Uxmal

Voor-Spaanse stad van Uxmal*
Unesco-wêrelderfenisterrein
'n Uitsig oor Uxmal. Voor links: duiwehok, regs: hoofpiramide. Agter links: Noord-groep, middel: sustersvierhoek, regs: skilpadhuis en towenaarpiramid
Ligging van Uxmal op 'n kaart (Meksiko)
Uxmal
Uxmal
Ligging van Uxmal in Meksiko
Koördinate: 20°21′34″N 89°46′17″W / 20.35944°N 89.77139°W / 20.35944; -89.77139
Lande Vlag van Meksiko Meksiko
Tipe Kultuur
Kriteria i, ii, iii
Verwysings 791
Streek† Noord-Amerika
Inskripsiegeskiedenis
Inskripsie 1996  (20ste Sessie)
* Naam soos dit in die Wêrelderfenislys verskyn.
† Streek soos deur Unesco geklassifiseer.

Uxmal (Mayathan: Óoxmáal, [óˑʃmáˑl], Spaans: [ʊʃ.ˈmal]) verwys na die ruïnes van 'n voormalige groot en kultureel belangrike Majastad in Meksiko. Die naam Uxmal is moontlik afgelei van die Mayathanse word ox-mal wat "drie keer" beteken. Die ruïnes is in die effens golwende karstlandskap Puuc (Mayathan: pu'uk) op die Yucatán-skiereiland in die gelyknamige Meksikaanse deelstaat sowat 80 km suid vanaf Mérida geleë.

Ligging van Uxmal op Yucatan
Kaart van Uxmal

Uxmal word as een van die belangrikste argeologiese terreine van die Majabeskawing beskou, saam met Palenque, Chichén Itzá en Calakmul in Meksiko, Caracol en Xunantunich in Belize, en Tikal in Guatemala. Dit is in die Puuc-streek geleë en word as een van die mees representatiewe Majastede vir dié streek se argitektoniese styl beskou. Sy geboue is bekend vir hul grootte en versierings. Antieke paaie, sacbes genoem, verbind die geboue met mekaar en is ook na ander stede in die omgewing, soos Chichén Itzá in hedendaagse Meksiko, Caracol en Xunantunich in hedendaagse Belize, en Tikal in hedendaagse Guatemala gebou.

Die stad het sy goue eeu aan die einde van die Laat-Klassieke tydperk in die 9de en vroeë 10de eeu beleef, maar is reeds een of twee eeue later heeltemal verlaat. Die geboue word deur die "Piramide van die Towenaar" oorheers, wat soos die meeste ander geboue in Uxmal tydens die vestiging van die stad weer en weer herbou en uitgebrei is. Die sogenaamde "Goewerneur se Paleis" is die mees kragtige enkele gebou en is geleë op 'n hoë platform. Uxmal is een van die mees besoekte Majaruïnes en deur restourasie van geboue bied dit 'n goeie insig in die oorspronklike voorkoms van die stad.

Uxmal se geboue is kenmerkend vir die Puuc-stil, met gladde, lae mure wat op versierde friese oopmaak, gebaseer op voorstellings van tipiese Majahutte. Dit word voorgestel deur kolomme (wat die riete vir die mure van die hutte verteenwoordig) en sweefstokvormige (wat die rietdakke verteenwoordig). Verweefde slange en in baie gevalle tweekopige slange is vir maskers van die reëngod Chaac gebruik; sy groot neuse verteenwoordig die strale van die storms. Gevederde slange met oop toutjies word getoon toe hulle dieselfde mense verlaat. In sommige stede kan ook die invloed van die Nahua gesien word, wat aanhangers van die kultus van Quetzalcoatl en Tlaloc was. Hierdie is geïntegreer met die oorspronklike elemente van die Puuc-tradisie.

Die geboue trek voordeel uit die terrein om hoogte te kry en belangrike volumes te bekom, insluitende die Piramide van die Towenaar, met vyf vlakke, en die Goewerneurspaleis, wat 'n oppervlakte van meer as 1 200 m² (12 917 vt²) beslaan.

Die Voor-Spaanse stad van Uxmal is in 1996 deur Unesco as wêrelderfenisgebied gelys.

Verdere leerstof

[wysig | wysig bron]
  • (en) Dunning, Nicholas P. (2006). "Long twilight or new dawn? Transformation of Maya civilization in the Puuc region". In Nikolai Grube (red.). Maya: Divine Kings of the Rain Forest. Eva Eggebrecht and Matthias Seidel (assistant eds.). Cologne, Germany: Könemann. pp. 323–337. ISBN 978-3-8331-1957-6. OCLC 71165439.
  • (en) Schele, Linda; David Freidel (1992). A Forest of Kings: The Untold Story of the Ancient Maya (pbk reprint uitg.). New York: Harper Perennial. ISBN 0-688-11204-8. OCLC 145324300.
  • (en) Stephens, John L. (1841). Incidents of Travel in Central America, Chiapas, and Yucatan. Vol. in 2 vols. Frederick Catherwood (illus.). New York: Harper & Brothers. OCLC 863468.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]