Dr Charfrytig, alemannisch elter Hohe Frytig, Hoh-Frytig (Bärn, Fryburg, Luzärn, Piemont), Stille Frytig (Appezell, Sanggalle, Zyri-Oberland),[1] schwebisch elter Stiller oder Gueder Freidich,[2] isch dr Frytig vor dr Oschtere. Är chunnt noch em Griendunschtig un vor em Charsamschtig. D Chrischte dänke an däm Dag an dr Chryzigung vum Jesus Christus.
Dr Charfrytig isch im Zämmehang mit dr Oschtere fir d evangelische Chrischte ain vu dr hegschte Fyyrtig. I katholische Regione isch er friener un zum Dail hitte no en gwendlige Arbetsdag gsii.
Dr Charfrytig isch yybunde in d „Dreidägfyyr vum Lyyden un Stäärbe, vu dr Grabesrue un dr Uferstehig vum Herr“, s Triduum Sacrum, au „eschterli Triduum“ gnännt. S fangt am Griendunschtig mit dr Mäss vum Letschte Nachtmool aa un het dr Hegschtpunkt mit dr Fyyr vu dr Oschternacht. As Dail vum Oschterfaschten isch dr Charfrytig in dr remisch-katholische Chilche ne stränge Faschtdag. D Dradizion, am Frytig kai Flaisch z ässe, chunnt vum Charfrytig här.
Wie s syt em frieje Chrischtetum scho Dradizion in dr Chilchen isch, wird am Charfrytig kai Sakramänt gfyyrt, wu mit dr Feschtfraid verbunden isch („Ecclesia … sacramenta penitus non celebrat“[3]), wäge däm au kai Eucharischty. Dr Altar isch schmucklos, ohni Cheerzen un Altardiecher. Chryz sin verhillt, Triptychen un Fligelaltär sin vilmol zueklappt. S Ebig Liecht brännt nit, Cheerze bränne nume bi dr provisorischen Ufbhalti vum Allerhailigschte.
In katholische Chilche schwyyge no alter Dradizion d Orgele un d Chilcheglocke noch em Gloria vu dr Mäss vum letschte Nachtmool am Griendunschtig. Statt däm wäre d Lyt in vile Ortschafte mit Rätschen un Chläppere zue dr Gottesdienscht, zum Stundegebätt un zum Angelus gruefe.
Bis in di zwoot Helfti vum 20. Johrhundert isch dr Charfrytig dr wichtigscht evangelisch Fyyrtig gsii. In vilne evangelische Gmaine wird s Nachtmool gfyyrt, as liturgischi Farb giltet schwarz oder veielett, Paramänt, Bluemeschmuck un Cheerze sin nit gängig. D Lääsige sin Värs us Psalm 22 Ps 22 LUT, s Gotteschnäächtslied us Jesaja Jes 53,1-12 LUT, e Stell us em 2. Korintherbrief 2 Kor 5,19-21 LUT as Epischtel un d Passionsgschicht us em Johannesevangelium Joh 19,16-30 LUT as Evangelium (vilmol e Churzfassig dervu).
Z Dytschland un in dr maischte Kanton in dr Schwyz isch dr Charfrytig e gsetzlige Fyyrtig. Uusnahme sin di zwee katholische Kanteen Wallis un Tessin.[4]
Wel s e „stille Dag“ bzw. „stille Fyyrtig“ isch, gälte bsunderi Yyschränkige wie z. B. s Danzverbot. Z Eschtrych un z Luxemburg isch dr Charfrytig kai gsetzlige Fyyrtig. Nume evangelischi Chrischte, Altkatholike un Methodischte mien z Eschtrych an däm Dag nit schaffe.