Swartwitpens

Swartwitpens
Swartwitpensbul in die Tswalu Kalahari Reservaat, Suid-Afrika
Swartwitpenskoei in die Krugerwildtuin, Suid-Afrika
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:
Animalia
Filum:
Chordata
Klas:
Mammalia
Orde:
Artiodactyla
Familie:
Bovidae
Subfamilie:
Hippotraginae
Genus:
Hippotragus
Spesie:
H. niger
Binomiale naam
Hippotragus niger
Harris, 1838
Verspreiding van die swartwitpens

Die swartwitpens (Hippotragus niger) is 'n groot wildsbok wat in die beboste grasvelde van Oos- en Suider-Afrika voorkom.

Paring vind tydens die somer plaas. Die koei is nege maande dragtig en 'n enkele kalf word tussen Januarie en Maart gebore. Die swartwitpens het 'n moontlike lewensduur van 19 jaar.

Taksonomie

[wysig | wysig bron]

Die swartwitpens deel die genus Hippotragus met die uitgestorwe bloubok (H. leucophaeus) en die bastergemsbok (H. equinus), en is 'n lid van die familie van horingdraers.

In 1996 het 'n analise van mitochondriale DNS wat uit 'n monster van die gemonteerde bloubok onttrek is, getoon dat dit buite die klade van die bastergemsbok en swartwitpens is. Die onderstaande kladogram toon die posisie van die swartwitpens onder sy familie, na aanleiding van die 1996-analise:[2]




Blesbok (Damaliscus pygargus phillipsi)



Bontebok (Damaliscus pygargus pygarus)





Bloubok (Hippotragus leucophaeus)




Bastergemsbok (Hippotragus equinus)



Swartwitpens (Hippotragus niger)





Fisiese beskrywing

[wysig | wysig bron]

Hierdie bokke se naam is beskrywend: hulle is inderdaad swart met 'n wit pens. Die onderkant van die agterkant en die snoet is ook wit. Volwasse swartwitpense het 'n gemiddelde massa van 220 kg en 'n hoogte van 140 cm. Die bulle het lang horings wat in 'n perfekte sirkel na agter buig; die langste aangetekende lengte van 'n paar horings is 155 cm.

Die swartwitpense is geslagsdimorfies, met die bul swaarder en ongeveer een vyfde groter as die koei.[3] Bulle weeg ongeveer 235 kg en koeie 220 kg.[4] Kenmerkend is die lang, swierig na agter geboë horings en die swart-en-wit kleur van die bulle. Die groot swartwitpens (Hippotragus niger variani), 'n subspesie wat net in Angola voorkom, is egter nog groter en swaarder en sy horings kan tot 160 cm lank word, in teenstelling met die rekordlengte van 155 cm by die gewone swartwitpens.

Horings kom by albei geslagte voor. Dit is baie geriffeld en vorm 'n hoë boog na agter. Slegs volwasse bulle het 'n blinkswart bo-sy, maar die wit pens en wit strepe in die gesig kom ook by die koeie voor.

Die koeie se bo-sy is rooibruin en word al hoe donkerder namate hulle ouer word. Jong bulle is kastaiingbruin van kleur. Bulle en koeie het albei kort, regop maanhare op die nek en skouers en die sterte is taamlik lank en eindig in 'n kwas.

Ekologie en gedrag

[wysig | wysig bron]

Swartwitpense leef in savannebosse en grasvelde gedurende die droë seisoen, waar hulle grasse en blare vreet. Hulle besoek soutlekke en kou soms bene om minerale te verkry. Hulle is minder aktief gedurende die hitte van die dag. Hulle vorm troppe van 10 tot 30 koeie en kalwers wat deur 'n enkele bul gelei word. Bulle veg onder mekaar; hulle val op hul knieë en gebruik hul horings.

Hoewel hul voedsel hoofsaaklik uit gras bestaan, eet hulle net sekere grasse en kom gereeld water toe. Die bulle is in die paartyd baie aggressief en veg soms tot die dood toe om ’n koei. Hulle verdedig hulle ook kwaai teen roofdiere en selfs leeus val bulle selde aan.

Koeie en kalwers is egter dikwels die prooi van troppe wildehonde. 'n Koei is sowat nege maande dragtig en een kalf word gewoonlik in die somer gebore. Swartwitpense is baie skaars oor hul hele verspreidingsgebied en word streng beskerm in Suid-Afrika.

Verspreiding

[wysig | wysig bron]

Die swartwitpens (Hippotragus niger) is een van die grootste en skaarste antiloopspesies in Suider-Afrika en kom in Limpopo, Mpumalanga, Zambië, Malawi, Kenia en Angola voor.

Sportembleem

[wysig | wysig bron]

Die Zimbabwiese nasionale rugbyspan se bynaam Sables is aan die swartwitpens se Engelse naam sable antelope ontleen.

Fotogalery

[wysig | wysig bron]
  • Swartwitpensbul (Kafue, Zambië)
    Swartwitpensbul (Kafue, Zambië)
  • Jong bul by Tswalu Kalahari Reservaat, Suid-Afrika
    Jong bul by Tswalu Kalahari Reservaat, Suid-Afrika

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) IUCN SSC Antelope Specialist Group (2008). Hippotragus niger. 2008 IUBN Rooi Lys van bedreigde spesies. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur 2008. Verkry op 1 November 2008.
  2. ↑ (en) Robinson, T. J.; Bastos, A. D.; Halanych, K. M.; Herzig, B. (1996). "Mitochondrial DNA sequence relationships of the extinct blue antelope Hippotragus leucophaeus". Die Naturwissenschaften. 83 (4): 178–82. doi:10.1007/s001140050269. PMID 8643125.
  3. ↑ (en) Nowak, R. M. (1999). Walker's Mammals of the World (6th uitg.). Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. pp. 1174–5. ISBN 0-8018-5789-9.
  4. ↑ (en) R. D., Estes (1999). The Safari Companion: A Guide to Watching African Mammals, Including Hoofed Mammals, Carnivores, and Primates (Rev. uitg.). White River Junction: Chelsea Green Pub. Co. pp. 98–100. ISBN 1-890132-44-6.

Bronnelys

[wysig | wysig bron]
  • Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-68-0, volume 27, bl. 46
  • Soogdiere van die Krugerwildtuin en ander Nasionale Parke (1979). Saamgestel deur Die Nasionale Parkeraad. 'n Publikasie van die Raad van Kuratore vir Nasionale Parke van die Republiek van Suid-Afrika. ISBN 0-86953-027-5.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]