Schwarzes Loch

E Schwarzes Loch isch en astronomischs Objekt, wo d Grawitazioon von em so extrem stark isch, ass us däm Ruumberiich nüt – au käi Liechtsignal – cha uuse choo. Noch dr Allgemäine Relatividäätstheorii verformt e Masse, wo gnueg kompakt isch, d Ruumzit so stark, dass sich e Schwarzes Loch bildet.

Dr Begriff „Schwarzes Loch“ isch 1967 vom John Archibald Wheeler verbräitet worde, er het en aber nit sälber erfunde, wie vilmol behauptet wird. Er verwiist uf en Umstand, ass sich im Usseruum vo Masse, wo gnueg kompakt si, oder vo Aahüfige vo Energii e Ruumgebiet bildet, wo dur e Eräignishorizont charakterisiert isch, und wo Materie nume cha iinefalle, aber nit cha drus uuse choo (dorum „Loch“) und wo bsundrigs au en elektromagnitischi Wälle, wie öbbe sichtbars Liecht, nie cha verloo (dorum „schwarz“). Dr Extremfall isch dr Usseruum um e Chrümmigssingularidäät vo dr Ruumzit. In dr Litratuur chunnt aber au vor, ass sich dr Begriff uf d Singularidäät sälber beziet.^[1]

Im Johr 1971 isch dr Cygnus X-1 entdeckt worde, en Röntgedoppelstern im Sternbild Schwan, wo as erschts beobachtbars Schwarzes Loch gilt. Im 1974 hed dr Stephen Hawking d Theorii ufgstellt, as Schwarzi Löcher e Strahlig abgend, d Hawking-Strahlig.

Litratuur

Kip S. Thorne: Gekrümmter Raum und verbogene Zeit. Droemer Knaur, München 1996, ISBN 3-426-77240-X.
- Kip S. Thorne: Black Holes and Time Warps: Einstein’s Outrageous Legacy. W. W. Norton & Company, New York 1994, ISBN 0-393-31276-3.
Max Camenzind: Von der Rekombination zur Bildung Schwarzer Löcher. In: Sterne und Weltraum. Heidelberg 44.2005,3, S. 28–38. ISSN 0039-1263.
Stephen W. Hawking: Eine Kurze Geschichte der Zeit. Rowohlt Tb., Reinbek bei Hamburg 1988, ISBN 3-499-60555-4.
Stephen W. Hawking: Das Universum in der Nussschale. 2. Auflage, Dtv, München 2004, ISBN 3-423-34089-4.
Bernard J. Carr, Steven B. Giddings: Schwarze Löcher im Labor. In: Spektrum der Wissenschaft. Heidelberg 2005, 9, ISSN 0170-2971.
Ute Kraus: Reiseziel – Schwarzes Loch. In: Sterne und Weltraum. Heidelberg 2005, 11. ISSN 0039-1263.
Rüdiger Vaas: Tunnel durch Raum und Zeit. 2. Auflage, Franckh-Kosmos, Stuttgart 2006, ISBN 3-440-09360-3.
Stephen W. Hawking: Die kürzeste Geschichte der Zeit. Rowohlt Tb., Reinbek bei Hamburg 2006, ISBN 3-499-62197-5.
Mitchell Begelman, Martin Rees: Schwarze Löcher im Kosmos – Die magische Anziehungskraft der Gravitation. Spektrum Akademischer Verlag, Heidelberg 2000, ISBN 3-8274-1044-4.
Fulvio Melia: The galactic supermassive black hole. Princeton Univ. Pr., Princeton 2007, ISBN 0-691-09535-3.
Pietro Fré: Classical and quantum black holes. Inst. of Physics Publ., Bristol 1999, ISBN 0-7503-0627-0.
Hyun Kyu Lee u. a.: Black hole astrophysics 2002. World Scientific, Singapore 2002, ISBN 981-238-124-4.
Valerij P. Frolov u. a.: Black hole physics – basic concepts and new developments. Kluwer, Dordrecht 1998, ISBN 0-7923-5146-0.
Piotr T. Chruściel, João Lopes Costa, Markus Heusler: Stationary Black Holes, Uniqueness, and Beyond. In: Living Rev. Relativity. Band 15, Nr. 7, 2012 (online. (PDF; 1,4 MB) Archiviert vom Original am 13. April 2013; abgruefen am 15. Dezember 2012. [abgerufen am 19. April 2014]).

Weblingg

Commons: Schwarzes Loch – Sammlig vo Multimediadateie

Die bunte Welt der Schwarzen Löcher Artikel vom Werner Kasper uf abenteuer-universum.de
The Nature of Space and Time Vorlääsige vom Stephen Hawking (im 2. Däil isch e Karikatur vom No-Hair-Theorem) uf de Website vo dr Cornell University Library

Fuessnoote

↑ Dr Underschiid zwüsche de Begriff Eräignishorizont und Singularidäät isch, ass dr Eräignishorizont nume für extärni (fixierti) Beobachter diräkt sichtbar isch, z. B. wärde für die Beobachter alli Liechtsignal, wo vo dürt chömme, so langsam, ass es usgseet, wie wenn dr Eräignishorizont sälber asümptotisch unändlig wit sig; die Singularidäät hingege isch nume für en (mitbewegte) intärne Beobachter spüürbar, wil doo „uf äi Chlapf alles ufhöört“, au wenn dä Beobachter, wo sich mitbewegte und in d Singularidäät iinegheit vorher über e Eräignishorizont übere isch, ooni öbbis Bsundrigs z merke.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Schwarzes_Loch“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[1] Dr Underschiid zwüsche de Begriff Eräignishorizont und Singularidäät isch, ass dr Eräignishorizont nume für extärni (fixierti) Beobachter diräkt sichtbar isch, z. B. wärde für die Beobachter alli Liechtsignal, wo vo dürt chömme, so langsam, ass es usgseet, wie wenn dr Eräignishorizont sälber asümptotisch unändlig wit sig; die Singularidäät hingege isch nume für en (mitbewegte) intärne Beobachter spüürbar, wil doo „uf äi Chlapf alles ufhöört“, au wenn dä Beobachter, wo sich mitbewegte und in d Singularidäät iinegheit vorher über e Eräignishorizont übere isch, ooni öbbis Bsundrigs z merke.

[1]