Längenuhr

Im John Harrison si Schiffschronometer H5

As Lengenuur, Marinechronometer, Schiffschronometer oder au Schiffsuur wärde d Chronometer bezäichnet, wo mä mit ene die geografischi Lengi bestimmt. Erst wo das Instrumänt iigfüert worde isch, isch s mööglig worde, dr Lengigrad uf hoocher See gnau gnueg z bestimme.

Di rooti Zitballe vom Königliche Observatorium z Greenwich, wo mä vo witem het chönne gsee. Am ene festgläite Zitpunkt het män sä langsam an ere sänkrächte Stange lo aaberutsche und d Seelüt häi eso vo iire Schiff us iiri Uur mit dr offizielle Zit vo Greenwich chönne vergliiche.

Wie si funkzioniert

Dr Chronometer muess zerst am ene Ort, wo dr Lengigrad von em bekannt isch, mit dr Zit dört sünchronisiert wärde.

Die relativi Änderig vom Lengigrad cha denn bestimmt wärde, wemmä d Zit vom Chronometer mit dr örtlige Zit, wo mä us dr Beobachdig vo dr Sunne und de Stärn cha bestimme, vergliicht. E Zitunderschiid vo vier Minute entspricht eme Lengiunderschiid vo äim Grad.

Es isch also wichdig, ass d Uur vo dr Abräis bis zur Aakumft am neggste Ort, wo mä dr Lengigrad von em kennt, so wenig wie mööglig abwiicht, das häisst, ass d Uur so genau lauft wie mööglig. Uf hoocher See isch s nämlig nid mööglig, ooni modärni technischi Hilfsmiddel die genaui Zit vom Ursprungsort z bestimme.

Gschicht

S Brobleem vo dr Bestimmig vo dr Lengi uf hoocher See het alli Nazione mit ere Hoochseemarine beschäfdigt. So het mä z Ängland 1714 e Briis usgsetzt für s Lööse vom Lengibrobleem, aber alli früeje Konzept si in dr Braxis nid dauglig gsi.

Dr erst, wo Uure baut het, wo gnau gnueg gsi si, isch dr Uuremacher John Harrison gsi. 1735 het er die ersti Uur vorgfüert, sis Konzept het sich aber erst 1759 mit sim vierte Modäll uf bräiterer Basis chönne duuresetze.

Z Ängland het mä d Schiff im spoote 18. Joorhundert mit Lengenuure afo usrüschte, aber erst um 1840 häi braktisch alli Hoochseeschiff e son e Chronometer ghaa. Noch 1829 het mä in vile Hääfe Zitballe installiert, zum s liichter z mache, d Uure z brüefe. Die mäiste Zitballe si in de 1920er wider abgrisse worde, wil s sit 1907 dr Zitzäichesänder gee het, wo me s Zeiche vo witem het chönne umpfoo.

Hützudags bestimmt mä d Posizion vom ene Schiff hauptsächlig mit Hilf vo dr Satellitenavigazion. Mechanischi Schiffsuure si für dä Zwack nüme üüblig, und sisi nume no dekorativ.

Weblingg

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Längenuhr“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

Normdate: GND: 4394826-1