Vulva

Anatomie van die vroulike geslagsorgane:
1. Eierleier, 2. Fimbriae, 3. Blaas, 4. Skaambeen, 5. Para-uretrale kliere, 6. Urineleier, 7. Klitoris, 8. Vestibulêre bol, 9. Labia minora, 10. Labia majora, 11. Eierstok, 12. Dikderm, 13. Baarmoeder, 14. Forniks, 15. Serviks, 16. Rektum, 17. Vagina 18. Anus 19. Klier van Bartholin

Die vulva (meervoud: vulvas;[1] afgelei van die Latyn vir "omhulsel" of "bedekking") bestaan uit die eksterne vroulike geslagsorgane. Dit sluit die volgende in: die skaamheuwel, labia majora, labia minora, klitoris, vestibulêre bolle, vulvavoorhof, urinebuisopening, vaginale opening, maagdevlies en die vestibulêre kliere van Bartholin en Skene. Ander eienskappe is onder meer die sebumkliere, pubiese hare en ’n deel van die perineum. Die vulva sluit die opening van die vagina in wat na die baarmoeder lei. Die groot en klein labia bied ’n dubbele laag beskerming hiervoor. Bekkenvloerspiere ondersteun die strukture van die vulva.

Die voorkoms van die vulva wissel baie van vrou tot vrou, veral wat die labia minora betref. Die vulva kan deur baie aandoenings geraak word wat dikwels tot irritasie lei. Vulvovaginale gesondheid kan baie hiervan voorkom. Ander aandoenings sluit verskeie infeksies en kankers in.

Struktuur

[wysig | wysig bron]

Die hoofstrukture van die vulva is: die skaamheuwel, labia majora, labia minora, die uitwendige dele van die klitoris (onder meer die kap en glans), vestibulêre bolle, vulvavoorhof, urinebuisopening, vaginale opening en maagdevlies en die vestibulêre kliere van Bartholin en Skene.[2] Ander eienskappe is onder meer die sebumkliere, pubiese hare en ’n deel van die perineum.[3]

Skaamheuwel

[wysig | wysig bron]

Die skaamheuwel is ’n sagte bult van vetweefsel aan die voorkant van die vulva, in die streek wat die bekkenbeen bedek.[4] Die skaamheuwel is by albei geslagte aanwesig om as ’n kussing te dien tydens seksuele omgang, maar is duideliker sigbaar by vroue.[5] Die wisselvorm venusheuwel word spesifiek vir vroue gebruik.[6][5]

Labia

[wysig | wysig bron]
Die eksterne en interne dele van die vulva.

Die labia majora en labia minora (of skaamlippe) bedek die vestibulêre bol.[7] Die buitenste twee lippe is die labia majora (groot skaamlippe). Hulle omsluit en beskerm die ander strukture van die vulva.[7] Die labia minora (klein skaamlippe) is dikwels pienk of bruinswart, na gelang van die persoon se velkleur.[8]

Die slote tussen die labia majora en labia minora word die interlabiale voue genoem.[9] Die labia minora lê binne die labia majora, is kleurryker as die labia majora[4] en bevat talle sebumkliere.[10] Waar die labia minora mekaar aan die voorkant ontmoet, vorm dit die klitorale kap of voorhuid.[11]

Die sigbare deel van die klitoris is die klitorale glans. Dit is gewoonlik rofweg so groot soos ’n ertjie, maar kan in grootte wissel tussen sowat 6 mm en 25 mm.[11] Die klitorale glans bevat net soveel senuwee-eindpunte as die veel groter eikel of glans van die manlike penis, en is dus uiters sensitief.[11] Die enigste bekende doel van die klitoris is seksuele plesier.[11]

Vulvavoorhof

[wysig | wysig bron]

Die gebied tussen die labia minora waar die vaginale en urinebuisopening geleë is, word die voorhof van die vulva genoem. Die urinebuisopening is onder die klitoris en net voor die vaginale opening, wat naby die perineum is. Die term "introitus" is tegnies meer korrek, want die "opening" van die vagina is meestal toe. Die introitus is soms gedeeltelik bedek met ’n vlies, wat die maagdevlies genoem word. Dié vlies skeur gewoonlik tydens die eerste seksdaad en die bloed wat dit meebring, is al beskou as ’n teken van maagdelikheid. Die maagdevlies kan egter ook skeur tydens oefening of uitgerek raak deur normale aktiwiteite soos die dra van tampons, of dit kan byna onsigbaar klein of afwesig wees. Dit kan ook die hele vaginale opening bedek en moet dan chirurgies verwyder word.[12]

Aan albei kante van die agterkant van die vaginale opening is twee vestibulêre kliere bekend as die kliere van Bartholin. Hulle skei slym en ’n vaginale smeermiddel af.[13] Daar is ook kleiner vestibulêre kliere, bekend as die kliere van Skene, aan die voorste wand van die vagina. Hulle stem ooreen met die manlike prostaat en word soms die vroulike prostaat genoem.[14]

Funksie en fisiologie

[wysig | wysig bron]

Die vulva speel ’n groot rol in die voortplantingstelsel. Dit bied toegang tot en beskerming van die baarmoeder, asook die regte toestande in terme van hitte en vog wat in die seksuele en voortplantingsfunksies daarvan behulpsaam is. Die eksterne organe van die vulva bevat baie senuwees en verskaf plesier wanneer hulle reg gestimuleer word. Die skaamheuwel verskaf beskerming tydens seks.[11]

Verskeie afskeidings word met die vulva verbind, insluitende urine (van die urinebuisopening), sweet (van die apokriene kliere), menses (van die maandstonde wat uit die vagina kom), sebum (van die sebumkliere), alkaliese vloeistof (van die kliere van Bartholin), slym (van die kliere van Skene), vaginale smeermiddel (van die vaginale wand) en smegma.[3][11] Smegma is ’n wit stof wat gevorm word uit ’n kombinasie van dooie selle, velolies, vog en natuurlik voorkomende bakterieë en vorm aan die geslagsdele.[15] By vroue versamel hierdie dik afskeiding om die klitoris en labiale voue. Dit kan ongemak tydens seks veroorsaak, want dit kan meebring dat die klitorale glans aan die kap vassit, maar dit kan maklik verwyder word deur te bad.[11]

Alifatiese sure word ook in die vagina afgeskei.[16] Dit dien vermoedelik as feromone. Hulle vetsuursamestelling, en dus reuk, verander met betrekking tot die fases van die menstruele siklus.[16]

Seksuele opwekking

[wysig | wysig bron]
Die hoofartikel vir hierdie afdeling is: Seksuele opwekking.
Vulva in ’n normale toestand (links) en een wat seksueel opgewek is, met vergrote labia minora wat blink vanweë vaginale smering.

Die klitoris en labia minora is albei erogene (seksueel sensitiewe) streke in die vulva. Die klitoris, vagina en ander dele naby die perineum kan gestimuleer word. Die klitoris is die sensitiefste en die stimulering daarvan (op verskeie maniere) kan intense seksuele opwekking teweegbring; as dit volgehou word, kan dit ’n spontane orgasme tot gevolg hê.

Seksuele opwekking lei tot ’n aantal fisieke veranderings in die vulva. Vaginale smering en bloedvloei na die bloedvatryke vulva neem toe,[17][18] sodat die klitoris en labia minora in grootte toeneem. Die vagina swel op en die vaginale opening word sowat 30% kleiner. Die klitoris word al hoe stywer; die glans beweeg in die rigting van die bekkenbeen en word deur die klitorale kap bedek. Die labia minora word heelwat dikker en verander soms aansienlik van kleur, van pienk tot rooi in vroue met ligte velkleur wat nog nie kinders gehad het nie, of van rooi tot donkerrooi in vroue met kinders. Net voor ’n orgasme raak die klitoris baie opgeswel en die glans verdwyn in die kap. Ritmiese samestrekkings kom voor in die buitenste derde van die vagina, sowel as die baarmoeder en anus.

’n Orgasme kan gepaardgaan met vroulike ejakulasie, wat meebring dat vloeistof van óf die kliere van Skene óf die blaas uit die urinebuis skiet. Ná ’n orgasme keer die vagina en vaginale opening terug na hulle normale toestand, en die res van die vulva keer terug na sy normale grootte, posisie en kleur.[19][11]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Vulva" in die HAT. Aanlyn by viva-afrikaans.org (intekening nodig).
  2. ↑ Tortora, Gerard J; Derrickson, Bryan (2008). Principles of anatomy and physiology (12th uitg.). Hoboken, N.J.: Wiley. pp. 1107–1110. ISBN 9780470233474.
  3. ↑ 3,0 3,1 Tortora, Gerard J; Anagnostakos, Nicholas P (1987). Principles of anatomy and physiology (5de uitg.). New York: Harper & Row. pp. 727–728. ISBN 978-0060466695.
  4. ↑ 4,0 4,1 "Anatomy and Physiology of the Female Reproductive System · Anatomy and Physiology" (in Engels). Phil Schatz.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Mei 2020.
  5. ↑ 5,0 5,1 Stevenson, Angus; Lindberg, Christine A., reds. (2010). New Oxford American Dictionary (3de uitg.). Oxford University Press. ISBN 978-0195392883. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 5 November 2019. Besoek op 5 November 2019.
  6. ↑ Gould, George Milbry (1894). An Illustrated Dictionary of Medicine, Biology and Allied Sciences. London: Balliére, Tindall & Cox. pp. 649, 684, 778–779, 1212, 1610. OCLC 1045367748.
  7. ↑ 7,0 7,1 Pocock, Gillian; Richards, Christopher D. (2006). Human physiology : the basis of medicine (3de uitg.). Oxford: Oxford University Press. p. 438. ISBN 9780198568780.
  8. ↑ Burrows (7 Oktober 2009). 100 Questions & Answers About Vulvar Cancer and Other Diseases of the Vulva and Vagina (in Engels). Jones & Bartlett Learning. ISBN 9781449630911. Besoek op 18 Maart 2018.
  9. ↑ Neill, Sallie; Lewis, Fiona (6 Julie 2009). Ridley's The Vulva (in Engels). John Wiley & Sons. ISBN 9781444316698. Besoek op 14 Maart 2018.
  10. ↑ Young, Barbra; Lowe, James S; Stevens, Alan; Heath, John W; Deakin, Philip J (Maart 2006). Wheater's Functional Histology (5th uitg.). Elsevier Health Sciences. pp. 175–178. ISBN 978-0-443-06850-8.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 King, Bruce M. (1996). Human sexuality today (2de uitg.). Upper Saddle River, N.J.: Prentice Hall. pp. 24–28. ISBN 978-0130149947.
  12. ↑ Wilkinson, Edward J. (2012). Wilkinson and Stone Atlas of Vulvar Disease (3de uitg.). Lippincott Williams & Wilkins. pp. 187–188. ISBN 9781451132182.
  13. ↑ Lee, MY; Dalpiaz, A; Schwamb, R; Miao, Y; Waltzer, W; Khan, A (Mei 2015). "Clinical Pathology of Bartholin's Glands: A Review of the Literature". Current Urology. 8 (1): 22–5. doi:10.1159/000365683. PMC 4483306. PMID 26195958.
  14. ↑ Zaviacic M, Ablin RJ (Januarie 2000). "The female prostate and prostate-specific antigen. Immunohistochemical localization, implications of this prostate marker in women and reasons for using the term "prostate" in the human female". Histol. Histopathol. 15 (1): 131–42. PMID 10668204.
  15. ↑ "Definition of Smegma" (in Engels). Merriam-Webster. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Mei 2020. Besoek op 20 April 2016.
  16. ↑ 16,0 16,1 "Pheromones Sex attraction" (PDF). Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 26 Julie 2019. Besoek op 1 Maart 2018.
  17. ↑ Hoffman, Barbara (2011). Williams gynecology (2de uitg.). New York: McGraw-Hill Medical. pp. 794–806. ISBN 9780071716727.
  18. ↑ Fox, Kent M.; Van De Graaff, Stuart Ira (1989). Concepts of human anatomy and physiology (2nd uitg.). Dubuque, Iowa: Wm. C. Brown Publishers. pp. 958–963. ISBN 978-0697056757.
  19. ↑ Basson, R (Januarie–Maart 2000). "The female sexual response: a different model". Journal of Sex & Marital Therapy. 26 (1): 51–65. doi:10.1080/009262300278641. PMID 10693116.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]