Xuanzang (Chinees: 玄奘, Pinyin Xuánzàng, soms geskrewe as Hsüan-tsang of Hiuan-tsang; 602–664) was 'n Chinese Boeddhistiese monnik, geleerde en reisiger. Hy het beroemd geword vir sy sewentien jaar lange landreis na Indië (waaronder Nalanda), wat breedvoerig opgeneem is in die klassieke Chinese teks "Groot Tang Rekords oor die Westerse Areas", wat op sy beurt die inspirasie gelewer het vir die roman "Die reis na die weste" geskryf deur Wu Cheng'en tydens die Ming-dinastie, ongeveer nege eeue na die dood van Xuanzang.[1]
Xuanzang stam uit 'n geleerde familie in die Yanshi-prefektuur van die Chinese provinsie Henan. Sy pa was 'n konserwatiewe volgeling van Konfusius en sterf in 611. Xuanzang se ouer broer Chensu (ook as Changjie bekend) is 'n Boeddhistiese monnik in die klooster van Jingtu in Luoyang en Xuanzang begin daar met groot ywer die Boeddhistiese geskrifte te bestudeer. Hy wil 13 jaar oud reeds monnik word en hy word by uitsondering deur ab Zheng Shanguo toegelaat vanweë die groot kennis wat hy reeds op hierdie leeftyd besit.[2]
Vanweë die burgeroorlog wat in 618 in Henan uitbreek vlug Xuanzang en sy broer na Sichuan se Kong Hui-klooster. In 622 word hy volledig as monnik gewy, maar hy merk op dat daar in die Chinese vertalings van die Boeddhistiese geskrifte baie teenstrydighede is. Sy leraars het daarvoor min oplossings. Hy besluit daarom na Indië te reis om die bronne te bestudeer.
Die Tang-keiser Taizong is 'n aanhanger van Konfusius wat die Boeddhisme as 'n bedreiging van die wankelrige staatsveiligheid beskou. Hy verbied daarom Xuanzang se reis na Indië, maar in 629 verlaat Xuanzang tog China op sy reis na die weste wat tot 645 sal duur.
Hy reis meer as 16 000 km deur wat nou China, Pakistan, Afghanistan en Indië is, deurkruis die Taklamakanwoestyn alleen en reis vyf keer dwars deur Indië.
Taizong (regeer 626-649) is eers sy teenstander, maar as hy in April 645 terugkeer in Chang'an (nou Xi'an) is daar so veel mense wat hom wil sien dat hy aanvanklik die stad nie kan betree nie. Die magistraat beveel toe die menigte om huis toe te gaan en wierook te brand om die reisiger 'n veilige toegang te gee. Die keiser is nie tuis nie, maar later word Xuanzang deur hom met groot eer ontvang.[3]
Een van die Indiese heersers wat hy ontmoet en beskryf is Harṣavardhana Śīlāditya van Kanyākubja (regeer 606-648) uit die Puṣpabhūti-dinastie, wat oor 'n groot deel van Noord-Indië heers. 'n Ander is die koning van Kāmarūpa (die huidige Assam) Kumāra (Bhāskaravarman).[4]