Bregenzerwaldgebirge

Breagazerwaldgebirg
Höchst Gipfel	Glatthorn (2.133 m ü. A.)
Lage	Vorarlberg, Eschtrych
Deil vo	Bayerischi Alpe (SOUISA) Nerdligi Oschtalpe
Iideilig noch	AVE: 1 SOIUSA: 22.I
Koordinate	47° 16′ N, 9° 53′ O47.2652777777789.87972222222222133Koordinate: 47° 16′ N, 9° 53′ O
Typ	Faltegebirg
Gstei	Chalchschtai, Mergel, Sandschtai, Nagelfflue
Alter vom Gstei	Jura, Chryde, Tertiär
Flechi	830 km²
Blick vum Fueß vum Zafernhorn z Fontanella-Faschina uf dr hegscht Bärg vum Breagazerwaldgebirg, s Glatthorn (2.133 m ü. A.) Blick vum Fueß vum Zafernhorn z Fontanella-Faschina uf dr hegscht Bärg vum Breagazerwaldgebirg, s Glatthorn (2.133 m ü. A.)

f

f1

S Breagazerwaldgebirg isch e Gebirgsgruppe vu dr Oschtalpe.

S Gebirg isch nit s nämlig wie d Region Breagazerwald. Dr Breagazerwald umfasst au Dail vu dr Allgaier Alpe un vum Lechquellegebirg, derwylscht s Breagazerwaldgebirg in d Regione vum Vorarlberger Rhintel, em Walgau un em Große Walsertal uusgryft.

Yyornig

S „Breagazerwaldgebirg“ maint in dr AVE un in dr SOIUSA s nämlig Biet. In dr AVE sich s aini vu 27 Gruppe vu dr Nerdlige Oschtalpe, in dr SOIUSA ain vu segs Unterabschnitt vu dr Bayerische Alpe, wu sälber en Abschnitt vu dr Nerdlige Oschtalpe sin.

Yyornig no SOIUSA[1]
Teil	II	Oschtalpe
Sektor	II/B	Nerdligi Oschtalpe
Abschnitt	22	Bayerischi Alpe
Sektor	22/A	Allgaier un Breagazer Alpe
Unterabschnitt	22.I	Breagazerwaldgebirg

D Partizione delle Alpi definiert kai aigeni Gruppe fir s Breagazerwaldgebirg, derfir wird des Biet dr Gruppe 15.a (Allgaier Alpe) zuegronet. Di Geografisch Ruumgliderig vu Eschtrych vum Reinhard Mang fasst s Breagazerwaldgebirg mit eme Dail vu dr Allgaier Alpe zum Abschnitt „Breagazerwald“ zäme un dailt där wider in „Vorderwald“ un „Hinterwald“.^[1]

No dr orografisch-hydrologisch orientierte „Gebirgsgruppegliderig fir s eschtrychisch Hehleverzaichnis“ bildet s Breagazerwaldgebirg weschtl vu dr Breagazer Ach dr Hauptdail vu dr Gruppe 1110 Rhyyndel – Walgau – Breagazer Wald, wu au no d Zitterklapfengruppe un dr nordweschtligschte Dail vum Rätikon bis zum Vorderälpele umfasst. S Breagazerwaldgebirg eschtli vu dr Breagazer Ach entspricht in däre Gliderig dr Gruppe 1125 Winterstude un 1128 Mittagsflue – Hirschberg.^[2]

Lag un Umgränzig

Relief vum Breagazerwaldgebirg mit komplettem Lechquellegebirg (S) un em Weschtfligel vu dr Allgaier Alpe inklusiv vu dr Allgaier Nagelflue-Schichtchämm (NO) mit Haupt-Naturruumgränze un Bärghechene

S Breagazerwaldgebirg lyt im usserschte Nordweschte vu dr Oschtalpe, eschtli vum untere Alperhintel un sideschtli vum Bodesee. S lyt ganz im eschtrychische Bundesland Vorarlberg un dominiert däm sy Nordhelfti.

D Gränze vum Breagazerwaldgebirg verlauft im Uhrzaigersinn an däre Linie lang: Bodesee – Breagazer Ach – Subersach – Schönebach – Oschterguntebach – Stogger Sattel – Rehmerbach – Breagazer Ach – Argebach – Brägazbach – Faschinajoch – Faschinabach – Seebergbach – Lutz – Ill – Rhyy – Bodesee^[1][3]

S Faschinajoch verbindet s Breagazerwaldgebirg mit em Lechquellegebirg. Dr Stogger Sattel stellt d Verbindig zue dr Allgaier Alpe här.

Nochbergruppe (AVE)
bzw. Nochber-Unterabschnitt (SOIUSA)

		Allgaier Alpe
Appezäller Alpe
Rätikon		Lechquellegebirg

Untergliderig

D Gmai Au im Dal zwische weschtligem (links) un eschtligem (rächts) Breagazerwaldgebirg

No SOIUSA wird s Breagazerwaldgebirg in zwoo Obergruppe, segs Gruppe un 13 Untergruppe yydailt ^[1], wu dr Kapitel im Alpeverainsfierer Bregenerwaldgebirge vu 1977^[4] entspräche.

Obergruppe		Gruppe		Untergruppe		Hegschte Gipfel	Hechi
A	Weschtli Breagazerwaldgebirg	1	Dimülscher Bärg i. w. S. (Glatthorn-Mittagspitze-Chette)	1.a	Glatthorngruppe	Glatthorn	2.133 m ü. A.
				1.b	Dimülscher Bärg i. e. S.	Damülser MittagspitzeDimülscher Mittagsspitze	2.095 m ü. A.
		2	Fresche-Walser-Chette	2.a	Freschegruppe	Hoher Freschen	2.004 m ü. A.
				2.b	Walserchamm	Tälispitze	2.000 m ü. A.
		3	Ebniter un Schuttanner Bärg (Kugel-Schuttannen-Chette)	3.a	Kugelgruppe	Vorderhörnle	1.656 m ü. A.
				3.b	Schuttannenberge	Schöner Mann	1.532 m ü. A.
		4	Firscht-Hochälpele-Gaißkopf-Chette	4.a	Dornbirner First	Mörzelspitze un Leuenkopf	1.830 m ü. A.
				4.b	Hochälpele-Weißenfluh-Gruppe	Hochälpele	1.463 m ü. A.
				4.c	Lorenaberge i. w. S.	Geißkopf	1.198 m ü. A.
B	Eschtli Breagazerwaldgebirg	5	Mittagsflue-Bizauer Hirschberg-Gruppe	5.a	Mittagsfluh	Mittagsfluh	1.637 m ü. A.
				5.b	Bizauer Hirschberggruppe	Hirschberg	1.834 m ü. A.
		6	Winterstaudengruppe	6.a	Hinteregger Grat	Luguntenkopf	1.702 m ü. A.
				6.b	Winterstaudenkamm	Winterstaude	1.877 m ü. A.

Dr Alpenvereinsführer Bregenzerwaldgebirge und Lechquellengebirge vum Dieter Seibert us em Johr 2008 dailt s Breagazerwaldgebirg in nume no vier Kapitel yy:

1. Freschen-Hochälpele-Gruppe (Untergruppe 2.a, Gruppe 3 un 4)
2. Walserchamm (Untergruppe 2.b)
3. Eschtliu vu dr Breagazer Ach (Obergrupe B)
4. Dimülscher Bärg (Untergruppe 1.b)

D Glatthorngruppe (Untergruppe 1.a) zellt dr Seibert as Dail vum Chamm Glatthorn – Zitterklapfen – Hohe Künzel zum Lechquellegebirg.

Gipfel un Bäss

Klippern

S Furkajoch isch dr hegscht Bass im Breagazerwaldgebirg, wu mer cha driber fahre.

Di zeh hegschte Gipfel vum Breagazerwaldgebirg:

Gipfel	Hechi m i. A.	Untergruppe
Glatthorn	2133	Glatthorngruppe
Türtschhorn	2096	Glatthorngruppe
Dimülscher Mittagsspitze	2095	Dimülscher Bärg
Hochblanken	2068	Dimülscher Bärg
Klippern	2066	Dimülscher Bärg
Sünser Spitze	2061	Dimülscher Bärg
Gungern	2053	Dimülscher Bärg
Ragazer Blanken	2051	Dimülscher Bärg
Holenke	2044	Kanisflue
Sünserkopf	2032	Dimülscher Bärg

Iber vier vu dr Bäss im Breagazerwaldgebirg cha mer mit em PKW driber fahre:

Bass	Hechi m i. A.	Untergruppe	Stroß
Furkajoch	1761	Freschengruppe – Walserchamm	L 51
Umnterdimülscher Furka	1486	Glatthorngruppe – Dimülscher Bärg	L 193
Losenpass („Bödele“)	1139	Hochälpele-Wiisseflue-Gruppe – Lorenabärg	L 48
Alberschwender Bassschwelle	702	Lorenabärg (Drännt d Sektoren Lorenabärg i. e. S. un Schniiderkopfkamm)	L 200

Geology

Dur d Lag im Grenzbiet zwische Oschtalpe un Weschtalpe isch s Breagazerwaldgebirg vu dr Geology här rächt vylfältig.

Dr grescht Dail vum Breagazerwaldgebirg ghert geologisch zum Helvetikum, wu si in dr Chryde un im Paläogen bildet het. Um des Zyt isch an dr Stell vu dr hitige Alpe dr Penninisch Ozean gläge, wu si am Nordrand dervu, em Helvetische Schelf, im Lauf vu dr Johrmillione mächtigi Chalchablagerige bildet hän. Bim spetere Entsoh vu dr Alpe sin die Ablagerige – in dr Zwischezyat zue Chalchschtai wore – no Norde gschirgt un meefach gfaltet wore. Di herte Chisechalch- un Schrattechalch-Gschtai bilde di fir s Breagazerwaldgebirg tipische Felswänd, wie si in dr Schuttannebärg, dr Freschengruppe oder dr Nordklippe vu dr Dimülscher Bärg, aber au im Winterstudechamm bsundersch augefällig sin. Däm vis-à-vis stehn di waichere, mergelige Drusbergschichte, wu lycht verwittere un dodermit e ginschtige Bode fir Wälder un Alpwaide bilde, wie mer bsundersch yydrucksvoll am Hohe Fresche cha merke. Zmitts in däm Biet stäche Kanisflue un Mittagsflue uuse, wu us Jurachalch un dodermit us dr eltschte Gschtaii vum Breagazerwaldgebirg bstehn.

Nerdli un sidli vu dr helvetische Zone lige zwee geologischi Abschnitt, wu Flyschzone haiße. In dr Zyt vu dr Oberchryde sin großi Mängene vu Sand us em Biet vu dr hitige Zäntralpe, wu dodmol no unter em Meeresspiegel gläge sin, in e Diefseerinne vum Penninische Ozean gwäscht wore. Där isch isch unter em Druck in dr Diefi zue Sandschtai wore un isch speter, bi dr Uffaltig vu dr Alpe, iber d Gschtai vum Helvetikum gschrigt wore. Hite isch die Schicht in wyte Dail scho wider abdrait. Vorhande isch si no as nerdligi Flyschzone in eme schmale Straife nerdli vu dr Linie Doarabiro – Gütle – Andelschpue – Sibetskfell, also vor allem in dr Hochälpele-Wiisseflue-Gruppe, un as sidligi Flyschzone sidli vu dr Fealdkirch – Setaas – Innerlaterns – Dimülscher Mittagsspitze – Schoppernou, vor alle im eschtlige Walserchamm, in dr sidlige Dimülscher Bärg un in dr Glatthorngruppe, un derzue au in ainzelne Insle, wu derzwische lige, am markanteschte im Gipfel vu dr Hohe Kugel. No sterker wie d Drusbergschichte bildet di verwitteret Oberflechi vu dr Sandstai un Mergel vu däre Zone en seli guete Bode fir Baium un Gras. Uf dr Bärg vu dr Flyschzone, wu wäg em waiche Gschtai alli samft gformt sin, het s wäge däm au an dr gächschte Haale bis zue dr Gipfel Wälder un Matte.

S Breagazerwaldgebirg nerdli vu dr Linie Doarabiro – Egg – Hittisau, also in dr Haupsach s Biet vu dr Lorenabärg, bstoht us Subalpiner Molasse, wu – fir d Alpe verhältnismäßig spot – im Neogen bildet woren isch. In däre ärdgschichtlige Phase isch di Europäisch Blatte vu dr Alpe no unte druckt wore, sodass si zwisch em nei Gebirg un dr Kontinäntalblatte e Meeressank bildet het, wu Paratethys haißt. Fliss hän Erosionsmaterial us dr junge Alpe in där Meeresarm transportiert, wu si derno as Sedimänt abglageret hän. Im spetere Verlauf vu dr Gebirgsbildig sin derno au die Gschtai ufgfaltet wore. Typisch fir die Zone isch vor allem d Nagelflue, aber au Sandschtai un Mergel cheme vor.^[4][5]

Landschaft

Blick vu dr Haale vum Brüggelekopf no Sidoschte

Fascht s ganz Weschtli Breagazerwaldgebirg bstoht us aim ainzige, stärnfermig verzwygte Gebirgschnopf. Vum Hohe Freschen uus verlaufe d Gebirgschette no Oschte (Dimülscher Bärg), Side (Walserchamm), Sidweschte (Alpwegkopf), Nordweschte (Kugel-Schuttannen-Chette) un Norde (Firscht-Hochälpele-Gaißkopf-Chette). Nume d Glatthorngruppe bildet en verglychswys aidytig abgränzte Gebirgsstock, wu dur di dief yygschnitte Unterdimülscher Furka vu dr Dimülscher Bärg drännt isch. Us em Rhyydal schnyde d Schwarzach, d Doarabiror Ach, d Frödisch un d Frutz markanti Däler zwische d Chette, us em Breagazerwald isch s vor allem dr Mellebach un us em Große Walsertal dr Ladritschbach. Mit em Staufdesee un em Sünser See het s au zwee greßeri Gebirgssee in däm Biet.

S Eschtli Breagazerwaldgebirg bstoht mit dr Mittagsflue, dr Bizauer Hirschberggruppe, em Hinteregger Grat un em Winterstudechamm us vier unterschidli lange Gebirgschett, wu parallel vu Weschte no Oschte verlaufe, vunenander drännt dur dr Wiissebach, dr Bizauer Bach un dr Grebebach, wu allisamt no Weschte in d Breagazer Ach abfließe.^[6]

D Gipfelhechene styge im ganze Breagazerwaldgebirg vu Nordweschte no Sidoschte aa. S dominiere mittelgebirgigi, mit Matte un Wälder deckti Bärg, Hochgebirgskarakter fundet mer nume am usserschte Sidrand bim Ibergang zum Lechquellegebirg.

Naturschutz

Im Naturschutzbiet Auer Ried

Dail vum Walserchamm un di ganz Glatthorngruppe ligen im Biospährepark Großes Walsertal.

Mit dr Breagazerachschlucht, em Fohramoos, dr Biet Unter Stellerhöhe un Unter der Winterstude, Unterargeschtoa, dr Üble Schlucht un dr Biet Übersaxe-Setaas, Walsbächle un Torfriedbach ligen insgsamt nyn Natura-2000-Biet im Breagazerwaldgebirg.

S grescht Naturschutzbiet no Vorarlberger Landesrächt, Hohe Kugel - Hoher Freschen - Mellental, lyt ganz im Breagazerwaldgebirg, un au di chlainere Naturschutzbiet Farnacher Moos, Fohramoos, Auer Ried, Amatlina-Vita, Gasserplatz un Bludescher Magerwiesen un derzue di Gschitzte Landschaftsdail Haslach-Breitenberg, Klien un Montiola.^[7]

Turismus

Schutzhitte

Im Breagazerwaldgebirg git s die Schutzhitte:^[8][9]

Name	Dalort	Wie vyl Stund brucht mer?	Hechi m ü. A.	Bette	Lager	Winterruum
Freschehuus	Bad Laterns	2:15	1846	30	20	18 Matratzelager
Gerachhuus	Dinserbearg	0:45	1550	10	2	–
Hochälpelehitte	Schwarzabearg	1:45	1460	–	16	Notraum
Emser Hitte	Emlig	0:30	1298	–	25	–
Breagazer Hitte	Bödele	1:30	1290	8	3	–
Luschnouer Hitte	Bödele	1:00	1250	–	16	–
Götzner Huus	Getzis	2:00	1140	26	–	–

Färn- un Wytwanderwäg

Dr Binnelgrat isch dr aaspruchsvollscht Abschnitt vum Nordalpewäg im Breagazerwaldgebirg

Di Europäische Färnwanderwäg E4 un E5 fiere streckeglych im nerdlige Dail vum Breagazerwaldgebirg iber dr Brüggelekopf un dr Rugge vum Schniiderkopf. Di alpin Variante vum E4, wu mit em Nordalpewäg (Eschtrychische Wytwanderwäg 01) identisch isch, verlauft vu Dimülsch iber s Portla Fürkele, s Freschehuus, dr Hohe Fresche, d Mörzelspitze, d Wiisseflue-Alpe, d Breagazer Hitte, d Luschnouer Hitte un s Bödele zum Brüggelekopf, wun er zämechunnt mit dr Standard-Variante, un ziet dur s ganz Weschtli Breagazerwaldgebirg.

Dr Rot Wäg vu dr Via Alpina straift mit dr Etappe R54 un R55 s Breagazerwaldgebirg am sidlige Rand bi dr Durquerig vum Große Walsertal am Fueß vu Glatthorngruppe un Walserchamm.^[10]

Wintersport

Im Breagazerwaldgebirg git s drei Schybiet mit iber 20 Pischtekilometer: Dimülsch-Mellau-Faschina, Bödele un Laterns-Gapfohl. Derzue het s au no rund e Dutzed chlaineri Liftaalage.

Literatur

• Dieter Seibert: Bregenzerwald- und Lechquellengebirge. Alpenvereinsführer alpin. 1. Auflage. Bergverlag Rother, München, ISBN 978-3-7633-1095-1. Fehler in Vorlage:Literatur – *** Parameterkonflikt: Unbekannte Parameter: ISBNistFormalFalsch
• Rother Wanderführer Bregenzerwald, ISBN 3-7633-4088-2, Bergverlag Rudolf Rother, München
• Rother Wanderführer Bodensee bis Rätikon, ISBN 3-7633-4197-8, Bergverlag Rudolf Rother, München
• Rother Wanderführer Brandnertal mit Großem Walsertal und Klostertal, ISBN 3-7633-4035-1, Bergverlag Rudolf Rother, München
• Wandern kompakt Bregenzer Wald, ISBN 3-7654-3957-6, Bruckmann Verlag GmbH, München

Weblink

• Umgränzig vum Breagazerwaldgebirg uf GeoFinder.ch

Fueßnote

1. Sergio Marazzi: Atlante orografico delle Alpi. SOIUSA – Suddivisione orografica internazionale unificata del Sistema Alpino. 1. Auflage. Priuli & Verlucca, Scarmagno, ISBN 88-8068-273-3 (Zusammenfassung [PDF; abgerufen am {{{Zugriff}}}]). Fehler in Vorlage:Literatur – *** Parameterkonflikt: Unbekannte Parameter: ISBNistFormalFalsch *** Ungültig: 'Zugriff'={{{Zugriff}}}
2. Günter Stummer, Lukas Plan: Handbuch zum Österreichischen Höhlenverzeichnis inklusive bayerischer Alpenraum. Hrsg.: Verband Österreichischer Höhlenforscher und karst- und höhlenkundliche Abteilung des Naturhistorischen Museums Wien (= Speldok. Nr. 10). Wien 2002 (hoehle.org [PDF; 2,1 MB; abgerufen am 21. Oktober 2016]). 
3. Franz Grassler: Alpenvereinseinteilung der Ostalpen (AVE). In: Dytscher un Eschtrychische Alpeverain un Alpeverain Sidtirol (Hrsg.): Berg '84 (= Alpenvereins-Jahrbuch. Nr. 108). Bergverlag Rudolf Rother GmbH, München 1984, ISBN 3-7633-8041-8, S. 215–224. 
4. Walther Flaig: Alpenvereinsführer Bregenzerwaldgebirge. 1. Auflage. Bergverlag Rudolf Rother, München, ISBN 3-7633-1203-X. Fehler in Vorlage:Literatur – *** Parameterkonflikt: Unbekannte Parameter: ISBNistFormalFalsch
5. J. Georg Friebe: Zur Geologie Vorarlbergs – eine Einführung unter besonderer Berücksichtigung verkarstungsfähiger Gesteine. In: Vorarlberger Naturschau. Nr. 15. inatura, Dornbirn 2004 (PDF uf ZOBODAT [abgerufen am 26. Oktober 2016]). 
6. Basiskarten & Bilder. In: Vorarlberg Atlas4. Land Vorarlberg, abgruefen am 10. November 2016. 
7. Flora & Fauna. In: Vorarlberg Atlas4. Land Vorarlberg, abgruefen am 10. November 2016. 
8. Österreichischer Alpenverein: Alpenvereinshütten
9. Naturfreundehütten in Vorarlberg
10. Sport & Freizeit. In: Vorarlberg Atlas4. Land Vorarlberg, abgruefen am 10. November 2016. 

Gebirgsgruppe vu dr Nerdlige Oschtalpe no AVE Allgaier Alpe | Ammergauer Alpe | Bayerischi Voralpe | Berchtesgadener Alpe | Brandenberger Alpe | Breagazerwaldgebirg | Chiemgauer Alpe | Dachsteingebirg | Ennstaler Alpe | Gutensteiner Alpe | Hochschwabgruppe | Kaisergebirg | Karwendel | Lechquällegebirg | Lechtaler Alpe | Loferer un Leoganger Staibärg | Mürzsteger Alpe | Obereschtrychischi Voralpe | Rax-Schneeberg-Gruppe | Salzburger Schiferalpe | Salzkammergut-Bärg | Tennengebirg | Dots Gebirg | Türnitzer Alpe | Wetterstaigebirg un Mieminger Chette | Wienerwald | Ybbstaler Alpe

Normdate: GND: 4008102-3

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Bregenzerwaldgebirge“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.