Stimmloser glottaler Plosiv
| Stimmlose glottale Plosiv | ||
|---|---|---|
| IPA-Nummere | 113 | |
| IPA-Zeiche | ʔ | |
| IPA-Bildli | 
| |
| Teuthonista | ||
| X-SAMPA | ? | |
| Kirshenbaum | ? | |
De stimmlosi glottali Plosiv (au Glottisschlag oder Knackluut gnännt) isch en Konsonant vo dr mänschliche Sprooch. S Zeiche im IPA defür isch [ʔ]. De Luut isch lycht z imitiere: mer muess nùmme de Mund ùffmache ùn ùff ei Mool Lùft usstoosse.
Im Hochdütsche chùnt de Luut oft vor; in viile Sprooche, wie em Hawaiianische oder Arabische isch es sogar en wichtige Luut. Im Alemannische git es de Luut nùmme in Verneinige wie nöh öh [nœʔœ] oder äänlichem. Z Süddütschland, Öschtrych ùn de Schwyz, spricht mer s Hochdütsch meischt au ohni Glottisschlag.
Im Hochdütsche vo Norddütschland tritt de Luut dörte ùff, wo e Wort miteme Vokal aafängt, z. B. acht [ʔaxt]. Des trifft au allgemein ùff de Silbeaafang zue, z. B. in beachten [beˈʔaxtən] oderBeamter [beˈʔamtɐ].
Im Schwyzer Hochdütsch ùn allgemein z Süddütschland, bruucht mer bi de Ussprooch vùm Hochdütsche meischt kei Glottisschlag. S Wort „Verein“ wird deno statt als „Ver-ein“ [fɐˈʔaɪn] im Norde vo Dütschland, als „Ve-rein“ [fəˈraɪn] ussgsproche.
De Glottisschlag isch e ùffälligs Merchmool vùm Akzänt vo Dütsche, wo Sprooche wie Änglisch oder Französisch schwätze.
Artikulation
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- Es isch en Verschlùssluut; dr Lùftstrom im Muul wird ganz blockiert ùn deno wird d Lùft ùff eimool dur s Muul abgloo.
- De Artikulationsort isch glottal; er wird dur en Verschlùss vo de Stimmbänder bildet.
- D Phonation isch stimmlos; derwyylscht er produziert wird, vibriere d Stimmbänder nit. Des wär chörperlich au gar nit mögli, wyl d Stimmbänder natürli nit schwinge chönne, wänn si en Verschlùss bilde. En stimmhafte Glottisschlag isch also physiologisch unmögli.
- Es isch en orale Konsonant; d Lùft goot dur s Muul usse.
- Es isch en egressive Konsonant; er wird allei dur s Usstoosse vo Lùft mit de Lunge ùn em Zwerchfell erzüügt, wie die meischte mänschliche Sproochluut.
Verbreitig
[ändere | Quälltäxt bearbeite]| Sprooch | Wort | IPA-Transkription | Bedütig | Bemerkig | |
|---|---|---|---|---|---|
| Alemannisch | Züritütsch | hä-ä |  [ˈhæʔæ](info) |
‚ha nai!‘ | |
| Dütsch | Norddütschland | Beamter | [bəˈʔamtɐ](info) |
‚Beamter‘ | |
| Abchasisch | аи | [ʔaj] | ‚nai‘ | ||
| Adygeisch | Iэ | [ʔa] | ‚Arm/Hand‘ | ||
| Arabisch | Standard[1] | أغاني | [ʔaˈɣaːniː] | ‚Lieder‘ | |
| Ägyptisch-Arabisch[2] | شقة | [ˈʃæʔʔæ] | ‚Wohnig‘ | ||
| Assyrisch-neuaramäisch | ܣܥܬ | [sʔɐt] | ‚Uhr‘ | ||
| Bikolano | ba-go | [ˈbaːʔɡo] | ‚neu‘ | ||
| Burmanesisch | မ္ရစ္မ္ယား | [mjiʔ mjà] | ‚Flüss‘ | ||
| Cebuano | tubò | [ˈtuboʔ] | ‚waggse‘ | ||
| Chamorro | halu'u | [həluʔu] | ‚Haifisch‘ | ||
| Tschetschenisch | kyrillisch: кхоъ / latiinisch: qo' | [qoʔ] | ‚drüü‘ | ||
| Chinesisch | Kantonesisch | 愛oi3 | [ʔɔːi˧] | ‚Liebi‘ | |
| Wu | 一级了 | [ʔiɪʔ.tɕiɪʔ.ʔləʔ] | ‚wùnderbar‘ | ||
| Tschechisch | používat | [poʔuʒiːvat] | ‚benùtze‘ | ||
| Dänisch | hånd | [hɞnʔ] | ‚Hand‘ | ||
| Niiderländisch | beamen | [bəʔamən](info) |
‚bstätige‘ | ||
| Änglisch | britischs Änglisch | uh-oh | [ˈɐʔəʊ](info) |
‘na-nai‘ | |
| amerikanischs Änglisch | [ˈʌʔoʊ] | ||||
| australischs Änglisch | cat | [kʰæʔ(t)] | ‚Chatz‘ | Allophon vo /t/. | |
| General American | |||||
| Südoschtänglische Dialäkt (Estuary) | [kʰæʔ] | ||||
| Cockney[3] | [kʰɛ̝ʔ] | ||||
| Received Pronunciation[4] ùn General American | button | [ˈbɐʔn̩] | ‚Chnopf‘ | ||
| Esperanto | scii | [ˈst͡si.ʔi] | ‚wisse‘ | ||
| Finnisch | linja-auto | [ˈlinjɑʔˌɑuto] | ‚Bus‘ | ||
| Guaraní | avañe’ẽ | [ãʋ̃ãɲẽˈʔẽ] | ‚Guaraní‘ | Nùmme zwüsche Vokal. | |
| Hawaiianisch | ʻeleʻele | [ˈʔɛlɛˈʔɛlɛ] | ‚schwarz‘ | ||
| Hebräisch | מאמר | [maʔamaʁ] | ‚Artikel‘ | ||
| Isländisch | en | [ʔɛn] | ‚aber‘ | Wird nùmme zur bsùndre Betoonig bruucht. | |
| Ilokano | nalab-ay | [nalabˈʔaj] | ‚ohni Gschmack‘ | ||
| Indonesisch | bakso | [ˌbäʔˈso] | ‚Fleischbälleli‘ | Allophon vo /k/ oder /g/ am Silbeänd. | |
| Japanisch | Dialäkt vo Kagoshima | 柿 | [kaʔ] | ‚Persimmon‘ | |
| Javanisch[5] | anak | [änäʔ] | ‚Chind‘ | Allophon vo /k/ am Änd vo Morphem. | |
| Kabardinisch | Iэ | [ʔa] | ‚Arm/Hand‘ | ||
| Kagayanen[6] | ? | [saˈʔaɡ] | ‚Boode‘ | ||
| Khasi | lyoh | [lʔɔːʔ] | ‚Wùlche‘ | ||
| Koreanisch | 일 | [ʔil] | ‚eis‘ | In freier Variation mit keim Glottischlag am Wortaafang. | |
| Malaiisch | tidak | [ˈtidäʔ] | ‚nai‘ | Allophon vo /k/ am Änd vùnere Silbe vor Konsonante oder am Änd vùmene Wort. | |
| Maltesisch | qattus | [ˈʔattus] | ‚Chatz‘ | ||
| Rarotonganische Sprache | taʻi | [taʔi] | ‚eis‘ | ||
| Ohlone | tawka'li | [tawkaʔli] | ‚Ribes divaricatum‘ | ||
| Mohawk | kanien’keha | [ganjʌ̃ʔˈgɛha] | ‚Mohawk Sprooch‘ | ||
| Nahuatl | tahtli | [taʔtɬi] | ‚Vatter‘ | ||
| Nez Percé | yáakaʔ | [ˈjaːkaʔ] | ‚Schwarzbär‘ | ||
| Nheengatu[7] | ai | [aˈʔi] | ‚Fuuldier‘ | ||
| Okinawisch | 音 | [ʔutu] | ‚Gräusch‘ | ||
| Persisch | معني | [maʔni] | ‚Sinn‘ | ||
| Pirahã | baíxi | [ˈmàí̯ʔì] | ‚Elterndeil‘ | ||
| Rotumanisch[8] | ʻusu | [ʔusu] | ‚boxe‘ | ||
| Samoanisch | maʻi | [maʔi] | ‚Chrankhet‘ | ||
| Serbokroatisch[9] | и онда / i onda | [iː ʔô̞n̪d̪a̠] | ‚ùn deno‘ | Optional zwüsche Wörter.[9] | |
| Seri | he | [ʔɛ] | ‚Ich‘ | ||
| Tagalog | oo | [oʔo] | ‚joo‘ | ||
| Tahitianisch | puaʻa | [puaʔa] | ‚Sau‘ | ||
| Thailändisch | อา | [ʔaː] | ‚Onkel/Tante ùff de Syte vùm Vatter‘ | ||
| Tongaisch | tuʻu | [tuʔu] | ‚stoo‘ | ||
| Tundra-Nenzisch | выʼ | [wɨʔ] | ‚Tundra‘ | ||
| Vietnamesisch[10] | oi | [ʔɔj˧] | ‚schwiel‘ | In freier Variation mit keim Glottischlag. | |
| Võro | piniq | [ˈpinʲiʔ] | ‚Hünd‘ | ||
| Wagiman | jamh | [t̠ʲʌmʔ] | ‚ässe‘ | ||
| Wolaytta | [ʔirʈa] | ‚nass‘ | |||
| Wallisianisch | ma'uli | [maʔuli] | ‚Läbe‘ | ||
Fuessnote
[ändere | Quälltäxt bearbeite]- ↑ Thelwall (1990:37)
- ↑ Watson (2002:17)
- ↑ Sivertsen (1960:111)
- ↑ Roach (2004:240)
- ↑ Clark, Yallop & Fletcher (2007:105)
- ↑ Olson et al. (2010:206–207)
- ↑ Fonologia e Gramática do Nheengatu – A língua geral falada pelos povos Baré, Warekena e Baniwa Archivlink (Memento vom 7. März 2014 im Internet Archive) Vorlage:Pt icon
- ↑ Blevins (1994:492)
- ↑ 9,0 9,1 Landau et al. (1999:67)
- ↑ Thompson (1959:458–461)
| Konsonante | Lueg au: IPA, Vokale | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Bi de Spalte wo grau sin, goot mer devo uss, dass si nit artikuliert werde chönne; wysi Spalte, ùn Zeiche, wo nit verlinkt sin, hen kei offiziels IPA-Zeiche un/oder sin uss keinere Sprooch bekannt. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||