Testikel

Anatomie van die manlike geslagsorgane:
1. Blaas, 2. Skaambeen, 3. Penis, 4. Swelliggaam, 5. Eikel, 6. Voorhuid, 7. Urinebuis, 8. Dikderm, 9. Rektum, 10. Saadblasie, 11. Saadleier, 12. Prostaat, 13. Cowper se klier, 14. Anus, 15. Saadleier, 16. Bytestis, 17. Testis, 18. Skrotum

’n Testikel of testis (meervoud: testikels; testes) is een van die manlike geslagskliere by diere. Dit is ook bekend as ’n saadbal of teelbal. Nes die vroulike ovaria (eierstokke) is dit deel van beide die voortplantings- en die endokriene stelsel. Die hoofdoel van die testikels is om sperma deur spermatogenese te vervaardig, asook hormone, hoofsaaklik testosteroon.

Albei dié funksies word beïnvloed deur gonadotropiese hormone wat deur die voorste deel van die pituïtêre klier in die brein afgeskei word: die LH (luteïniserende hormoon) en FSH (follikel-stimulerende hormoon).

Struktuur

[wysig | wysig bron]
’n Dwarssnit deur die linkerkant van die skrotum en die linkertestikel.

Eksterne voorkoms

[wysig | wysig bron]

Feitlik alle gesonde manlike gewerweldes het twee testikels. Hulle is min of meer ewe groot, hoewel die regtertestikel van haaie gewoonlik groter is. By baie voël- en soogdierspesies kan die linkerkantste een die grootste wees.

By soogdiere kom die testikels dikwels voor in ’n uitbreiding van die abdomen wat die skrotum genoem word. Dit het twee funksies: die beskerming van die testikels en die regulering van temperatuur. Die optimale temperatuur vir die testikels is 35,6 grade Celsius, wat 2 grade onder die kerntemperatuur van die liggaam is.

’n Diagram van ’n menslike testikel: A.) Bloedvate; B.) Kop van die epididimis; C.) Ductuli efferentes; D.) Saadbuisies; E.) Pariëtale lae van die tunica vaginalis; F.) Binneste lae van die tunica vaginalis; G.) Holte van die tunica vaginalis; H.) Tunica albuginea; I.) Lobbe van die testikel; J.) Stert van die epididimis; K.) Epididimis; L.) Mediastinum; M.) Vas deferens.

By soogdiere met eksterne tesikels is dit algemeen dat die een testikel laer hang as die ander. Na raming hang 21,9% van mans se regtertestikel laer, terwyl 27,3% s’n ewe laag hang.[1] Dit is vanweë verskille in die vaatstruktuur aan die twee kante van die liggaam.

In gesonde mans is die gemiddelde volume van die testikels 18 cm3 per testikel, terwyl die normale grootte wissel van 12 cm3 tot 30 cm3.[2] Die gemiddelde testikel ná puberteit is sowat 5 x 2 x 3 cm. Menslike testikels is kleiner as dié van sjimpansees, maar groter as gorillas s'n.[3]

Interne struktuur

[wysig | wysig bron]

Om die testikel is ’n omhulsel wat uit drie lae bestaan: die tunica vaginalis, tunica albuginea en tunica vasculosa.

Sowel die buitenste laag van die testikels as die binnenste laag van die skrotum is bedek met ’n beskermende serosa, die tunica vaginalis, waarin die testikels effens kan beweeg.

Onder die tunica vaginalis is die tunica albuginea, ’n redelik stewige omhulsel. Dit bestaan uit fibrillêre bindweefsel en word aan die agterkant breër en vorm die mediastinum testis. Van hieruit verdeel bindweefselwande die testikel in ongeveer 250 piramiedvormige lobbe (lobuli). Die tunica vasculosa bevat ’n netwerk bloedvate en is onder die tunica albuginea geleë.

In elke lob is daar een tot vier lang saadbuisies (tubuli semeniferi), waarin die saadselle ryp word. Die buisies is ingebed in bindweefsel; hulle is sowat 400 meter lank en maak die helfte van die testikels se massa uit. Tussen die saadbuisies is Leydig-selle, wat testosteroon vervaardig.

Aan die einde van elke buisie vernou dit. Hier verander die meerlagige epiteel van die buisies in ’n eenlagige kubiese epiteel met mikrovilli. Dié deel van die buisies word die tubuli recti genoem. Hulle verbind die buisies met die rete testis, ’n netwerk buisies wat in die bindweefsel van die mediastinum testis geleë is. Uit die rete testis word die spermselle deur die ductuli efferentes na die bybal (epididimis) vervoer.

Die bloedtoevoer na die testikels word deur die arteriae testiculares beheer. Die bloed word weer weggevoer deur are wat saam ’n netwerk vorm: die plexus pampiniformis. Laasgeneoemde vorm eindelik aan elke kant ’n vena testicularis.

Galery

[wysig | wysig bron]
  • ’n Testikel.
    ’n Testikel.
  • Twee gesonde testikels. Hitte veroorsaak dat hulle laer hang om af te koel.
    Twee gesonde testikels. Hitte veroorsaak dat hulle laer hang om af te koel.
  • ’n Gesonde skrotum met testikels van normale grootte. Die tekstuur kan duidelik gesien word.
    ’n Gesonde skrotum met testikels van normale grootte. Die tekstuur kan duidelik gesien word.
  • ’n Deursnee van ’n menslike testikel
    ’n Deursnee van ’n menslike testikel
  • Die ligging van die testikels in die menslike liggaam.
    Die ligging van die testikels in die menslike liggaam.

Sien ook

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Scrotal Asymmetry: Right-Left and the scrotum in male sculpture""Archived copy" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 1 Oktober 2008. Besoek op 25 September 2008.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)" Deur I.C. Manus
  2. ↑ Andrology: Male Reproductive Health and Dysfunction"[1]" Deur E. Nieschlag, Hermann M. Behre, H. van. Ahlen
  3. ↑ Human Origins 101 – Page 138, Holly M. Dunsworth – 2007

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]