Kanton Appenzell Ausserrhoden
| Kantoo Appezell Osserroode | |
|---|---|
 | |
| Basisdate | |
| Staat: | Schwiz |
| Abchürzig: | AR |
| Amtssproche: | Dütsch |
| Hauptort: | Herisau (Regierigssitz), Trogä (Grichtssitz) |
| Flächi: | 243 km² (Rang 23) |
| Iwohner: | 55'083[1] (1. Jänner 2017) (Rang 21) |
| Bevölkerigsdichti: | 226,67 Iw./km² (Rang 13) |
| Bitritt zuem Bund: | 1513 |
| Websyte: | www.AR.ch |
| Lag | |
 | |
| Charte | |
 | |
| Gmeinde | |
 | |
Appezell Osseroode isch än Halbkantoo i dä Oschtschwiz.
Politischi Struktur
[ändere | Quälltäxt bearbeite]De Hoptort ischt hüt aigentli Herisau, wil dei s Parlament taged ond d Regierig eren Setz hät. Da ischt bis 1877 aber z Trogä gse. D Kantoos-Polizei hät eri Notruefzentrale aafangs 2013 vo Trogä of Herisau abe zöglet. Dä Setz vom Gricht ischt hüt no z Trogä. D Landsgmeend hät, bis si 1997 abgschafft worde ischt, abwechsligswys z Trogä ond z Hondwil stattgfonde.
1858 ischt dä Kanto i drü Bezirk uuftält worda. Set 1995 gets offiziell ke Bezirk me, aber d Nämä vo dänä Regione wered all no brucht.
Dia drüü ehemoligä Bezirk und hütigä Regione send:
- Henderland, mit de Gmeende: Herisau (ehem. Bezirkshoptort), Hondwil, Schönegrond, Schwellbronn, Stää, Urnäsch ond Waldstatt
- Mettelland, mit de Gmeende: Büäler, Gääs, Spycher, Tüüfe (ehem. Bezirkshoptort) ond Trogä
- Vorderland, mit de Gmeende: Gruäb, Hääde (ehem. Bezirkshoptort), Lutzäberg, Rechtobel, Rüti, Wald, Walzehuuse ond Wolfhalde
A Lischtä vo allne 20 Gmeende mit wytere Aagoobe föndet mer onder Gmeende vom Kantoo Appezell Osserroode.
Gschicht
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Entstande isch de Kantoo Osserroode bi de Landstäälig vom Kantoo Appezell im Johr 1597, wo sich die innere und össere Roode os konfessionelle Grönd trennt hend. Sit do isch Appezell Osserroode traditionell mehrheitlich reformiert und Appezell Inneroode katholisch.
Z Osserroode hend vill Gmeende e röckläufigi oder stagnierendi Iiwohnerzahl, e Usnahm isch onder anderem Tüüfe, wo set e paar Johre riichi Lüüt mit eme niidrige Stüürsatz alockt.
Geografii
[ändere | Quälltäxt bearbeite]De höchst Berg isch de Säntis mit 2'502 m ü. M., wo zum Bergmassiv Alpstee ghört. Of em Gipfel tröffid sich diä beede Appezeller Halbkantö mit em Kantoo Sanggallä.
Lüüt
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Zo de bekannte Osserröödler ghöret zum Bispyl de Titus Tobler, de Daniel «Dani» Ziegler, de Jonas Hiller ond Philipp Langenegger. Au d Kapellä Alder ond wiiteri Musigformazione ghöret zo de wiit omme bekannte Lüüt.
Sprooch
[ändere | Quälltäxt bearbeite]D Appezeller hönd wiä fascht älli Kantöö ächli än spezielle Dialekt.[2] Er ghört zum Ostschwizerische. Während de letschte Johrzehnt hät sich bi villne Lüüt (vor allem im Mittel- ond Vorderland) de Dialekt a dem vo Sangalle aagleche und isch demnor ä ke Markäzächä meh. Im Henderland (vor allem Hondwil, Urnäsch ond Schwellbronn) schwätzed aber viil no de richtig schö ond speziell Dialekt mit denä viilä enzigartigä Wörter. Mengä het Müä, de Dialekt z vestoh, ond drom wert au öppä ämol norgfroget, wa das jez gnau gment isch.
Bruuchtum
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Im Appezellische Hender- ond mittlerwiile au Mittelland isch s Silveschterchlause a vilne Ort en schöne Bruuch wo richtig glebt wert vo de Lüüt. Nebetem Chlause sönd au s Bloch ond d Alpabfahrt för d Bewohner wichtigi Brüüch.
Lueg au
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Weblink
[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Kantoo Appezell Osseroode – Sammlig vo Multimediadateie- Offiziölli Wäbsiite vo Appezell Osseroode
- Peter Witschi: Appezell Osseroode. In: Historisches Lexikon vo dr Schwiiz.
- Christoph Landolt: Ausserrhoden, Innerrhoden. I: Wortgeschichten, ug. vo de Redaktion vom Schwiizerische Idiotikon.
Fuessnootä
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Der Kanton in Zahlen. Daten und Fakten 2017/18 (PDF; 4,3 MB) uf ar.ch abgruefe am 13. Februar 2018
- ↑ Hörprob uf dialekt.ch
