Tuu-tale

Tuu
Taa-ǃKwi
Geografiese
verspreiding: 		Vlag van Suid-Afrika Suid-Afrika
Vlag van Botswana Botswana
Genetiese
klassifikasie: 		Primêre taalfamilie
 Tuu
Onderafdelings:
Taa
ǃKwi

Tuu-tale in pienk.

Die Tuu-tale, ook Taa-ǃKwi genoem, is ’n taalfamilie wat uit twee takke bestaan en in Suid-Afrika en Botswana gepraat word of gepraat is. Die verband tussen die twee takke, Taa en ǃKwi, word nie betwyfel nie, maar dit is nie naby nie. Die naam Tuu kom van die woord vir "mens" wat in albei takke aangetref word.

Klassifikasie

[wysig | wysig bron]

Die Tuu-tale is nie naby verwant aan enige ander taalfamilie nie, hoewel hulle baie ooreenkomste met die Kxʼa-tale toon. Dit is vermoedelik vanweë duisende jare van kontak en wedersydse invloed (’n spraakbond), maar sommige geleerdes glo daar sal later bewys kan word die twee families is verwant.

Die Tuu-tale is eers beskou as ’n tak van die Khoi-San-taalfamilie en is ook Suid-Khoi-San genoem.

Tale

[wysig | wysig bron]
  • Tuu
    • Taa
      • !Xóõ (dialekgroep; 4 200 sprekers)
      • Laer Nossob (twee dialekte, ǀʼAuni en Kuǀhaasi; uitgesterf)
    • ǃKwi
      • Nǁng (dialekgroep; sterwend)
      • ǀXam (dialekgroep; uitgesterf)
      • ǂUngkue (uitgesterf)
      • ǁXegwi (uitgesterf)
      • ǃGãǃne (uitgesterf)

Die ǃKwi-tak van Suid-Afrika is bedreig, met net een taal wat nog gepraat word, naamlik Nǁng (minder as vyf ouer sprekers). ǃKwi-tale was eens wydverspreid oor Suid-Afrika; die bekendste taal, ǀXam, word gebruik vir die leuse op die Suid-Afrikaanse landswapen, ǃke eː ǀxarra ǁke.

Die Taa-tak van Botswana het meer (2 500) sprekers, maar net een taal, ǃXóõ, word nog gepraat. Omdat baie van die Tuu-tale sonder enige rekords uitgesterf het, is daar aansienlike verwarring oor watter van die baie name aparte tale of selfs dialekte is.

Naas ǂʼAmkoe is dit die enigste tale ter wêreld met tweelippige klikke as ’n kenmerkende spraakklank. Taa en die naburige tale ǂʼAmkoe en Gǀui (van die Khoi-familie) vorm ’n spraakbond (taalgebied), met van die ingewikkeldste lys konsonante en klinkers in die wêreld. Al die tale in hierdie taalfamilies gebruik stemtoon om betekenisverskille aan te dui.

Bronne

[wysig | wysig bron]
  • Güldemann, Tom. (2006). "The San languages of southern Namibia: Linguistic appraisal with special reference to J. G. Krönlein's N|uusaa data." Anthropological Linguistics, 48(4): 369-395.
  • Story, Robert. (1999). "K'u|ha:si Manuscript" (MS collections of the Ki|hazi dialect of Bushman, 1937). Khoisan Forum Working Paper 13. red. Anthony Traill. Keulen: Universiteit van Keulen. 18-34.

Skakels

[wysig | wysig bron]