Düdingen

Düdingen
	Wappe vo Düdingen
Basisdate
Staat:	Schwiiz
Kanton:	Friburg (FR)
Bezirk:	Seisa
BFS-Nr.:	2293
Poschtleitzahl:	3186
UN/LOCODE:	CH DIG
Koordinate:	581078 / 188360Koordinate: 46° 50′ 46″ N, 7° 11′ 26″ O; CH1903: 581078 / 188360
Höchi:	596 m ü. M.
Flächi:	30.82 km²
Iiwohner:	8793 (31. Dezämber 2022)
Gmeindspräsident:	Urs Hauswirth
Website:	www.duedingen.ch
	Düdinge Düdinge
Charte
	Charte vo Düdingen

Düdinge oder früecher oo Didinge^[2] isch a Gmiin im Seisebezirk vom Kanton Fryburg i de Schwyz.

Spraachgeografii

Z Düdinge redt mu a Tialäkt vo de alemannische Spraach, s Seislertütsch, wo iini vo de Dütschfryburger Mundarte isch. Das isch de Ort am wytischte im Nordweschte vom Biet mit högschtalemannische Tialäkt.

D Gmiin ligt a de Spraachgrenza vom dütschfryburgische Kantonstüu zum wäutsche Tüu im Weschte, wo mu sid um Mittuauter der Fryburger Patua und hüt ging mee Französisch redt. Im Fryburger Patua hiisst de Ortsname vo Düdinge Dyin^ⓘ^/? [dʒjə̃], im Französische siit mu Guin [gɛ̃]. De Name muess im früeche Mittuauter entschtane sy und bedütet vermuetlich ds Dorf by de Lüüte vom Dudo. Ds erschta Mau chunt de Name i de Form Duens inera Urkunde vom Chloschterarchiiv vo Hauterive vor, wo 1182 gschrübe isch cho. Im Jahr 1258 isch de Name Tiudingen ds erschta mau imena Dokument vorchoo.

I de Völcherwanderig im früeche Mittuauter si d Alemanne dur s Schwyzer Mittuland bis a d Saana cho und hii bis dete ines nüe Dörfer agliit. Wyter äne, wo Burgunder und Romane gwoont hii, hed sich di nüi Spraach Frankoprovenzalisch entwickled, wo di hütigi Wäutschschwyzer Patois derzue ghööre. Äne a de Spraachgrenza chunt Tüdinge a di wäutsche Gmiine La Sonnaz, Granges-Paccot und Fryburg.

Zu de Gmiin gchööre näb um Dorf Düdinge d Wiiler Angschdorf, Balbertschwiu, Ballischwiu, Bruch, Bundtels, Chaschdels, Galmis, Heitiwiu, Jetschwiu, Ottischbärg, Sant Wolfgang und Übewiu.

Anderi Ortsname im Gmiinbann vo Düdinge si no: Auberwiu, Bärischwiu, Birch, Brugera, Briegli, Boccarda, Chaschtuschbärg, Felliwiu, Garmischwiu, Guggerhore, Heitera, Hinderbürg, Horia, Lamprat, Längmatt, Luggiwiu, Luschdorf, Mariahüuf, Mäierisli, Menzischwiu, Räsch, Rippa, Rüüti, Staad, Steinler, Stritacker, Stockera, Schlattli, Schiffene, Schüracher, Waudegg, Warpu, Wilera, Wittebach, Zäug, Zäugli.

Geografii

Dr Gmiinbann vo Düdinge ligt uf de Oschdsyta vom Schüfenesee, wo a Stousee i de Schlucht vo de Saana isch. D Stoumuur ligt i de Gmiine Düdinge u Chlibösinge. Im Tau vo de Saana verloufe d Bezirksgrenza und au d Spraachgrenza. Zwüü hoii Brügge füere bü Düdinge über s Saanetau u uf Fryburg, de gross Grandfeyviadukt vo de Ysebaan ù d Magdalenabrügg vo de Outobaan A 12.

Wirtschafd

Im Gmiingebiet vo Düdinge gids um di 2000 Hektare guets Würtschafdsland. Das isch di gröschti Agrarflächi vo n era Fryburger Gmiin. D Puure mache vor allum Veezucht. As gid drü Chääserije i de Gmiin, ini z Düdinge säuber, a anderi z Bundtuus ù no ini im Mariahüuf.

Düdinge hed a grossi Induschtriezoona näbe de Outobaanusfaart, mit Fabrigge ù Gwärbbetriib.

Gschicht

De Gross Root vom Kanton Fryburg hed im 1922i ds Dorf Schmitte vo de Gmiin Düdinge trennt und zun era igetii Gmiin gmacht.

Yywoner

Quela: Bundesamt für Statistik 2005^[3]

Jaar	1850	1860	1870	1880	1888	1900	1910	1920
Yywoner	2692	2740	2974	3168	3253	3453	3956	4160
Jaar	1930	1941	1950	1960	1970	1980	1990	2000
Yywoner	3259	3634	4033	4248	4932	5572	6356	6712

De Uusländeraatüu isch 2010 bi 10,1 % gläge.^[4]

Religion

72,4 % va de Yywoner si im Jaar 2000 römisch-katholisch gsii, 16,1 % evangelisch-reformiert.^[4]

Büuder vo Düdinge

dr Grandfey-Viadukt
Montenach
d Wallfaartschapälle z Mariahüuf
d Äinsidelei im Sandschteifelse übr dr Saane
d Düdinger Mööser

Literatur

Denis Ramseyer und Olivier Aebischer: Düdingen In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Alfons Brügger: St. Wolfgang. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
Sensebezirk 1848 1998. In: Deutschfreiburger Beiträge zur Heimatkunde, Band 64, 1998.
Düdingen. Skizze einer Gemeinde. Düdinge 1982.
Düdingen von a bis z. Düdinge 1995.

Weblinks

Commons: Düdinge – Sammlig vo Multimediadateie

Website vo dr Gmeind Düdinge

Amerkige

↑ Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023
↑ Luut em Spraachatlas var tütsche Schwyz, Band V 1b; lueg daaderzue oo bim Walter Henzen: Die deutsche Freiburger Mundart im Sense- und südöstlichen Seebezirk. Frauefäld 1927 (Beiträge zur Schweizerdeutschen Grammatik XVI), § 72.
↑ Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Memento vom 13. Februar 2020 im Internet Archive), Date im Aahang (Memento vom 13. Februar 2020 im Internet Archive))
↑ ^4,0 ^4,1 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Memento vom 24. Septämber 2020 im Internet Archive), Mai 2012

[1] Ständige Wohnbevölkerung nach Staatsangehörigkeitskategorie, Geschlecht und Gemeinde, definitive Jahresergebnisse, 2022. Bei späteren Gemeindefusionen Einwohnerzahlen aufgrund Stand 2022 zusammengefasst. Abruf am 5. September 2023

[2] Luut em Spraachatlas var tütsche Schwyz, Band V 1b; lueg daaderzue oo bim Walter Henzen: Die deutsche Freiburger Mundart im Sense- und südöstlichen Seebezirk. Frauefäld 1927 (Beiträge zur Schweizerdeutschen Grammatik XVI), § 72.

[3] Bundesamt für Statistik: Eidgenössische Volkszählung 2000: Bevölkerungsentwicklung der Gemeinden 1850–2000. Bern 2005 (Online uf bfs.admin.ch (Memento vom 13. Februar 2020 im Internet Archive), Date im Aahang (Memento vom 13. Februar 2020 im Internet Archive))

[BfS_2012-4] 4,0 ^4,1 Bundesamt für Statistik: Regionalporträts 2012: Kennzahlen aller Gemeinden (Memento vom 24. Septämber 2020 im Internet Archive), Mai 2012

[1]

[2]

[3]

[4]