Vlae van Suid-Afrika

Hierdie artikel lys al die vlae van die verskeie kolonies en state wat sedert 1652 in Suid-Afrika bestaan het.

Oorsig

Die volgende vlae is as nasionale vlae van die Unie van Suid-Afrika en die Republiek van Suid-Afrika gebruik:

Vlag	Tydperk	Gebruik	Beskrywing
	1910–1912	Unie van Suid-Afrika	’n Rooi Britse vaandel met die wapen van die Unie van Suid-Afrika.
	1912–1928	Unie van Suid-Afrika	’n Rooi Britse vaandel met die wapen van die Unie van Suid-Afrika op ’n wit skyf.
	1928–1994	Vlag van Suid-Afrika	Drie horisontale bane in oranje, wit en blou, en op die wit baan ’n omgedraaide vlag van die Verenigde Koninkryk in die vlagpaalkant, die vlag van die Oranje-Vrystaat hang vertikaal en die Vlag van die Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaalse Vierkleur) in die wapperkant. Dié vlag is gebruik deur beide die Unie van Suid-Afrika en later die Republiek van Suid-Afrika.
	sedert 1994	Vlag van Suid-Afrika	Twee horisontale bane in rissierooi (bo) en blou (onder) met ’n swart driehoek in die vlagpaalkant, oordek met ’n groen horisontale gaffel met wit fraiings teen die rooi en blou bane, en ’n goue fraiing teen die swart driehoek.

Geskiedenis

Historiese vlae (1652–1928)

• Baie vlae is in Suid-Afrika voor sy Uniewording in 1910 gebruik.
• Die oorspronklike Nederlandse Kaapkolonie (1652–1795) het die vlag van Nederland met die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie se kenteken in die middel gebruik. Dié vlag is ook onder die Bataafse Republiek (1803–06) gebruik.
• Die Boererepublieke, waaronder die Oranje-Vrystaat (1854–1902), die Zuid-Afrikaansche Republiek (1857–1902), Stellaland (1882–85), Goosen (1883–85), die Nieuwe Republiek (1884–88) en die Klein Vrystaat (1886–1891) het hul eie vlae gebruik. Van hulle is aan die vlag van Nederland ontleen.
• Die 19de-eeuse Britse kolonies het die vlag van die Verenigde Koninkryk gebruik en vanaf die vroeë 1870’s het ’n aantal, waaronder die Natalkolonie, die Kaapkolonie, en later die Oranjerivierkolonie en die Transvaalkolonie hul eie koloniale wapens bygevoeg.
• Die in 1910 gestigte Unie van Suid-Afrika het oorspronklik ’n rooi Britse vaandel met die wapen van Suid-Afrika in die wapperkant gebruik. Dié vlag is in 1928 deur die eerste nasionale vlag van Suid-Afrika vervang.

Vlag	Tydperk	Gebruik	Beskrywing
	1839–1843	Natalia Republiek
	1857–1902	Oranje-Vrystaat
	1857–74, 1875–77, 1881–1902	Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal)	(“Vierkleur”)
	1874–1875	Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal)	(“Thomas François Burgerss Voortrekkervlag”). ’n Rooi Andreaskruis met wit fraiings op ’n blou agtergrond.
	1875–1910	Natalkolonie
	1876–1910	Kaapkolonie	’n Blou vaandel met die wapen van die Kaapkolonie in die wapperkant.
	1883–1885	Goosen
	1883–1885	Stellaland	Vlag van Stellaland
	1884–1888	Nieuwe Republiek
	1890–1891	Klein Vrystaat
	1902–1910	Oranjerivierkolonie	’n Blou vaandel met ’n springbok op ’n skyf.
	1904–1910	Transvaalkolonie	’n Blou vaandel met ’n rustende leeu in ’n Afrikalandskap met palmbome.
	1910–1912	Unie van Suid-Afrika (handelsvlag)
	1910–1951	Unie van Suid-Afrika (nasionale vlag)
	1912–1951	Unie van Suid-Afrika (handelsvlag)

Nasionale vlag (1928–1994)

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Oranje, Blanje, Blou.

• Die JBM Hertzog-administrasie het die vlag ná ’n aantal jare se politieke debat ingevoer. Nadat dit in 1927 deur die Parlement van Suid-Afrika goedgekeur is, is dit op 31 Mei 1928 die eerste keer gehys.
• Die vlag vertoon die Unie se voorgangers. Die grondslag is die Prinsenvlag (koninklike driekleur) van Nederland, met die vlag van die Verenigde Koninkryk vir die Kaap en Natal, die voormalige vlag van die Oranje-Vrystaat en die voormalige vlag van die Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal).
• Tot in 1957 is die vlag saam met die Union Jack gehys.
• Met Republiekwording op 31 Mei 1961 het die vlag onveranderd gebly. Daar was egter herhaaldelike pleidooie om die vlag te verander, veral deur Afrikaners, aangesien ’n Britse Union Jack deel van die vlag gevorm het. Die destydse eerste minister, Hendrik Verwoerd, het ’n “suiwer vlag” laat ontwerp bestaande uit drie bane in oranje, wit en blou met ’n springende springbok oor ’n krans van ses proteas in die middel ontwerp, maar Verwoerd is vermoor voordat hy die vlag kon invoer, en dié projek het in 1966 met hom gesterf.

Vlag	Tydperk	Gebruik	Beskrywing
	1928–1982	Unie van Suid-Afrika/Republiek	Die vlag met ’n donker skakering van “unieblou” voor die vroeë 1980’s.
	1982–1994	Republiek van Suid-Afrika	Die vlag met ’n helder skakering van “Solway”-blou soos dit in 1982 deur die Suid-Afrikaanse regering bepaal is.

Tuislande (1966–1994)

• Nege van die destydse tien “tuislande” wat tydens die apartheidsera vir die swart bevolking gestig is, het hul eie vlae gebruik, waaronder Transkei (1966–94), Bophuthatswana (1973–94), Ciskei (1973–94), Gazankulu (1973–94), Venda (1973–94), Lebowa (1974–94), Qwaqwa (1975–94), KwaZulu (1977–94) en KwaNdebele (1982–94). KaNgwane was die enigste “tuisland” wat nooit sy eie vlag aangeneem het nie en het pleks daarvan die nasionale vlag van Suid-Afrika gebruik.
• Al hierdie vlae het met die herinlywing van die tuislande by Suid-Afrika op 27 April 1994 uitgedien.

Vlag	Tydperk	Gebruik	Beskrywing
	1966–1994	Transkei
	1973–1994	Bophuthatswana
	1973–1994	Ciskei
	1973–1994	Gazankulu
	1973–1994	Venda
	1974–1994	Lebowa
	1975–1994	Qwaqwa
	1977–1985	KwaZulu (1)
	1982–1994	KwaNdebele
	1985–1994	KwaZulu (2)

Sportvlae (1992–1994)

As gevolg van die sportboikot van Suid-Afrika weens sy apartheidsbeleid het Suid-Afrika tussen 1964 en 1988 nie aan Olimpiese Spele deelgeneem nie. Die land het in 1991 weer by die Olimpiese beweging aangesluit. Weens ’n geskil oor die gebruik van die nasionale vlag en volkslied het die Suid-Afrikaanse span onder ’n spesiale vlag aan die Olimpiese Somerspele 1992 in Barcelona deelgeneem. Die vlag bestaan uit ’n wit veld en daarop ’n grys diamant wat die land se minerale rykdom verteenwoordig, en drie vallende bane in blou, rooi en groen, wat onderskeidelik die see, land en landbou verteenwoordig, die Olimpiese ringe en die naam van die span daaronder. Spanklere het die kenteken van die Suid-Afrikaanse Sportkonfederasie en Olimpiese Komitee, bestaande uit Olimpiese ringe omring deur olyftakke met die naam van die land boaan. Die Suid-Afrikaanse span het vir oorwinnings Ludwig van Beethoven se “Ode tot Vreugde” gebruik. Tydens die Olimpiese Winterspele 1994 in Lillehammer het Suid-Afrika onder die vlag van sy Nasionale Olimpiese Komitee deelgeneem.

• 
  Vlag van die Suid-Afrikaanse span tydens die Olimpiese Somerspele 1992
• 
  Vlag van die Suid-Afrikaanse span tydens die Olimpiese Winterspele 1994

Nasionale vlag (sedert 1994)

• In 1994 het Suid-Afrika ’n unitêre demokratiese staat met gelyke regte vir mans en vroue van alle rasse geword. Die ou vlag se lang verbintenis met die apartheidsera het sy gebruik in die nuwe demokrasie onvanpas gemaak, en die destydse Suid-Afrikaanse Staatsheraldikus Frederick Brownell het dus ’n nuwe vlag ontwerp. Nadat dit op 20 Maart 1994 deur die Uitvoerende Oorgangsraad goedgekeur is, is dit op 20 April 1994 deur staatspresident F.W. de Klerk persoonlik goedgekeur en een week later, op 27 April 1994 vir die eerste keer gehys.
• Die nuwe vlag was as ’n tussentydse maatreël bedoel, maar dit het so gewild geword dat dit, toe die finale Grondwet in 1996 opgestel is, die permanente vlag geword het.

Vlag	Tydperk	Gebruik	Beskrywing
	sedert 1994	Republiek van Suid-Afrika

Regeringsvlae

• 
  Goewerneur van die Kaapkolonie, 1876–1910
• 
  Goewerneur van die Kaapkolonie, 1905–1907
• 
  Goewerneur van die Oranjerivierkolonie, 1902–1910
• 
  Goewerneur van die Transvaalkolonie, 1904–1910
• 
  Hoë Kommissaris vir Suider-Afrika, 1907–1931
• 
  Hoë Kommissaris vir Suider-Afrika, 1931–1968
• 
  Goewerneur-generaal van Suid-Afrika, 1910–1931
• 
  Goewerneur-generaal van Suid-Afrika, 1931–1952
• 
  Goewerneur-generaal van Suid-Afrika, 1952–1961
• 
  Staatspresident van Suid-Afrika, 1961–1984
• 
  Staatspresident van Suid-Afrika, 1984–1994

Burgerlike Lugvaandel

• 
  1930’s

Militêre vlae

Suid-Afrikaanse Weermag

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Weermag.

• 
  1947–1981
• 
  1981–1994

Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag.

• 
  1994–2003
• 
  sedert 2003

Nasionale Departement van Verdediging

• 
  Afdeling Gesamentlike Operasies
• 
  Departement van Militêre Veterane

Suid-Afrikaanse Leër

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Leër.

• 
  1951–1973
• 
  1973–1994
• 
  1994–2002
• 
  2002–2003
• 
  sedert 2003

Suid-Afrikaanse Lugmag

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Lugmag.

• 
  1920–1940
• 
  1940–1951
• 
  1951–1958
• 
  1958–1967
• 
  1967–1970 (goedgekeur, maar nie gebruik nie)
• 
  1970–1981
• 
  1981–1982
• 
  1982–1994
• 
  1994–2003
• 
  sedert 2003

Suid-Afrikaanse Vloot

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Vloot.

• 
  Vlootvaandel, 1922–1946
• 
  Vlootvaandel, 1946–1951
• 
  Vlootvaandel, 1951–1952 (goedgekeur, maar nie gebruik nie)
• 
  Vlootvaandel, 1952–1959
• 
  Vlootvaandel, 1959–1981
• 
  Vlootvaandel, 1981–1994
• 
  Vlootkleur, 1981–1994
• 
  Vlootvaandel, sedert 1994
• 
  Vlootkleur, ca. 1998

Polisievlae

Suid-Afrikaanse Polisie

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Polisie.

• 
  1981–1994

Suid-Afrikaanse Polisiediens

Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Suid-Afrikaanse Polisiediens.

• 
  sedert 1995

Provinsiale vlae

1910–1994

Tussen 1910 en 1994 was Suid-Afrika onderverdeel in vier provinsies: Kaapprovinsie, Natalprovinsie, Oranje-Vrystaat en Transvaal. Hierdie provinsies het hul eie wapens gebruik, maar nie eie vlae gehad nie.

Sedert 1994

In April 1994 is Suid-Afrika onderdeel in nege provinsies. Elke provinsie het ’n wapen gekry, wat meestal deur die Staatsheraldikus Frederick Brownell ontwerp is. Vandag gebruik net een provinsie, Mpumalanga, sy eie vlag, nadat hulle dit in Februarie 1996 goedgekeur het.^[1]

• 
  Mpumalanga

Voorgestelde vlae

Vlae wat in die 1920’s voorgestel is

In 1927 het ’n parlementêre komitee opdrag gekry om ’n nasionale vlag vir Suid-Afrika te ontwerp.

• 
  Komitee-ontwerp 1
• 
  Komitee-ontwerp 2
• 
  Komitee-ontwerp 3

Vlae wat in die 1990’s voorgestel is

Ontwerpe wat die Nasionale Simbolekommissie se kortlys gehaal het

Die Nasionale Simbolekommissie het in Oktober 1993 ses ontwerpe voorgestel.^[2]

• 
  Voorstel 1
• 
  Voorstel 2
• 
  Voorstel 3
• 
  Voorstel 4
• 
  Voorstel 5
• 
  Voorstel 6

Ontwerpe wat deur grafiese ontwerpateljees voorgestel is

’n Groep van professionele grafiese ontwerpateljees het in November 1993 verskeie vlagontwerpe voorgestel.^[2]

• 
  Voorstel 1
• 
  Voorstel 2
• 
  Voorstel 3
• 
  Voorstel 4
• 
  Voorstel 5
• 
  Voorstel 6

Ontwerpe op die kortlys van die Gesamentlike Tegniese Werkkomitee

Die Gesamentlike Tegniese Werkkomitee het in Februarie 1994 vyf ontwerpe op die kortlys geplaas. ’n Verdere ontwerp is ook voorgestel deur die African National Congress (ANC), gebaseer op ’n ontwerp wat in Oktober 1993 op die kortlys was. Voorstel 4, ontwerp deur Staatsheraldikus Frederick Brownell, is aan die Oorgangsraad voorgelê en uiteindelik as die nuwe vlag goedgekeur.^[2]

• 
  Voorstel 1
• 
  Voorstel 2
• 
  Voorstel 3
• 
  Voorstel 4
• 
  Voorstel 5
• 
  Voorstel deur die ANC

Verwysings

1. (en) "Mpumalanga Province, South Africa". Flags of the World. Besoek op 22 September 2020.
2. (en) Frederick Brownell (2015). "Convergence and Unification: The National Flag of South Africa (1994) in historical perspective" (PDF). Universiteit van Pretoria. Besoek op 22 September 2020.

Bronnelys

• (en) Denis Beckett (2002). Flying with Pride: The Story of the South African Flag. Pretoria: WildNet Africa. ISBN 978-0-620-28903-0.
• (en) Frederick Brownell (1993). National and Provincial Symbols.
• (en) A.P. Burgers (1997). Sovereign Flags of South Africa. Claremnot: Wescape. ISBN 978-1-919746-13-5.
• (en) A.P. Burgers (2008). The South African flag book: the history of South African flags from Dias to Mandela. Protea Book House. ISBN 978-1-86919-112-2.
• (en) C. Pama (1965). Lions and virgins. Heraldic state symbols, coats – of – arms, flags, seals and other symbols of authority in South Africa 1487–1962. Human & Rousseau.
• (af) C. Pama (1984). Die Vlae van Suid-Afrika. Tafelberg. ISBN 978-0-624-02070-7.

Eksterne skakels

Wikimedia Commons bevat media in verband met Vlae van Suid-Afrika.

• Suider-Afrikaanse Vlagkundige Vereniging (SAVA)
• South Africa – national index by Flags of the World