Februarie 1945.

Na Stalin se dood in 1953 het sy opvolger, Nikita Chroesjtsjof, sy beleidsrigtings verwerp.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ T. B. Bottomore.
  2. ↑ Stephen Kotkin.
  3. ↑ Jeffrey Rossman.
  4. ↑ Stephen Kotkin.
  5. ↑ 5,0 5,1 Stephen Kotkin.
  6. ↑ 6,0 6,1 LTC Roy E Peterson.
  7. ↑ Gilbert, Felix; Large, David Clay (2008).
  8. ↑ 8,0 8,1 Figes, Orlando The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia, 2007, ISBN 0-8050-7461-9
  9. ↑ Kershaw, Ian and Lewin, Moshe (1997) Stalinism and Nazism: Dictatorships in Comparison, Cambridge University Press ISBN 0-521-56521-9, p. 300
  10. ↑ Kuper, Leo (1982) Genocide: Its Political Use in the Twentieth Century, Yale University Press, ISBN 0-300-03120-3
  11. ↑ The exact number of negative votes is unknown.
  12. ↑ Tucker 1992, p. 456.
  13. ↑ Overy 2004, p. 182.
  14. ↑ Snyder, Timothy.
  15. ↑ The scale of Stalin's purge of Red Army officers was exceptional—90% of all generals and 80% of all colonels were killed.
  16. ↑ Tucker, Robert C. (1999) Stalinism: Essays in Historical Interpretation, , American Council of Learned Societies Planning Group on Comparative Communist Studies, Transaction Publishers, ISBN 0-7658-0483-2, p. 5
  17. ↑ Overy 2004, p. 338.
  18. ↑ McLoughlin, Barry and McDermott, Kevin, ed. (2002).
  19. ↑ Kuromiya, Hiroaki (2007) The Voices of the Dead: Stalin's Great Terror in the 1930s.
  20. ↑ McLoughlin, Barry and McDermott, Kevin, ed. (2002).
  21. ↑ Snyder, Timothy (2010) Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin.
  22. ↑ Ellman, Michael (2007).
  23. ↑ Kuromiya, Hiroaki (2007) The Voices of the Dead: Stalin's Great Terror in the 1930s.
  24. ↑ Boobbyer 2000, p. 130.
  25. ↑ Pohl, Otto, Ethnic Cleansing in the USSR, 1937–1949, ISBN 0-313-30921-3
  26. ↑ "Soviet Transit, Camp, and Deportation Death Rates".

Nog naslaanwerk

[wysig | wysig bron]
  • Economic Problems of Socialism in the USSR, written in 1951
  • Vincent Barnett, "Understanding Stalinism: The 'Orwellian Discrepancy' and the 'Rational Choice Dictator'," Europe-Asia Studies, vol. 58, no. 3, May 2006 (online abstract).
  • Alan Bullock, Hitler and Stalin: Parallel Lives, Goldmann
  • Isaac Deutscher, Stalin: A Political Biography, Dietz, 1990
  • Philip Ingram, Russia and the USSR 1905–1991, Cambridge University Press, Cambridge, 1997
  • Lankov, Andrei N., Crisis in North Korea: The Failure of De-Stalinization, 1956. Honolulu: Hawaii University Press (2004)
  • Boris Souvarine, Stalin: A Critical Survey of Bolshevism, Alliance Book, 1939
  • Robert Service, Lenin: A Biography, Belknap Press, 2002, ISBN 0-330-49139-3
  • Robert Service. Stalin: A Biography, Belknap Press, 2005 ISBN 0-674-01697-1
  • Vladimir Tismăneanu (2003). Stalinism for all seasons: a political history of Romanian Communism. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-23747-1
  • Allan Todd, The European Dictatorships: Hitler, Stalin, Mussolini, Cambridge University Press, Cambridge, 2003
  • John Traynor, Challenging History: Europe 1890–1990, Nelson Thornes Ltd, Cheltenham, 2002
  • C.L.R. James. State Capitalism and World Revolution. Chicago: Charles H. Kerr Publishing Co., 1950.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]