Oboe

Oboe
ängl., ital: oboe

Klassifikation	Erofoon Holzbloosinstrumänt mit Dobbelroorblatt
Donumfang
Verwandti Instrumänt	Musette, Oboe d’amore, Änglischhorn, Baritonoboe, Heckelphon, Fagott

D Oboe (früener Hoboe) isch e Holzbloosinstrumänt mit eme Dobbelroorblatt. Dr Naame chunnt vom franzöösische hautbois, das bedütet öbbe „hoochs oder luts Holz“. Si w'rde vilmol us Grenadill-, Buchsbaum- oder Ebeholz gmacht.

Ufbau und Funkzioon

D Däil vo dr Oboe

D Oboe isch öbbe 65 Santimeter lang. Iire Körper bestoot us drei Däil. Die wärde zämmegsteckt und oobe druf steckt mä s sogenannte Roor, wo mä drin iine bloost.

D Mechanik isch eender kompliziert und s goot mänggisch öbbis kaput draa. D Doonlöcher wärde mit Klabbe uf oder zudeckt, zum Däil diräkt mit em Finger, zum Däil über Heebel. Es git e Hufe Verbindige zwüsche de äinzelne Klabbe und die muess mä mit chliine Schrüübli richdig iistelle, was gueti Fachkenntnis forderet.

D Erzüügig vom Doon

Dr Doon wird mit eme Dobbelroorblatt erzügt. Mä nimmts zwüsche d Libbe und bloost mit groossem Druck zwüschene duure. Im Korpus bildet sich e sogenannti Luftsüüle. Wemm mä d Klabbe uf oder zue duet, wird die verchürzt oder verlengeret und mit dr Lengi vo dr Wälle änderet sich dr Doon: er wird hööcher oder diefer. Usser em Grunddoon c git s alli graade und ungraade Ooberdöön. Mit „Stellschrüübli“ cha mä d Klangkwalideet und d Intonazioon verändere. Im Barock het d Oboe e Doonumfang vo zwäi Oktave ghaa, vom c' bis zum c'''. Bi dr modärne Oboe foot dr Doonumgang mäistens bim chliine b, bim chliine a oder bim chliine h aa und goot bis zum f''' oder b'''^[1], aber au hööcheri Döön si mööglig mit dr sogenannte Bisstechnik.

Schwiirigkäit

D Oboe het dr Ruef vom ene Instrumänt, wo s vsundrigs schweer isch es z spiile. Im Guinness-Buch der Rekorde vo 1989 wird d Oboe näben em Waldhorn as schwiirigsts Instrumänt ufgfüert.

Oboeninstrumänt

Es git verschiideni Arte vo Oboe. In Öiropa si bsundrigs bekannt:

Oboekonzärt

Zu de bekannte Oboekonzärt ghööre:

J. S. Bach: BWV 1053 und 1055 (bäidi für Oboe d’amore), BWV 1056 (Oboe), BWV 1060 (Oboe und Violine)
Alessandro Marcello: Konzärt für Oboe und Orchester d-Moll
Wolfgang Amadeus Mozart: Konzärt für Oboe und Orchester C-Dur KV 314
Joseph Haydn: Konzärt für Oboe und Orchester C-Dur Hob VIIg:C1 (s sich aber nid sicher ass es vom Haydn isch)
R. Vaughan Williams: Konzärt für Oboe und Striicher a-Moll (1944)
R. Strauss: Konzärt für Oboe und chliises Orchester D-Dur
Bohuslav Martinů: Konzärt für Oboe und chliises Orchester (1955)
Frigyes Hidas: Konzärt für Oboe und Orchester (1952)
Bruno Maderna: Konzärt für Oboe und Kammeransambel (= 1. Oboekonzärt; 1962); 2. Oboekonzärt (1967); 3. Oboekonzärt (1973)

Anderi Komponiste, wo für d Oboe gschriibe häi, si dr Georg Friedrich Händel, wo d Oboe s Lieblingsinstrumänt von em gsi isch, und dr Antonio Vivaldi.

Nid klassischi Muusig

D Oboe wird mänggisch au im Dschääs und in dr Rock- und Popmuusig iigsetzt. Dr Dschäässpiiler Jean-Luc Fillon het d Oboe und s Änglischhorn brucht. Au dr Saxofonist Yusef Lateef spiilt mänggisch uf dr Oboe und au dr Paul McCandless vo dr Grubbe Oregon isch as Oboist bekannt.

Im Rock het dr Peter Gabriel uf verschiidene vo Genesis uf verschiidene Blatte uf dr Oboe gspiilt (Nursery Cryme 1971, Foxtrot 1972, Selling England By The Pound 1973, The Lamb Lies Down on Broadway 1974). Au Roxy Music bruche d Oboe immer wider. seit den Anfängen regelmäßig eingesetzt. In dr Popmuusig get dr Art Garfunkel (im Lied Bright Eyes, 1979, Komp. Mike Batt) und Tanita Tikaram (im Lied Twist in My Sobriety, 1988) d Oboe iigsetzt und dr Pe Werner in Blaue Stunde.

In dr Milidäärmuusig isch d Oboe lang s füerende Instrumänt gsi. Bis zum Aafang vom 20. Joorhundert het s dr Offiziersrang Hautboist bzw. Stabsoboist gee für e Läiter vom ene Muusigkor.

Bekannti zitgenössischi Oboiste

Bekannti zitgenössischi Oboiste si dr Albrecht Mayer und dr Hansjörg Schellenberger (Berliner Philharmoniker), dr François Leleux, dr Thomas Indermühle, dr Emanuel Abbühl, dr Burkhard Glaetzner, dr Lajos Lencses, dr Ingo Goritzki, d Marie Wolf (Concentus Musicus Wien) und dr Heinz Holliger.

Fuessnoote

↑ Tonumfang. Abgruefen am 26. September 2012.

Litratuur

Gunther Joppig: Oboe und Fagott. Ihre Geschichte, ihre Nebeninstrumente und ihre Musik. Schott Music, Mainz 1984, ISBN 3-7957-2345-0
Leon Goossens und Edwin Roxburgh: Die Oboe (Yehudi Menuhins Musikführer). Edition Sven Erik Bergh, 1979, ISBN 3-88065-107-8.
Peter Veale/Claus-Steffen Mahnkopf: Die Spieltechnik der Oboe. Bärenreiter, 1994, ISBN 3-7618-1210-8.
Karl Hentschel: Das Oboenrohr. Moeck Verlag, Celle 1995, ISBN 3-8754-9025-8.

Weblingg

Commons: Oboe – Sammlig vo Multimediadateie

Peter Wuttke: The Haynes-Catalog – Daatebank vo dr Oboelitratuur vo 1650 bis 1800 (änglisch)

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Oboe“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Tonumfang. Abgruefen am 26. September 2012.

[1]