Einzugsgebiet (Hydrologie)

Hauptyzugsgebièt vo dè Èrdè.

S Yzugsgebièt (au Entwässerigsgebièt, Abflussgebièt, im èngèrè Sinn Nyderschlagsgebièt, bi Flüèßgwässer au Flussgebièt, bi Strööm Stromgebièt) isch s Gebièt bzw. d Flächi, uss dèrrè è Gwässersischteem sin Abfluss bezièt, also s Areal, wo begränzt isch durch d Wasserscheidè vom Gwässer.

S isch grundsätzlich z unterscheidè zwǜschè m obberirdischè un èm unterirdischè Yzugsgebièt.^[1] S obberirdische Yzugsgebièt cha i dè Regèl schnèll durch d Topography vom Glände ermittlet wörrè. D Ermittlig vo Yzugsgebièt, wo devò eventuèll abwychendè unterirdischè Yzugsgebièt durch Grundwasserschtrööm isch zimli uffwendig un isch für diè meischtè Gwässer au no nit durrègfüürt worrè.^[1] Ußerdèmm wörd s Yzugsgebièt hüt villfach durch technischi Ygriff (Schiffaartskanääl, Wasserchraft un Trinkwasservosorgig) beyflusst.

S Wort hèt ußer sinèrè dõ bhandletè hǜdrologischè Bedütig no è witeri i dè Humangeography, mò dört i dè Regèl dè Wǜrk-, Aazièhigs- odder Uusschtraaligsberych von èm irgendeim Zentrum, woby mò uff è disjunktivi Ruumuffdeilig vozichtet, also anderscht als dõ dè Übberlappig vo zuènand fremdè Yzugsgebièt, – für dè Handel, dè Vokeer, d Vowaltig usw.

Definitionè

S Yzugsgebièt (ängl. drainage basin, drainage area, catchment area, river basin) isch è Gebièt mit èm gmeinsamè Uusfluss für Obberflächèwasser.^[2], yschlièßlich vo dè Grundwässer. Dè Uusfluss vom Entwässerigsgebièt isch dd Vorfluèter. D Umraamig von èm Yzugsgebièt isch d Wasserscheidè, dèmmnõch lòt sich s Yzugsgebièt au definyrè als „Areal, wo – mit Uusnaam vo eim Abschnittes – vollschtändig vo Wasserscheidè umgränzt isch“. Diè uff d Ebeni brojizyrti Flächi vom Yzugsgebièt heißt Yzugsgebiètsflächi.

S Gebièt wörd vo allem durch diè topographischè un geologischè Vohältnis bschtimmt. D Wasserbilanz von èm Yzugsgebièt schlièßt obber- un unterirdischi Abflüss y. Letschteri chönned abber auch in è andres Dal glangè..

Im üßerscht seltènè Fall von èrè Bachgabelung, wo dirèkt uff èni Wasserscheidè drǜfft, deilt sich s Wasser uss eim Fluss uff zwei Yzugsgebièt uff,

Yzugsgebièt bezièned sich immer uff èn bschtimmtè Pungt, i dè Regèl èn Pegel (sött kei Pegelschtell vorhandè sy, wörd dè Bezugspungt degegè Gebiètsuuslass dauft). S Yzugsgebièt von èm chlynè Flièßgwässer bezièt sich somit meischtens uff dè Pungt, a dèm s Gwässer in è Gwässer vo höcherer Ornig mündet.

D Quell- und Yzugsgebiete vo Bech und Flüss sind immer au Teil vo grössere Yzugsgebiet – nämli vo dem Gwässer, wo si ins dry münde. flüsst e Bach diräkt is Meer, so ghört er zu däm sym Yzugsgebiet. I de Bärge sind d Afäng vo de Yzugsgebiet hüüfig i de Kaar und a de Gletscher.

È wǜrksams Yzugsgebièt ergit sich uss èm natürlichè Yzugsgebièt unter dè Berüggsichtigung vo dè Zuè- un Ableitigè vo dè bedroffenè Gebièt. Es wörd bsunders für d Berechnig vo dè Abflussschpendè bruucht, um dènnè iri Voglychbarkeit z gwôrleischtè.^[3]

Byschpyl

Europäischi Flussyzugsgebièt un Hauptwasserscheidè

Harz un Elbè

Im Sinn vo dè Gwässer-Hirarchy hèt byschpillswys im Mittelgebirge vom Harz jeddè Quèllfluss vo dè Bode è bschtimmts Yzugsgebièt, wo Beschtanddeil vom Bode-Yzugsgebièt isch. Dèrrè irè Sammelbeggi isch widderum èn Deil vom Yzugsgebièt vo dè Saalè, sell vo dè Saalè ghört zum Yzugsgebièt vo dè Elbè. Letschteres bedrait schu 148.000 km² un spyst sich us è baar dausend Quèllbächli. Sell vo dè Wolga isch allerdings nüümòl größer un umfasst 13 % vo dè Flächi vo Europa.

Donau/Rhy

D Donau hèt èn Yzugsberych vo 817.000 km², mee wiè s Vyrfache wiè sell vom Rhy (185.000 km²). Im Schwarzwald baant sich abber èn Abduusch vo öppè 2000 km² aa: well dè gäche Obberlauf vo dè Wuètè, wo vor öppè 50.000 Johr no als Urdonau i d Donau übbergangè isch, sitdèm bim Wuètèknüè bi Achdorf wegè Erosion abber i dè Hochrhy entwässerè duèt, jetzt abber sukzessyv retour erodyrt, i dèm d Blummbärger Pfortè vo dè Wuètè abdrait wörd. Bim Mülligrabbè, wo bi dè Blummbärger Bleichi a dè Wasserscheidè Donau/Rhy i beidi Yzugsgebièt entwässerè duèt, isch wèg dè Gabelung vom Mülligrabbè no nit klar, wellès Yzugsgebièt s Bächli für sich beaaschpruchè darf. Diè topographischè Vohältnis sin i sellèm Fall spezièll, well è Gabelig nu bi ebenè Dalgründ vorchò cha, wi si durch s Drochèlegè von èm Moor, i dèmm vom Blummbärger Rièd, entschtõ chönned. Somit entwässerèd s Schlyfèbächli weschtlich übber diè Blummbärger Pfortè i d Wuètè un dõmit in Rhy, d Aitrach abber nordöschtlich i d Donau, s Wasser für beidi Bächli chunnt vum glychè Bach, im Mülligrabbè. D Yzugsgebièt chönned i sellèm Fall nimmit hundertbrozèntig vonènand drènnt wörrè.

Bi dè Donauquèllè resp. mit èm Donauquèllfluss Brigach chönnt äänliches bassyrè, wenn d Quèllbächli vom Neggar bi Schwènningè gegèd Flussrichtung erodyrèt un dõdèmit d Brigach i s Yzugsgebièt vom Neggar ergo i sèll vom Rhy umleitè chönnted. Schu sichtbar im Duè isch d Voänderig vom Yzugsgebièt vo dè Obberè Donau bi dè Donauversickerig z Immèdingè, wo d Donau unterirdisch übber diè Schwarzi Aach i dè Aachhaffè un dõdemit i s Yzugsgebièt vom Rhy übbergòt, womit au s Grundwasser vo Donau-Yzugsgebièt i s Rhy-Yzugsgebièt übberè gòt. Sell bassyrt a oppè 150 Dääg im Johr obberirdisch vollschtändig.

Durch dè künschtlich aaglaite Altmühlüberleiter wird Wasser usem Yzugsgebiet vo dr Donau in s Yzugsgebiet vom Rhii überegleitet. Bi dr so gnannte Donauversickerig flüsst e Deil vom Wasser vo dr Donau unterirdisch zum Bodesee und vo do in Rhii; s Wasser lauft do derby sogar dur di Europäische Wasserscheidi.

I der Silvretta wärde Zueflüss vo dr Rosanna und dr Trisanna gfasst und über di Europäischi Wasserscheidie in Silvretta-Stausee bzw. den Speicher Kops abgleitet und so der Ill zuegfüehrt. S Yzugsgebiet vo dr Sanna (und so au vom Inn und vo dr Donau) wird dermit um 164 Kwadratkilometer^[4] verchlyneret, das vo der Ill und so au das vom Rhii um s glyche vergrösseret.

Memel

S Memel-Beggi hèt è Yzugsgebièt vo 97.928 km² un lyt mit 46,4 % z Wyßrussland un mit 47,7 % z Litauè. Diè öschtlichi un süd-öschtlichi Gränzè vo Memel-Beggi zum Dnepr-Beggi hèrrè bildet èn Deil vo dè europäischè Hauptwasserscheidè zwǜschè Oschtsee un Schwarzem Meer.

Wasserscheidè, Kanääle un Chraftwärch

D Yzugsgebièt vo dè voschidnè, nit inènand mündendè Gwässer sin durch Wasserscheidè drènnt, welli meischtens a dè Kammlinniè vom Gländ volaufed A mengè Ort chpmmed selli abber durch geologischi Besunderheitè dütlich vom Volauf vo dè Gländeobberflächi abwychè.

Im Flachland cha mò für d Schifffaart d Yzugsgebiètsgränzè au mit Hǜlf vo Kanääl übberwindè, woby mò wegè dè Höhèunterschyd i dè Regèl nit ooni Schlüüsè odder Schiffhebbiwärch uuschunnt. Uffgrund vo söttigè Bauwärch git s au Kanalsischteem, wo großi Höhèdifferenzè übberwindè duèn, zum Bischpiil de Rhy-Rhone-Kanaal.

Wörend bi söttigè Vokeerswääg netto (durch Schlüüsè un Vosickerungè) nu wènnig Wasserusduusch stattfindè duèt, isch er bi è Huufè Brojèkt im Gebirge s Hauptaaligè. Söttigi Übberleitungè findet mò bi Spycherchraftwärch un für d Wasserwǜrtschaft statt. Diè oft gächè, natürlichè Gränzè vo dè Yzugsgebièt chönned durch dunnelartigi Stollè mit Pumpschtationè übberwundè wörrè, doch au mit freiligendè Wasserleitig (z. B. römischè Aquädukt). Lokal begränzti Höchèunterschyd un Dalquerungè lön sich mit Düker bwältigè.

Luèg au

• Nummere vo de Gwässer

Weblinggs

• Was ist ein Bach- und Flusseinzugsgebiet, Schüèler- un Leereraagebot vom Bayrischè Landesamte für Umwält

Einzelnõchwys

1. Hans Bretschneider, Kurt Lecher, Martin Schmidt: Däschèbuèch vo dè Wasserwǜrtschaft, 6. Ufflaag, Paul Parey Volaag, Hamburg un Bèrlin, 1982, S. 110
2. Eintrag DE 0360 Yzugsgebièt, Entwässerungsgebièt, Flußgebièt. Archivlink (Memento vom 4. März 2016 im Internet Archive) In: Pierre Hubert: Internationales Hydrologisches Glossar. Ecole des Mines de Paris, archiviert vom Original am 18. April 2012; abgruefen am 21. Januar 2009 (dt., ängl., fr., ua., nõch UNESCO-OMM (Hrsg.): Glossaire international d'hydrologie, en quatre langues (Anglais, Espagnol, Français, Russe). 2. Auflage. Paris/Genf 1992. ). 
3. Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft (Hrsg.): Hydrographisches Jahrbuch von Österreich 2010. Wyn 2012, S. XL (PDF; 13,2 MB Archivlink (Memento vom 23. Oktober 2013 im Internet Archive))
4. Hydrographisches Jahrbuch von Österreich 2010, S. OG 400.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Einzugsgebiet_(Hydrologie)“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.