Periodensystem

S Periodäsystem vo dä Elemänt (churz Periodäsystem oder PSE) büütät ä Übersicht über d Elemänt.

D Elemänt sind därbi nach dr Ornigszahl gordnät und entsprächänd ihrärä chemischä Eigäschaftä i verschidäni Periodä und i verschidäni Haupt- odär Näbätgruppä iiteilt.

Gschicht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Di erstä Periodäsystem händ 1869 fasch zytglich dä russischi Chemiker Dmitri Iwanowitsch Mendelejew und dä tütschi Arzt und Chemiker Lothar Meyer ufgstellt. Si händ d Elemänt nach stigändär Atommassä gordnät und däbi Elemänt mit ähnlichä Eigäschaftä underänand agordnät. Däbi isch ihnä au ufgfallä, das no drü Elemänt fäläd, s Germanium, s Gallium und s Scandium. Womär dänn diä Elemänt tatsächlich gfundä hätt, händ di würklechen Eigäschaftä rächt guät mit dä vorhärsgseitä überigstummä. Hüttzutag chan mär diä Aornig mit äm Bau vo dä Elektronähüllä erchlärä.

Uufbau

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Inerhalb vonärä Periodä händ alli Elemänt glich vill Elektronähüllä. Inerhalb vonärä Gruppä händ d Elemänt glich vill Valänzelektronä. Dr Unterschid vo Haupt- und Näbätgruppäelemänt isch die, das bi dä Näbätgruppäelemänt nöd di üsserscht, sondern di zweitüsserscht Schalä wiiter mit Elektronä gfüllt wird, bi dä Lanthanoidä und dä Actinoidä wird sogar di drittüsserscht Schalä witer gfüllt.

Ab äm 84ischtä Elemänt (Polonium) sind alli Elemänt radioaktiv, äs git aber scho vorannä vereinzelt radioaktivi Elemänt.

s Liäd vo dä Elemänt

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Dä Amerikaner Tom Lehrer hät äs Liäd über d Elemänt gschribä. Mär chans unter http://www.privatehand.com/flash/elements.html losä.

Periodäsystem vo dä Elemänt
Gruppä 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
I II III IV V VI VII VIII
Periodä Schalä
1 1
H 		2
He 		K
2 3
Li 		4
Be 		5
B 		6
C 		7
N 		8
O 		9
F 		10
Ne 		L
3 11
Na 		12
Mg 		13
Al 		14
Si 		15
P 		16
S 		17
Cl 		18
Ar 		M
4 19
K 		20
Ca 		21
Sc 		22
Ti 		23
V 		24
Cr 		25
Mn 		26
Fe 		27
Co 		28
Ni 		29
Cu 		30
Zn 		31
Ga 		32
Ge 		33
As 		34
Se 		35
Br 		36
Kr 		N
5 37
Rb 		38
Sr 		39
Y 		40
Zr 		41
Nb 		42
Mo 		43
Tc 		44
Ru 		45
Rh 		46
Pd 		47
Ag 		48
Cd 		49
In 		50
Sn 		51
Sb 		52
Te 		53
I 		54
Xe 		O
6 55
Cs 		56
Ba 		57
La 		* 72
Hf 		73
Ta 		74
W 		75
Re 		76
Os 		77
Ir 		78
Pt 		79
Au 		80
Hg 		81
Tl 		82
Pb 		83
Bi 		84
Po 		85
At 		86
Rn 		P
7 87
Fr 		88
Ra 		89
Ac 		** 104
Rf 		105
Db 		106
Sg 		107
Bh 		108
Hs 		109
Mt 		110
Ds 		111
Rg 		112
Cn 		113
Uut 		114
Uuq 		115
Uup 		116
Uuh 		117
Uus 		118
Uuo 		Q

 

Lanthanoidä * 58
Ce 		59
Pr 		60
Nd 		61
Pm 		62
Sm 		63
Eu 		64
Gd 		65
Tb 		66
Dy 		67
Ho 		68
Er 		69
Tm 		70
Yb 		71
Lu
Actinoidä ** 90
Th 		91
Pa 		92
U 		93
Np 		94
Pu 		95
Am 		96
Cm 		97
Bk 		98
Cf 		99
Es 		100
Fm 		101
Md 		102
No 		103
Lr

 

Alkalimetall Erdalkalimetall Lanthanoidä Actinoidä Übergangsmetall
Metall Halbmetall Halogen Edelgas Nödmetall


[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Äs schöns, bebildäräts Periodäsystem
Äs anders bebildäräts Periodäsystem
S offiziellä Periodäsystem vo dä IUPAC