Griechisches Alphabet

e Vase miteme früegriechiche alphabet

S griechische Alphabet (ngr. ελληνικό αλφάβητο) isch s eltischti Alphabet, wo hütt no in Gebruuch isch. Sini Wurzle sin in verschidene semitische Alfabêt z finde. Nur zwai griechischi Buechstabe sin vo umstrittener Härkunft: s Phi <φ> und s Chi <χ>. Ainigi Forscher halte si für Neuschöpfige, anderi für Buechschtabe, wo us weniger bekannte (südsemitische) Alfabêt übernoo worde sin.

Gschicht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

I de Bronzezitt hend d Grieche e Silbeschrift bruucht, d Linear B (14.–12. Jhd. v. Chr). Die Schrift het sich usem ältere Linear A entwicklet, wo uf Kreta för e Sprooch brucht woren isch, womer bis hüt nöd het chöne entziffere. Mitem Undergang vo de mykenische Kultur isch isch de Bruuch vo de Schrift z Griecheland vergesse gange.

Erscht im 8. Jh.v. Chr. hend d Grieche vo de Phönizier d Buechstabeschrift öbernoo und us em Phönizische Alphabet en aigni Schrift entwicklet, wo aber i vill verschidnige lokaale Variante vorchoo isch. E Noijerig gegenöber vo de altsemitische alphabetschrifte isch d Iifüerig vo Zaiche för Vokaal gsii. Zu de ältiste griechische Inschrifte ghööret de sognennti "Nestorbecher" und bsundrigs e Huufe Inschrifte usem 7.Jh.v. Chr us de archaische Stadt Thera uf de Insle Santorini, mitere Schriftform wo no nöch em phönizische Vorbild gsii isch.

Sit de Spötantike wärdet Betonige mit Akzent azeiget. De Luut [h] (ἥτα bzw. heta) hätt mer denn miteme krümmte Strichli (spiritus asper odr δασία) <῾> markiert. Als Aposchtroph <’> kennet mir de Spiritus hütt no.

Im 20. Jahrhundert hätt mer de Spiritus widr abgschafft, will er einewäg nümm uusgsproche wird. Di neui griechischi Rächtschrybig kennt au numeno ein Akzent, de Akut <´> (οξία). Nümm bruucht werde de Gravis <`> (βαρία) und de Zirkumflex <˜> (περισπωμένη).

Zeichetabelle

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Klassische Buechstabe Name Altgriechisch
Uussprach 		Wärt Hebräischi Entsprechig HTML
Α α Alpha /a/ /aː/ 1 Aleph /ʔ/ α
Β β Beta /b/ 2 Beth /b/ β
Γ γ Gamma /g/ 3 Gimel /g/ γ
Δ δ Delta /d/ 4 Daleth /d/ δ
Ε ε Epsilon /e/ 5 He /h/ ε
Ζ ζ Zeta /dz/, /z/ 2 7 Zayn /z/ ζ
Η η Eta /h/, /eː/ 3 8 Heth /ħ/ η
Θ θ Theta /tʰ/ 4 9 Thet /tˁ/ θ
Ι ι Iota /i/, /iː/ 10 Yodh /j/ ι
Κ κ Kappa /k/ 20 Kaph /k/ κ
Λ λ Lambda /l/ 30 Lamed /l/ λ
Μ μ My /m/ 40 Mem /m/ μ
Ν ν Ny /n/ 50 Nun /n/ ν
Ξ ξ Xi /ks/ 60 Samekh /s/ ξ
Ο ο Omikron /o/ 70 Ayn /ʕ/ ο
Π π Pi /p/ 80 Pe /p/ π
Ρ ρ Rho /r/ 100 Resch /r/ ρ
Σ σ,ς Sigma /s/ 200 Schin /ʃ/ σ
Τ τ Tau /t/ 300 Taw /t/ τ
Υ υ Ypsilon /u/, /y/ 7 400 Variante vom Waw υ
Φ φ Phi /pʰ/ 4 500   φ
Χ χ Chi /kh/ 4, /ks/ 8 600   χ
Ψ ψ Psi /ps/ 700   ψ
Ω ω Omega /oː/ 800 Variante vom Ayn ω
Nödklassische Buechstabe Name Uussprach Wärt Hebräischi Entsprechig HTML
() Digamma1 /w/ 6 Waw /w/
1 Stigma /st/ 6
1 Heta /h/ – Heth (h*)
1 San 5 /s/ – Sade /tsˁ/
() 1 Koppa 6 /k/ 90 Qoph /q/
() Sampi 5 /s/, /z/ 900  
Scho 9 /ʃ/ –  
  • 1) Im Klassische Griechisch isch de Luut verstummt, er isch aber i Tielekt no hüüfig vorchoo. S Zaiche isch aber im Alphabet erhalte blibe um zum notiere vo de Zaal "6" bruucht wore. Spööter isch da Zaalzaiche mit de Form Ϛ ϛ (Stigma) gschribe wore.
  • 2) Zeta hed chöne d Afrikate /ds/ (z. B. Zeus) wie de stimmhafti Sibilant /z/ bizaichne.
  • 3) Da Zaiche het je noch Tielekt chöne för langs /e/ oder för /h/ bruucht were, im Theräische z. B. au för baid Luut.
  • 4) Theta, Phi und Chi hend bihuuchti Plosivi bizaichent, aso wie im Hochtütsche /th/, /ph/, /kh, spööter sind si zu de Frikative wore /ɸ, θ, χ/.
  • 5) San isch bsundrig i dorische Variante astell vom Sigma bruucht wore, d Stellig im Alphabet isch nöd gwüss, d Iiornig folgt nochem phönizische und hebräische Alphabet. Spööter isches a die letzt Stell nochem Omega grutsch und isch bruucht wore um d Zaal 900 z notiere. Wells äänlich wiene Pi uusiet isch us San+Pi de Name Sampi entstande.
  • 6) Koppa isch bsundrigs i archaische Alphabet nebet em Kappa för /k/ bruucht wore, ooni as d Aawendig enere Regle underworfe gsii isch.
  • 7) Ypsilon isch im Jonische as /y/ (ü) usgsproche wore i de andere Tielekt as /u/.
  • 8) I westgriechische Alphabet het s Zaiche Χ de Luut /ks/ bizaichnet und isch ase i di Latinischi Schrift uufgnoo wore.
  • 9) De Buechstabe chunnt nu i baktrische Inschrifte vor, um en Luut zwidergee, wo im Griechische nöd vorchunnt. De Name *Scho isch e moderni Binamsig, und de woori Name isch nöd bikannt. au d Stellig vom Scho innerhalb vom Alphabet isch nöd öberliferet. Streng gnoo ghört de Buechstabe nöd zum griechische Alphabet.



Audiodatai zum lose vode griechische Buechstabenäme.



Diphthong un Büechstabekombinatione

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Büechstabe Ussproch Latiinischi Transkription
archaisch klassisch modern
αι   [aɪ] [ɛ] æ, ae
ει [eɪ] [eː] [e:] [i] i
οι   [oɪ] [i] œ, oe, i (Wortänd)
υι   [yɪ] [i] ui
ωι   [ɔɪ] [ɔ] o
αυ   [aʊ] [av] vor eme stimmhafte Konsonant
[af] vor eme stimmlose Konsonant		 au, av
ευ   [eʊ] [ev] vor eme stimmhafte Konsonant
[ef] vor eme stimmlose Konsonant		 eu, ev
ηυ   [ɛːʊ] [iv] vor eme stimmhafte Konsonant
[if] vor eme stimmlose Konsonant		 eu
ου [oʊ] [oː] [uː] [u] u, ou
γγ 1   [ŋg] [ŋɡ] ng
γκ 1   [ŋk] [ɡ] am Wortaafang
[ŋ] sunscht		 nc, nk
γξ 1   [ŋks] [ŋks] nx, nks
γχ 1   [ŋx] [ŋç] nch, nkh
μπ – – [b] am Wortaafang
[mb] sunscht		 mp
ντ – – [d] am Wortaafang
[nd] sunscht		 nt

1: S Agma (ŋ) wird mänkmoll au als eigene Büechstabe bhandelt.

Lueg au

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
[ändere | Quälltäxt bearbeite]