D Astrid Lindgren (schwedisch: ˈastrɪd ˈlɪŋɡreːn(info); * 14. Novämber 1907 uf em Hof Näs bi Vimmerby as Astrid Anna Emilia Ericsson; † 28. Jänner 2002 z Stockholm) isch e schwedischi Schriftstelleri gsii.
Si gheert mit ere Gsamtuflag vu rund 165 Millione Biecher (Stand: Februar 2019) zue dr bekannteschte Chinder- un Jugedbuechautore vu dr Wält.[1] Ihri Wäärch sin in aller Wält un 101 verschidene Sprooche uusechuu, dodermit gheert si zue dr maischtibersetzte Autore.[2][3]
Z Dytschland isch si mit ere Gsamtuflag vu wyt iber 20 Millione Exemplar eso erfolgrych wie chuum en andere Chinder- un Jugedbuechautor. D Schriftstelleri isch di gaischtig Mueter vu dr Pippi Langstrumpf, em Michel vu Lönneberga, dr Ronja Raiberdochter, dr Madita, em Mio, em Kalle Blomquist, em Karlsson vum Dach, dr Chinder vu Bullerbü un vyl andere Figure.
Si isch as zwait Chind vum Bfaarhoofpäächter Samuel August Ericsson (1875–1969) un sym Wyyb Hanna Ericsson geb. Jonsson (1879–1961) uf d Wält chuu un het en eltere Brueder, Gunnar (1906–1974), un zwoo jingeri Schweschtere, Stina (1911–2002) un Ingegerd (1916–1997), ghaa. Ihri Chindhait het si alliwyl as bsundersch glickli bschribe.
„Gunnar, Astrid, Stina und Ingegerd, so hießen die Ericssonskinder auf Näs. Es war schön, dort Kind zu sein, und schön, Kind von Samuel August und Hanna zu sein. Warum war es schön? Darüber habe ich oft nachgedacht, und ich glaube, ich weiß es. Zweierlei hatten wir, das unsere Kindheit zu dem gemacht hat, was sie gewesen ist – Geborgenheit und Freiheit.“[4]
Anne 1914 isch d Astrid z Vimmerby yygschuelt wore. Um die Zyt isch fir d Chinder vu aifache Lyt d Schuel no drei Johr ume gsii. Nume rychi Burgerchinder sin uf e hecheri Schuel gange, wel doderfir het mer 23 Chroone im Halbjohr mieße zahle. D Eltere vu s Astrids Fryndin hän s Ehbaar Ericsson vun ere hechere Schuelbildig fir ihri Dochter chenne iberzyyge. In dr negschte segs Johr het di flyssig un schlau Schueleri vor allem Sproche glehrt: Änglisch, Franzesisch un Dytsch. Anne 1923 het si mit em Realexame d Schuel abgschlosse un het derno noch em Wunsch vu dr Mueter as Huusdochter gschafft un het kai Wunsch ghaa noch ere Lehr.
Am e Dag het dr Schefredakteer vu dr Ortszytig „Vimmerby Tidning“ dr junge Frau aabote, ass si as Volonteeri bi dr Zytig cha schaffe. D Astrid het des Aagebot sofort aagnuu. All Dag isch si derno mit em Faaraad vu Näs in di noch Chlaistadt gfahre un het s Schurnalischtehandwärch vu Grund uf glehrt. Si het mieße rescherschiere, Korräktur lääse un Churzbricht schrybe. Um die Zyt, mit achtzeh Johr, isch si schwanger wore. Dr Vater vu ihrem Chind, dr Aigedimer un Schefredakteer vu dr Zytig, het si nit welle hyrote. D Astrid Ericsson isch fescht entschlosse gsii, elai fir sich un ihre Chind z sorge. Si het Näs verloo un isch uf Stockholm zoge. Dert het si ne Lehr as Sekreteeri gmacht un het Unterstitzig bi dr Aawälti Eva Andén gfunde, wu si fir d Rächt vu junge Fraue yygsetzt het. Am 4. Dezämber 1926 het si ihre Suhn Lars (gnännt Lasse, gstorbe 1986) häälinge z Kopenhagen uf d Wält brocht. Dur d Vermittlig vum Rigshospitalet z Kopenhagen, em ainzige skandinavische Chrankehuus, wu kani offiziälle Möldige iber Geburte wytergee het, isch er zerscht z Kopenhagen bi re Bfläägefamilie unterchuu. Ihri verzwyyflet Yyfielig in dr chlai, verlosse Suhn sei fir d Astrid Ericsson e glych wichtigi Schryb-Inschpirazion wore wie di aige glickli Chindhait, het ihri Fryndin un Biografi Margareta Strömstedt gmaint.
Anne 1927 het d Astrid Ericsson as Noofolgeri vu dr speter as Schauspileri un Sängeri seli bekannte Zarah Leander z Stockholm in dr schwedische Buechhandelszäntral („Svenska Bokhandelscentralen“) ihri erscht Stellig aadrätte. 1928 isch si Sekreteeri im „Cheniglige Automobil-Club“ („Motormännens Riksförbund“) wore, wu ihre spetere Mann Sture Lindgren as Biroolaiter gschafft het.
Anne 1930 isch em Lasse sy Bfläägemueter chrank wore, dodruf het d Astrid Ericsson ihn zue sich uf Stockholm gholt. Im negschte Friejohr het si ne zue ihre Eltere uf Näs brocht un sii un dr Sture Lindgren hän bschlosse, ass si hyrote. Mit ihm un ihrem Suhn isch di jung Sekreteeri in dr Vulcanusgatan im Vasaviertel (Vasastaden) z Stockholm zoge. Am 21. Mai 1934 isch ihri Dochter Karin uf d Wält chuu, wu mer speter unter em Name Karin Nyman as Ibersetzeri gchännt het.
Vu 1937 ab het d Lindgren as Schtenografi fir dr schwedisch Brofässer fir Kriminalischtik Harry Söderman gschafft un ab 1940 in dr Abdailig fir Briefzänsur vum schwedische Nochrichtedienscht.[5] Am 1. Septämber 1939 – em Dag, wu mit em dytsche Iberfall uf Pole dr Zweet Wältchrieg aagfange het – het si aafange „Chriegsdagbiecher“ schrybe.[6] Ihri ghaim Arbet bim Nochrichtedienscht bis zum Chriegsänd het er diefi Yyblick in dr Chriegseraignis uf dr ganze Wält gee.[7]
Anne 1933 het d Astrid Lindgren zwoo Wyhnäächtsgschiichte vereffetligt – anonym in Stockholms Tidningen d Gschiicht „Jultomtens underbara bildradio“ un unter ihrem Name in Landsbygdens Jul d Gschiicht „Johans äventyr på julafton“.[8] In dr negschte Johr het si all Johr ai bis zwoo Chuurzgschiichte in Zytschrifte publiziert. Erscht Mitti vu dr 1940er Johr het si d Astrid Lindgren sterker dr Schriftstellerei zuegwändet. Des isch aber ender zuefellig gschääne, uspringli het si nit vorghaa Schriftstelleri z gee.
„Schon in meiner Schulzeit erhoben sich warnende Stimmen: ‚Du wirst mal Schriftstellerin, wenn du groß bist.‘ […] Das entsetzte mich derart, daß ich einen förmlichen Beschluß faßte: Niemals würde ich ein Buch schreiben. […] ich hielt mich nicht für berufen, den Bücherstapel noch höher anwachsen zu lassen.“[9]
Fir ihri Doochter Karin het d Astrid Lindgren d Gschiichte iber d Pippi Långstrump (Pippi Langstrumpf) erfunde. Des isch ab em Winter Winter 1941 gschää, wu d Doochter chrank im Bett gläägen isch un si dr Name Pippi Långstrump uusdänkt ghaa het. S Manuskript isch e Geburtsdagsgschänk fir d Karin gsii.
„Doch dann kam dieser Schnee, der die Straßen glitschig wie Schmierseife machte. Ich fiel hin, verstauchte mir den Fuß, mußte liegen und hatte nichts zu tun. Was tut man da. Schreibt vielleicht ein Buch. Ich schrieb Pippi Langstrumpf. […] 1941 lag meine Tochter Karin krank im Bett, und eines Abends sagte sie: ‚Erzähl mir was von Pippi Langstrumpf.‘“[9]
Im Merz 1944 het d Lindgren e Duurschlag bim schwedische Verlagshuus Albert Bonniers Förlag yygee. D Gschiicht iber di fräch Seemannsdochter Pippi Langstrumpf isch aber abglähnt wore. 1944 het si au bi me Wettbewärb vum Verlag Rabén & Sjögren mitgmacht. S Bryysuusschryybe fir s bescht Maidlibuech isch mit dr Forderig verbunde gsii, dr Täxt soll d Liebe zue Familie un Haim un s Verantwortigsgfiel fir s ander Gschlächt ferdere. D Astrid Lindgren het „Britt-Mari lättar sitt hjärta“ (Britt-Mari erleichtert ihr Herz) gschribe un dermit dr zweet Blatz im Wettbewärb gwunne. Di 15-jehrig Hauptperson vum Buech duet ihr Härz lychter mache in Form vu me Briefroman. Si isch sälbschtständig un unabhängig – au un grad gegeniber em andere Gschlächt.
Vum erschte Erfolg gfliglet, het d Bryysdregeri im Johr druf s Manuskript vu Pippi Langstrumpf, wu si nomol driber gschafft het, bi „Rabén & Sjögren“ ygee un het desmol dr erscht Bryys gwunne. Di allererscht Pippi-Zaichnig stammt vu dr Autori persenlig. Im nämlige Johr het dr Verleger Hans Rabén d Lindgren halbdags as Lektori yygstellt. Si het d Chinderbuechabdailig ufböue un het im Verlag bis zue ihre Pänsionierig anne 1970 gschafft. Syterhär het ihre Dagesablauf eso uusgsää, ass si dermorge frie, no im Bett, an ihre aigene Biecher gschribe het. Churz vor ais am Midaag isch si in dr Verlag chuu un het persenlig un am Delifon gschwätzt mit „Autore, Lektore, Guetachter, Ibersetzer, Illuschtratore, Korrektore, Setzer un Buechhändler“. Zobe het si derhaim no Manuskript, wu yygee wore sin, un uusländischi Neierschynige gläse.[10]
Di erscht schwedisch Pippi-Langstrumpf-Uusgab isch vu dr dänische Chinschtleri Ingrid Vang Nyman illuschtriert wore. Im Spotjohr 1949 isch s Astrid Lindgrens Debütwärch au z Dytschland erschine, wu d Schriftstelleri dr Hamburger Verleger Friedrich Oetinger chänneglehrt ghaa het. Bis hite cheme di dytsche Uusgabe vu Wärch im Friedrich Oetinger Verlag uuse. Illuschtriert woren isch di erscht dytsch Pippi Langstrumpf vum Walter Scharnweber. S uukonvänzionäll Verhalte vu dr Pippi Langstrumpf het dr junge Läser un Läserne gfalle: Wie kai anderi Figur stoht des rothoorig Maidli fir dr Lindgrensche Typus vum aktive, sälbschtbewusste, sälbschtbstimmte, kreative un gwitzte Chind. Elai scho dr Pippi Langstrumpf ihre Hees cha as Parody uf d Stereotyp vum domolige Maidli- oder Backfischbuech interpretiert wäre. D Pippi Langstrump isch s Buech vu dr Lindgren, wu di grescht Verbraitig gfunde het, s isch in iber 70 Sproche ibersetzt wore.[11] Anne 2018 isch in dr Edition Tintenfaß e elsässischi Ibersetzig vu dr Pippi Langstrumpf uusechuu, ibersetzt vum Adrien Fernique.
Dr Oetinger het d Pippi Langstrumpf in dr Bundesrepublik Dytschland uusegee, drotz ass es Buech um die Zyt sogar z Schwede no stark umstritte gsii un vorhär vu fimf dytsche Verlag abglähnt woren isch. Wel er speter au alli andere Wäärch vu dr Lindgren verlait het, isch sy Verlag zum Wägberaiter vu skandinavischer Chinderliteratur in dr Bundesrepublik Dytschland wore. Sy Dochter Silke Weitendorf het ime Interview gsait, as Reaktion uf s Erschyyne vu Pippi Langstrumpf uf em dytsche Määrt heeb s Loob un Kritik gee. Zem Byschpel heebe Rezensänte gschriibe, Pippi sei nit „normal“ un e schläächt Vorbild fir Chinder.
D Astrid Lindgren het s vorzoge, ihri Wäärch eerscht stenografisch uf s Babyyr z bringe, ass si komplett uf Stenogrammbleck vorgläge sin, voreb si abtippt wore sin. Si het im Bett stenografiert oder im Summer uf em Balkon vu ihrem Feriehuus, eme ehmolige Lotsehuus uf Furusund bi Stockholm, wu si 1947 vu ihre Schwigereltere ibernuu het. Doderby het si ainzelni Sätz vylmol gänderet, bis si ändli mit dr Sprochmelody zfride gsii isch. S Abtippe het si langi Zyt au sälber gmacht, Korrekture am Täxt het si bim Abschrybe kaini me gmacht. Syt ere Augenoperation anne 1986 het si bim Stenografiere Filzstift mieße bruuche, ass si ihri Schrift het chenne lääse.[12]
D Lischt vu dr Verfilmige vu ihre Biecher umfasst zwische 1947 un 2007 sibzg Titel. D Lindgren het aber alliwyl d Kuntroll un d Vermäärtigsräächt iber d Film bhalte.
D Astrid Lindgren isch an dr Folge vun ere Virusinfäkzion im Alter vu 94 Johr in ihre Stockholmer Wohnig Dalagatan 46 gstorbe, wu si iber 60 Johr lang gläbt ghaa het. Bi dr Gedänkfyyr am 8. Merz 2002 in dr Stockholmer Storkyrkan hän näb em Chenigshuus un em Premierminischter hunderdöuserti Mänsche uf dr Stroß dailgnuu. Hinter ihrem Sarg, wu uf eme Katafalk glägen isch, sin e Maidli un e wyss Ross gange. Ihri letscht Rue het si z Vimmerby im sidschwedische Småland gfunde.[13]
Über ihre Wirke het d Astrid Lindgren gschribe:
„Das einzige, was ich hier auf Erden zustande gebracht habe, sind eine Menge Einfälle, und es ist mir selber rätselhaft, wie man so unentwegt mit lauter, zum Teil überdies noch recht verschrobenen Einfällen leben und fast sterben kann.“[14]
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Astrid_Lindgren“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde. |