D’ Jacinda Kate Laurell Ardern[dʒəˈsɪndə ɑːrˈdɜːrn] (* 26. Jüüni1980 z’ Hamilton, Regioon Waikato) ìsch a ehamooliga näiseelandischaPolitikera. Vu 2017 bis 2023 ìsch sa Laitera vu dr New Zealand Labour Party gsìì un ìsch domìt d’ 40. Premiarminìschtera vum Näiseelànd gsìì. Vorhaar ìsch sa ìm Pàrlàmant Lischtaàbgoordneta vu 2008 bis 2017 gsìì, un Àbgoordneta üss Mount Albert vu 2017 bis 2023.
D’ Ardern ìsch z’ Morrinsville un Murupara uff dr Nordìnsel uffgwàcksa. Mìt 17 Joohra ìsch sa Mìtglììd vu dr Labour Party worra. Sa hàt ànna 2001 a Àbschluss vu dr politischa Kommunikàzioon un vu dr Äffentlikaitsàrwet bschtànda un hàt d’rnooh àls Forschera-n-ìm Büroo vu dr näiseelandischa Premiarminìschtera Helen Clark gschàfft. Schpeeter ìsch sa z’ London Räätin ìm Kàbinättsbüroo vum britischa Premiarminìschter Tony Blair gsìì. Ànna 2008 ìsch d’ Ardern àls Presidantin vu dr Ìnternàzionààla Unioon vu dr Soziàlischtischa Jugend gwählt worra.[1] Bii dr näiseelandischa Pàrlàmantswààhl ìsch sa àls Àbgoordneta gwählt worra — bii dara Wààhl hàt dr Labour Party d’ pàrlàmäntààrischa Mehrhait nooh niin Joohra verloora. Schpeeter ìsch d’ Ardern bii’ma Schtìchwàhl àm 25. Hornung 2017 ìm Wàhlkrais Mount Albert gwählt worra.
Àm 1. März 2017 ìsch d’ Ardern aischtìmmigerwiis àls Vìzalaitera vu dr Labour Party gwählt worra, nohdam àss d’ Annette King üss dam Àmt z’rucktratta-n-ìsch. Fìmf Moneeta schpeeter ìsch dr Labour-Laiter Andrew Little üss siim Àmt z’rucktratta, un d’ Ardern ìsch aischtìmmigerwiis àls Noohfolgera gwählt worra. Noh dara Wàhl hann ìmmer mehr Wähler d’ Labour Party unterschtìtzt. Unter dr Fiahrung vu dr Ardern hàt d’ Pàrtäi bii dr Wàhl vum 23. Septamber 2017 viarzehn wittera Pàrlàmantssìtza gwunna — d’ Labour hàt àwwer ìnsgsàmt 46 Sìtza ghàà, wahrend àss d’ konsärwàtiiwa National Party 56 Sìtza bikumma hàt. Nooh Verhàndlunga hàt sìch d’ nàzionàlìschta Pàrtäi New Zealand First àn dr Regiarungskoàlizioon mìt dr Labour ààgschlossa, mìt dr Unterschtìtzung vu dr Green Party, mìt dr Ardern àls Premiarminìschtera. Àn dara Schtälla-n-ìsch d’ Ardern àm 26. Oktoower vu dr Generààlgouverneura veraidigt worra. Domìt ìsch sa mìt 37 Joohra d’ jìngschta wiibliga Regiarungsfiahrera uff dr Walt bikumma. D’ Ardern hàt àm 21. Jüüni 2018 a Tochter uff dr Walt gebrocht; domìt ìsch sa — noh dr pàkischtàànischa Premiarminìschtera Benazir Bhutto — d’ zwaita demokrààtisch gwählta Regiarungsfiahrera ìn dr Gschìcht worra, wo-n-ìm Àmt a Kìnd uff d’ Walt gebrocht hàt.[2] Ìhra Tochter haisst Neve Te Aroha.[3] „Neve“ schtàmmt vum IirischaNiamh, wo „klààr“ bediitet; uff Maori bediitet Aroha „Liawa“ un Te Aroha ìsch a klaina Schtàdt bii dr Ardern ìhrer Haimetschtàdt Morrinsville.[4]
D’ Ardern b’schribbt sìch salbscht àls Soziààldemokrààtin un progressiv.[5][6] Ìhra Regiarung hàt mehrera Kriisa müassa behàndla, wia d’ Unterkunftskriisa, d’ Kìnderàrmüat so wia soziààla Ungliichhaita. Noh-n-em Àmoklàuif ìn’ra Moschee dur a Rachtsextreemìscht ìm März 2019 hàt d’ Ardern sehr schnall schtranga Wàffagsätzer iigfiahrt[7][8][9] — fìr dàs ìsch sa àui ìm Üsslànd globt worra.[10] Ànna 2020 hàt sa d’ COVID-19-Pàndemii ìm Lànd müassa bhàndla un ìsch aina vu da ainiga wäschtliga Regiarungsfiahrer, wo d’ Verbraitung vum Wirüs verlängsämmert hàt.[11] Maa hàt gschätzt, àss d’ Àkzioon vun ìhrer Regiarung äbba 80.000 Laawa grätta hàt.[12]
Ìn Hìnsìcht vu dr Pàrlàmantswààhl vun Oktoower 2020 hàt d’ Ardern d’ Pàrtäi uffs Zäntrum verschììwa: Sa hàt zem Biischpììl vorgschlààga, d’ Schtààtshìlfa wahrem Rascht vu dr COVID-Kriisa z’ reduziara. Bii dr Wàhl hàt d’ Pàrtäi a ardrutschàrtiger Siig ghàà un hàt a Mehrhait vu 65 ìm Pàrlàmant bikumma.[13][14] Domìt ìsch zem äärschta Mol zitter dr Iifiahrung vum Verhaltnisswàhlsüschteem ànna 1996 a Mehrhaitsregiarung ìn Näiseelànd gebìlda worra. Ìn dr näija Regiarung ìsch zem äärschta Mol näiseelandischa Üriiwoohnera Üssaminìschtera worra.[15]
Àm 19. Janner 2023 hàt d’ Ardern bekànnt gaa, àss sa üss ìhrem Àmt àls Labour-Laitera z’rucktratta wurd[16] — dàs hàt uff dr Walt verschììdana Reàkzioona üssgleest.[17] Àls Noohfolger ìsch dr Chris Hipkins aischtìmmigerwiis gwählt worra, àlso ìsch d’ Ardern offiziäll àm 22. Janner àls Laitera vu dr Labour Party z’rucktratta un hàt dräi Taaga schpeeter ìn dr Genrààlgouverneura-n-ìhra Rucktrìtt àls Premiarminìschtera vorgschtällt.[18][19]
Ànna 2018 un 2019 ìsch d’ Ardern vu dr Zittschrìft Time bii da „100 iiflussriichschta Litt uff dr Walt“ glischtet worra.[20][21] Üsserdam hàt sìe ànna 2020 d’ Zittschrìft Forbes bii da „maachtigschta Fràuija ìn Politik uff dr Walt“ glischtet.[22] Ìm Jüüni 2023 ìsch ìn dr Ardern ìhr Büach ärschììna.[23] Ìm Moneet druff ìsch d’ Ardern vum Keenig Charles III. veràdelt worra un trajt zitterhar dr Àdelstìtel „Dame“.[24][25][26]
Esther Blank: Wie Jacinda Ardern die politische Kultur Neuseelands verändert. In: Nöi Zürcher Ziitig. Sydney 21. Oktober 2020 (Schweizer Hochdeutsch, nzz.ch [abgerufen am 12. November 2023]).
Dietmar Pieper, Hannes Schrader: Jacinda Ardern, Superstar. In: Der Spiegel. 2. November 2020 (spiegel.de [abgerufen am 12. November 2023]).
uff Anglisch
Jeff Wallenfeldt: Jacinda Ardern. In: Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. (britisches Englisch, britannica.com [abgerufen am 12. November 2023]).
Neill Atkinson: Jacinda Ardern. In: New Zealand History: Biographies. Näiseelandisch Minìschteerium fìr Kültüür un Äärwa (englisch, govt.nz [abgerufen am 12. November 2023]).
Benjamin Laker: Jacinda Ardern And The Power Of Academia In Tackling Society’s Greatest Challenges. In: Forbes. 30. April 2023 (amerikanisches Englisch, forbes.com [abgerufen am 12. November 2023]).
Supriya Vani, Carl A. Harte: Jacinda Ardern: Leading with Empathy. Simon and Schuster, 2021, ISBN 978-0-86154-031-0 (englisch, 320 S., Iigschränkti Vorschau uf books.google.de).
Geoff Blackwell, Ruth Hobday: I Know This to Be True: Jacinda Ardern. Chronicle Books LLC, 2021, ISBN 978-1-79720-917-3 (englisch, 84 S., Iigschränkti Vorschau uf books.google.de).
↑M Ilyas Khan: Ardern and Bhutto: Two different pregnancies in power. In: BBC News. British Broadcasting Corporation, 21. Juni 2018, archiviert vom Original am 22. Juni 2018; abgruefen am 12. November 2023 (britischs Änglisch): „Now that New Zealand's Prime Minister Jacinda Ardern has hit world headlines by becoming only the second elected head of government to give birth in office, attention has naturally been drawn to the first such leader – Pakistan's late two-time Prime Minister Benazir Bhutto.“
↑Tim Murphy: What Jacinda Ardern wants. (Nicht mehr online verfügbar.) In: Newsroom. 1. August 2017, archiviert vom Original am 16. August 2017; abgruefen am 12. November 2023 (änglisch).
↑Esther Blank: Premierministerin Jacinda Ardern gewinnt die Parlamentswahl in Neuseeland. In: Nöi Zürcher Ziitig. Sydney 17. Oktober 2020 (Schweizer Hochdeutsch, nzz.ch [abgerufen am 12. November 2023]).
↑Nicolette Jones: From Kamala Harris To Jacinda Ardern: The World’s Most Powerful Women In Politics In 2020. In: Forbes. 8. Dezember 2020 (amerikanisches Englisch, forbes.com [abgerufen am 12. November 2023]).
Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Jacinda_Ardern“ vu de änglische Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.