Aare
| Aare | ||
 d Aare z Bärn mit em Bärner Münster | ||
| Date | ||
|---|---|---|
| Gwässerkennzaal | CH: 37 | |
| Laag | Schwiiz | |
| Flusssystem | Rhy | |
| Abfluss über | Rhy → Nordsee | |
| Ursprung | Oberaar- und Unteraargletscher im Grimselgebiet | |
| Quellhöchi | 2'310 m ü. M. (Oberaargletscher) | |
| Mündig | Bi Choblez in RhyKoordinate: 47° 36′ 22″ N, 8° 13′ 26″ O; CH1903: 659039 / 273130 47° 36′ 22″ N, 8° 13′ 26″ O | |
| Mündigshöchi | 311 m ü. M. [1] | |
| Höchiunterschiid | 1999 m | |
| Lengi | 288,2 km | |
| Iizugsgebiet | 17.620 km²
| |
| Abfluss | MQ |
590 m³/s |
| Rächti Nääbeflüss | Zulg, Ämme, Önz, Murg, Pfaffnere, Wigger, Suure, Bünz, Rüüss, Limet, Surb | |
| Linggi Nääbeflüss | Lütschine, Kander, Gürbe, Saane, Zyl, Tünnere | |
| See won er / sii duure fliesst | Brienzersee, Thunersee, Bielersee | |
| Stausee | Oberaarsee, Grimselsee, Räterichsbodesee, Woolesee, Stausee Niederried, Klingnauer Stausee | |
| Groossstedt | Bärn | |
| Mittelgroossi Stedt | Thun, Biel | |
| Chliistedt | Interlake, Münsige, Büren a dr Aare Solothurn, Wangen a dr Aare, Aarburg, Olte, Aarau, Brugg | |
| Schiffbar | Nidau - Solothurn | |
D Aare isch e Fluss i dr Schwiiz.
Geografy
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Aare louft vo der Kwelle im Grimselgebiet i den Alpe dur d Kantöön Bärn, Soledurn und Aargau und mündet bi Choblez in Rhy.
Si het e Lengi vo 291 Kilometer und isch dr längschti Fluss, wo vo dr Kwelle bis zur Mündig ganz i dr Schwiiz isch.
Vo ganz oben i de Bärge bis z’underscht am Rhy het dr Fluss es Gfäll vo 1565 Meter.
Sis Yzugsgebiet het e Flechi vo 17'620 Kwadratkilometer.
Dr middlere Abfluss vo der Aare isch bi 590 Kubikmeter Wasser pro Sekunde.
dr Louf vom Fluss
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Im Grimselgebiet foot d Aare am Ober- und am Unteraargletscher aa, wo oben a Guetanne ligge. Si lauft der Schluchten und änggi Plätz im Bärgtaal und Stauseen aben und chunt am Änd dur d Aareschlucht, wo tüüf i d Felse ygschnitten isch, das isch grad oben a Meiringe. Dä schmal, tüüf Schlitz im Bäärg isch en Attrakzioon für d Turischt.
Bi Brienz mündet d Aare i Brienzersee und z Interlake chunt si wider drus use. Churz nacher mündet d Lütschine i si ine. Drufabe chunt dr Fluss mit em Kanal für d Schiff i Thunersee, wo au d Kander (mit dr Simme und dr Ängstlige) drymündet.
Vo Thun a flüsst d Aare dur s breiten Aaretal bis uf Bärn. Bi Belpmoos münde d Gürbe und d Giesse zämme id Aare. I dr Stadt Bärn macht die e Boge um d Altstadt, wo bi Hochwasser öppe mol d Matte ungen am Schwellemätteli chli nass wird. Es bitzeli witer unge het’s drüü Mäander um d Ängihalbinsle, und nocher wird de Fluss im Wohlesee gstaut.
Nach der Iimündig vo dr Saane bi Oltige wird d Aare sit dr Juragwässerkorrekzioon dure Hagneck-Kanal i Bielersee umgleitet. Bi Nidau chunt si us em See use und louft düre Nidau-Büüre-Kanal und churz vor Büüre wider i ihres alte Flussbet zrugg. Di alti Flussschtrecki zwüsched Aarberg und Büüre, di sogenannti "Alti Aare", isch e länge Rieme mit ere gschützte Naturlandschaft. D Strecki vo Nidau a abwärts bis uf Soledurn isch dr einzig Abschnitt vo dr Aare, wo me mit em Schiff druff cha fahre; bi Port isch es Wehr mit ere grosse Schiffschleuse. I däm Teil vo de Aare isch nach dr Yschzyt de «Solothurner See» gsi, wo den mit dr Zyt wägem Gschieb vo de Flüss verlandet isch; hüt lyt do en grossi Ebeni.
Bi Luterbach mündet d Ämme id Aare.
Dr Fluss isch beliebt für s Wasserfahre, und er chunt a mängem bekannte Pontonierort verby: bi Aarwange, Murgete, Aarbig, Schönewerd, Aarau und Brugg und no an andere Plätz.
Unden a Wildegg isch s alte, tradizioonsryche Bad Schinznach; das ghört mit dr ehemolige Gmeind Schinznach-Bad sit em 1. Jänner 2010 zu dr Stadt Brugg.
Bi Alteburg und Brugg lauft d Aare dur en schmali Schlucht, und chly spöter nimmt si s Wasser vo der Rüüs und denn vo der Limet uf; drum sait me dr Gegend um Brugg au s "Wasserschloss vo dr Schwiz".
Vo Brugg wäg flüsst d Aare dur en Klus im Jura gäge Norde, si chunt bi Döddige in Stausee vo Chlingnau und mündet gly drufabe zwüsched Felsenau und Choblez, wisawi vo Waldshuet, nach der Stroossebrugg vo Felsenau in Rhy.
Bi dr Mündig isch d Aare mit iirne durchschnittlich 590 Kubikmeter Wasser pro Sekunde eigentlech dr gröösser Fluss als dr Rhy, wo numen öppe 440 Kubikmeter derzue bringt. Sid der antike Zyt seit men em wytere Flusslouf undedra aber halt doch au «Rhy».
Bildergalerie
[ändere | Quälltäxt bearbeite]-
d Aare bi Thun, es Bild öppe vo 1900, linggs die oberi Aareschleuse -
d Aare bim Dählhölzli z Bärn -
d Undertorbrügg z Bärn -
d Outobaanbrügg bi Arch -
d Aare z Aarau -
im «Wasserschloss» bi dr Mündig vo dr Rüüss -
wo d Aare bi Choblez i Rhy mündet
Literatur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Hans von Rütte: Aare In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Aare – Sammlig vo MultimediadateieFuessnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Bundesamt für Umwelt BAFU, http://www.hydrodaten.admin.ch/d/2116.htm (Site cha nüme abgrüeft wärde; Suche im Webarchiv)
