Togo

	République Togolaise; Republik Togo
{{{ARTIKEL-FLAGGE}}}	{{{ARTIKEL-WAPPEN}}}
	Wahlspruch: « Travail, liberté, patrie »; frz., „Arbet, Freiheit, Vaterland“
Amtsspraach	Französisch
Hauptstadt	Lomé
Staatsoberhaupt	Faure Gnassingbé
Regierigschef	Victoire Tomegah Dogbé
Flächi	56.785 km²
Iiwohnerzahl	5.701.579 (Quelle: CIA 2007)
Bevölkerigsdichti	97 Iiwohner pro km²
Bruttoinlandsprodukt pro Iiwohner	414 US-$ (2005)
Währig	CFA-Franc BCEAO
Unabhängigkeit	vo Frankriich am 27. April 1960
Nationalhimne	Salut à toi, pays de nos aïeux
Zitzone	UTC
Kfz-Kennzeiche	RT
Internet-TLD	.tg
Vorwahl	+228

Togo (dytschi Uusproch [ˈtoːgo], frz. Uussproch [tɔˈgo]) isch e Staat z Weschtafrika am Golf vu Ginea. S gränzt an Ghana im Weschte, Benin im Oschten un Burkina Faso im Norde.

Vu 1884 bis 1916 isch s Biet vu Togos e dytschi Kolony gsii, derno ne Velkerbundsmandat bzw. e Dreihandsbiet vu dr Verainte Nationen unter franzesischer Verwaltig. S Land isch bregt wore vum Bresidänt Gnassingbé Eyadéma, wu fascht 40 Johr lang autokratisch regiert het. No sym Dod isch sy Suhn Faure Gnassingbé an Macht chuu. Dr beede wäre e Hufe Mänscherächtverletzige vorgworfe, Döuserti vu Togolese läbe bis hit im Exil.

Geografy

Togo het e Landesflechi vu 56.785 km² un isch fir afrikanisch Verhältnis e Chlaistaat, nume wenig Länder z Afrika hän e noo chlaineri Staatsflechi. S het e langgestreckti, schmali Form mit ere Uusdehnig in Nord-Sid-Richtig vu rund 550 km, in Wescht-Oscht-Richtig aber nume 50 bis 140 km. Vu dr Flechi sin 16 % Wald, 25 % Ackerland un 3,5 % Waidel.

S Land lyt z Weschtafrika bi 8 Grad nerdlger Braiti un 1° 10' eschtliger Lengi. S isch in di fimf Regione Maritime, Plateaux, Centre, Kara un Savanes ufdailt. D Landesgränze het e Lengi vu 1647 km. Dodervu bilde 644 km d Gränze zue Benin, 126 km d Gränze zue Burkina Faso un 877 km d Gränze zue Ghana.

Vu dr palmegsuumte Lagune un Sandstränd vu dr 56 km lange Kischte goot s Ouatchi-Platoo bis in s hecher Dafelland. S Togo-Gebirg, wu mit Wald deckt isch, verlauft im Sidweschte vum Landesinnere no Norde bis uf Benin. In dr nidere Lagen im Norden un Side herrscht e Savanne mit Antilope un Elifante vor.

Dr hegscht Bärg vum Land isch dr Mont Agou mit 986 m Hechi iber em Meeresspiegel. Dr lengscht Fluss isch dr Mono mit rund 400 km Lengi. Är verlauft vu Nord no Sid un isch uf 50 km as Wasserstroß nutzbar.

Klima

S Klima isch ganzjehrig tropisch-fycht mit durschnittlige Tämperature vu 30 °C im Norden un 27 °C an dr Kischten im Side. Znaacht git s nume ne gringi Abchielig. Im Norde herrscht fascht scho Savanneklima. Am haißeschte wird s im Februar un Merz. Im Dezämber un Jänner waait dr Harmattan us em Norde.

Im Norde git s e Rägezyt vu Mai bis Oktober vum weschtafrikanische Monsun, wu sy sterkschti Intensitet im Augschte het. Dää isch mit Midagstämperature vu rund 30 °C au dr chielscht Monet. Dr Jänner isch am druckeschte, d Luftfychtigkait lyt derno bi rund 22 %. Di durschnittlige Tämperature lige derno bi rund 35 °C, im Merz cheme si um dr Midag bis uf ca. 39 °C.

Im Side chunt s zue zwoo Rägezyte, vu April bis Juni un vu Septämber bis Novämber. Di rägerychschte Monet sin dr Juni un dr Oktober. D Luftfychtigkait lyt im Juni bi rund 80 Prozänt. Dr druckescht Monet isch dr Dezämber. Am wermschten isch s im Merz mit Midagstämperaturen um di 32 °C. Dr chielscht Monet isch dr Augschte mit Tämperature vu rund 27 °C.

Bevelkerig

Parameter	Bevelkerigsdate (gschetzt 2008)^[1]
Lääbeserwartig	58,3 Johr
Stärberoot	9,5 je 1000 Yywohner
Geburteroot	36,7 je 1000 Yywohner
Fruchtbarkaitsroot pro Frau	4,85
Chinderstärbligkait	57,7 je 1000 Geburte
Bevelkerigswachstum	2,7 %
Bevelkerig unter 15 Johr	41,7 %
Bevelkerig iber 65 Johr	2,7 %

Di greschte Stedt sin (Stand 1. Jänner 2005): Lomé 760.000 Yywohner, Sokodé 117.811 Yywohner, Kara 104.207 Yywohner, Kpalimé 95.974 Yywohner un Atakpamé 80.683 Yywohner.

Volksgruppe

Togo isch e Vylvelkerstaat, wu us fascht eso vyl Ethnie wie Sprochgruppe zämegsetzt isch. D Zahl vu dr Lyt in dr unterschidligen Ethnie goht vu e baar hundert bis zue e baar Millione Mänsche. S Gfiel vu dr Zuegherigkait zue dr aigene Ethnie het syt dr Unabhängigkeit zuegnuu, was aber au als zue Spannige gfiert het.^[2]

Di wichtigschte Volksgruppe sin Ewe (rund 40 %) im Siden un d Kabiye (16 %) in dr Mitti un im Norde. D Ewe hän scho in dr dytsche Kolonialzyt s Staatssischtemdominier, e Hufe Beamti, Fachlyt un Gschäftslyt sin Ewe gsii. Ab 1967 het die Dominanz ufghert un au dr zwootgreschte Volksgruppen im Land, dr Kabiye, isch e hecheri Position verschafft wore, wel in dr Zyt vu dr Diktatur unter em Gnassingbe Eyadema e Hufe Militer un Bolizischte us dr Raie vu dr Kabiye rekrutiert wore sin.^[3]

Chlaineri Gruppe sin d Tem, d „Togo-Räschtvelker“ wie d Akebu (13,2 %) un d Gurma (9,7 %) un d Yoruba (6,8 %). Fascht ai Brozänt vu dr Bevelkerig stammt vu Europa oder het en anderi ethnischi Härchumft. Derzue cheme chlaineri Minderhaite, wu us dr Nochberländer vu Togo stamme.

Aadail	Volk
40,1 %	Ewe
23,1 %	Temba-Kabre
13,2 %	Akebu
9,7 %	Gurma
12,8 %	afrikanischi Minderhaite
0,99 %	anderi Ethnie

Kabiye-Fescht
Ewe-Musiker
Primarschuel z Mekoviade

Sproche

SIL International fiert insgsamt 42 Sproche uf, wu z Togo gschwätzt wäre, alles Niger-Kongo-Sproche^[4]: Adangbe (4.000 Sprächer), Adele (26.400), Aguna (14.000), Aja (190.000), Akaselem (59.200), Akebu (70.300), Anii (15.300), Anufo (72.100), Bago-Kusuntu (9.900), Biali (2.580), Bissa (12.000), Delo (7.500), Ditammari (34.300), Éwé (862.000), Fon (35.500), Fulfulde (Borgu) (48.200), Gbe (Maxi) (25.300), Gbe (Waci) (366.000), Gbe (Western) Xwla (21.000), Gen (201.000), Ginyanga (16.500), Gourmanchéma (204.000), Ifè (127.000), Igo (7.600), Ikposo (155.000), Kabiyè (975.000), Konkomba (84.700), Kpessi (4.000), Kusaal (1.200), Lama (198.000), Lukpa (17.900), Mampruli (10.000), Mbelime (2.300), Miyobe (14.900), Moba (319.000), Mòoré (33.300), Nago (Northern) (40.000), Nawdm (146.000), Ngangam (57.400), Ntcham (160.000), Tem (234.000), Wudu (2.000).

Amtssproch isch Franzesisch. D Gebärdesproch, wu z Togo hit gängig isch, isch d American Sign Language. Rund 100.000 Lyt schwätze Dytsch as Främdsproch.^[5]

Religione

S herrscht Religionsfreihait. Fascht d Helfti vu dr Bevelkerig bekännt si zue draditionällen afrikanische Religione, vor allem zue dr Religion vu dr Gau un vu dr Yoruba. Dernäben isch au d Voodoo-Religion wichtig. Innerhalb vu dr Volksgruppegsellschafte hän Ghaimbind, vor allem die vu dr Ewe, e großen Yyfluss.

Di rund 35 Brozänt Chrischte gheren in dr Hauptsach dr remisch-kadolische Chilchen aa, rund 9 Brozänt vu dr Bevelkerig sin Broteschtante.^[6] Zum Islam sunnitischer Richtig ghere ca. 20 % vu dr Bevelkerig, unter anderem Fulbe un Hausa.

Ewe-Fetisch
Voodoo-Fetisch
Moschee z Sokodé
Kathedrale vu Kpalimé

Gschicht

Vorkoloniali Gschicht

Syt em 16. Johrhundert chännt mer z Europa d Kischte vu Togo as Aafang vu dr sognännte „Sklavekischte“, wel si dr Europäer as Quälle fir schwarzafrikanischi Sklave dient het. D Chlaistaate vum Side hän bim Sklavehandel mit dr Europäer mitgmacht un hän dervu eso profitiert. D Velker im bärgie, mittlere Togo hän si dergege all Ritt vor dr Attacke vu dr schwarzen un arabische Sklavejeger mießen entzieh. Im Gegesatz zue dr Kischte im Weschte un im Oschte vum hitige Togo isch s bis 1884 wäg dr uuginschtige Gegnig nit zur Grindig vu europäisch Stitzpinkt, as Handelsblatz an dr Kischte het s nume dr Ort Aného gee. Dodermit isch dä Dail vu dr weschtafrikanische Kischte no bis zum Ändi vum 19. Johrhundert frei gsii isch vun ere europäischen Yyflussnahm.

Im nerdlige Togo het d Stadt Sansanné-Mango as Handelsmetropole an aim vu dr innerafrikanische Färnhandelswäg us em Sahelbiet in Richtig Siden us dr Vylzahl vu chlainere Ortschafte firigluegt.

Im Gegesatz zue dr Biet drumume isch s uf em Territorium vum hitige Togo in vorkolonialer Zyt zur Grindig vun eme Hufe chlaine staatligen Ainhaite chuu. Großi Dail vum Land sin dodermit im 18. un 19. Johrhundert zytwys unter em Yyfluss vu dr mächtige Rych vu dr Aschanti im Weschten oder vu dr Dahomey im Oschte gstande. Ir dr Side sin vor e baar Johrhundert Gruppe vu Ewe un Mina (au Guin gnännt) yygwanderet. D Ewe verzelle si hite no Legänden um ihri Yywanderig us em hitige Benin bzw. Nigeria. Ihri Uuswanderig wird dodin as Flucht vor eme tyrannische Herrscher bschriibe. Vu do ab hän si d Ewe nimi in greßere Staatsgebild organisiert.

Kolonialzyt

s Dytsch „Schutzbiet Togo“

Am 5. Juli 1884 sin ainzelni Ortschafte im hitige Togo dur e Verdrag zwische me Verdrätter vum Chenig Mlapa III. un em dytsche Generalkonsul fir Weschtafrika, em Gustav Nachtigal, zum dytsche „Schutzbiet“ erklert wore. Am 5. Septämber 1884 isch e „Schutzverdrag“ zwisch em zum Konsul z Lomé ernännte Chaufmann Randad un em Chenig vu Porto Seguro chuu. In eme Protokoll vum 24. Dezämber 1885 het Frankrych di dytsch Herrschaft iber Anecho anerkännt.

Zue dr Kolonie in dr Nochberschaft isch Togo abgränzt wore dur s dytsch-franzesisch Abchuu vum 23. Juli 1897 un d Veryybarig iber Abgränzig zwische Togo un dr franzesische Bsitzige z Dahomé (jetz Benin) un em Franzesische Sudan vum 28. Septämber 1912 bzw. dur di dytsch-britische Abchu vum 1. Juli 1890 un vum 14. Novämber 1899. Anne 1914 het d Kolony e Flechi vu 87.200 km² ghaa.

Im Johr 1885 isch dr Ernst Falkenthal dr erscht Chaiserli Kommissar mit Sitz z Bagida wore. Unter syre Verwaltig isch am 30. Novämber 1885 e Bolizeidruppe grindet wore. 1889 isch dur dr Jesko von Puttkamer abglest wore.

Anne 1886 isch di dytsch Herrschaft uf die Landschafte Towe, Kewe, Agotime un Agome-Palime, 1887 uf Liati uusdehnt wore. Ab 1888 het s e baar Expeditionen in s wyter Hinterland gee go di dytsch Oberhohait z manfeschtiere un anderi Verdregmit dr yyhaimische Bevelkerig abzschließe, u. a. dur dr Hauptmann Curt von François (1888), dr Stabsdokter Ludwig Wolf (1889) un dr Hans Gruner un dr Oberleutnant Ernst von Carnap-Quernheimb (1894).

Binnelandstatione sin z Bismarckburg (1888), z Misahöhe (1890), z Kete Krachi (1894) un z Sansanné-Mango entstande (1896).

Am 18. Juli 1905 isch d Bahnstrecki Lomé–Aného as erschti Yysebahnstrecki vu Tog ufgmacht wore.

Anne 1914 het s z Togo acht Verwaltigsbezirk gee: Lome-Stadt, Lome-Land, Anecho, Misahöhe, Atakpamé, Kete Krachi, Sokodé un Sansane-Mangu.

Charte vu „Togoland“ 1885
Biet vu dr Ewe (um 1888)
Britischi Bsatzigsdruppe z Togo (Oktober 1914)
Togo um 1915

Lischt vu dr Gouverneur vu dr dytsche Kolony Togo

1884: 0 0000 Gustav Nachtigal (Rychskommissar vu Weschtafrika)
1884–1885: Julius Freiherr von Soden (Oberkommissar vu Togo)
1885–1887: Ernst Falkenthal (Kommissar vu Togoland)
1887–1888: Jesko von Puttkamer
1888–1891: Eugen von Zimmerer
1891–1892: uubsetzt
1892–1895: Jesko von Puttkamer (Kommissar vu Togo, syt 1893 mit em Titel Landeshauptmann)
1895–1902: August Köhler (syt 1898 mit em Titel Gouverneur)
1902–1903: Woldemar Horn (Gouverneur)
1903–1905: Julius Graf Zech auf Neuhofen (kommissarisch as stellverdrättende Gouverneur)
1905–1910: Julius Graf Zech auf Neuhofen (Gouverneur)
1910–1912: Edmund Brückner (Gouverneur)
1912–1914: Herzog Adolf Friedrich zu Mecklenburg-Schwerin (Gouverneur)
1914: 0 0000 Hans Georg von Doering (stellverdrättende Gouverneur)

Gustav Nachtigal
Julius von Soden
Jesko von Puttkamer
Eugen von Zimmerer
August Köhler
Adolf Friedrich zu Mecklenburg-Schwerin

Velkerbundmandat un UN-Dreihandbiet

Scho churz noch em Uusbruch vum Erschte Wältchrieg isch Togo vu Großbritannien un Frankrych bsetzt wore. Di dytsch Bolizeidruppe het am 27. Augschte 1914 kapiteliert.

Noch em Erschte Wältchrieg isch dr Oschtdail vu dr Kolony, wu rund zwai Drittel vum Biet uusgmacht het, mit dr gsamte Kischte an Frankrych (Franzesisch-Togoland), dr Weschtdail an Großbritannie (Britisch-Togoland) as Velkerbundsmandat ibergee wore, faktisch aber vu dr Goldkischten uus verwaltet wore, noch em Zweete Wältchrieg isch dodur e UN-Dreihandbiet wore.

Anne 1957 het si Britisch-Togoland an s jetz unabhängig Ghana aagschlosse. Dr franzesisch Dail het anne 1955 vu Frankrych Autonomy iberchuu.

Unabhängigkait un Diktatur vu dr Eyadema

Anne 1958 het dr Sylvanus Olympio, en Ewe us em Side, di erschte allgmaine Wahle gwunne. Wu Togo am 27. April 1960 d Unabhängigkait vu Frankrych verchindet het, isch är dr erscht Bresidänt wore. Bi me Ufstand vu Offizier isch er am 13. Jänner 1963 umbrocht wore. Derno het s e inschtabili Meebarteieregierig unter em Bresidänt Grunitzky gee. Am 13. Jänner 1967 isch dr General Gnassingbé Eyadéma an d Macht chuu, e Kabiyé us em Norde. Är het bis Aafangs Februar 2005 gherrscht un isch dodermit dä afrikanisch Staatsschef gsii, wu am lengschte gherrscht het. D Verfolgig vu Gegner un Mänscherächtsverletzige unter ihm hän e Hufe Togolese in s Exil gjägt. Wun er 1974 as ainzige Passaschier e Flugzyygabsturz iberläbt het, het s im Land dur d Glorifizierig vum Eyadéma un wel dr Absturz eme Attentat dur di „International Hochfinanz“ in d Schue gschobe woren isch, e nationalistische Ruck gee. D Phosphatmine sin verstaatligt wore un mer het si uf Wirtschaftlich bedeutete dieses eine Verstaatlichung des wirtschaftlich bedeutsamen Phosphatabbaus, Mer het jetz afrikanische Näme dr Vorzug gee, zem Byschpel het dr Eyadéma sy Vorname Etienne dur Gnassingbé uusduscht, Stadt wie Palimé, Bassari oder Anécho sin in Kpalimé, Bassar un Aného umgnännt wore.^[7]

Ab 1990 het s allmee Uurueje in dr togoische Bevelkerig mit gee. Unter internationalem Druck het dr Eyadéma mieße zuestimme, ass e Nationalkonferänz mit 1.000 Delegierten unter dr Laitig vum Bischof vu Attakpamé, em Philippe Kpodzro, yygruefe woren isch. D Opposition het mee Rächt iberchuu un s isch en Ibergangsregierig mit em Oppositionsbolitiker Joseph Kokou Koffigoh as Premierminischter yygsetzt wore. Dr Eyadéma het sy Position mit dr Unterstitzig vum Militer aber chenne bhalte, bi dr Bresidäntschaftswahle am 25. Augschte 1993 isch er mit 96,4 % im Amt bstetigt wore.

Wu dr Gnassingbé Eyadéma am 5. Februar 2005 gstorben isch, het d Armee sy Suhn Faure Gnassingbé, wu syt 2003 Arbetsminischter gsii isch, zum neie Bresidänt gmacht. Unter internationalem Druck het am 25. Februar wider mieße zruggdrätte, wel no dr Verfassig dr Barlemäntsbresidänt s Amt het sotte ibernee. Dr Gnassingbé isch derno aber in ere arg umstrittene Wahl am 25. April 2005 zum Bresidänt gwehlt wore. No dr Wahl het s Uurueje mit iber 500 Dote gee, Zeedöuserti Lyt sin us e, Land gflichtet. Au d Wahle vu 2010 un 2015 het dr Gnassingbé gwunne, d Ergebnis sin aber umstritte gsii.

dr Gnassingbé Eyadéma (1983)
dr Faure Gnassingbé (2006)

Verwaltigsgliderig

Togo isch in fimf Regione glideret:

Name	Hauptstadt
Savanes	Dapaong
Kara	Kara
Centrale	Sokodé
Plateaux	Atakpamé
Maritime	Lomé

Literatur

Jonas Bakoubayi Billy: Musterkolonie des Rassenstaats: Togo in der kolonialpolitischen Propaganda und Planung Deutschlands 1919-1943,J.H.Röll-Verlag, Dettelbach 2011, ISBN 978-3-89754-377-5.
Norbert Ederer: Togo – inklusive Saharadurchquerung, 2. Auflage, M. Velbinger Verlag, Seefeld 2009.
Ralph Erbar: Ein „Platz an der Sonne“? Die Verwaltungs- und Wirtschaftsgeschichte der deutschen Kolonie Togo 1884–1914.; Beiträge zur Kolonial- und Überseegeschichte, 51; Stuttgart 1991
Rebekka Habermas: Skandal in Togo. Ein Kapitel deutscher Kolonialherrschaft. Fischer, Frankfurt am Main 2016, ISBN 978-3-10-397229-0.
Edward Graham Norris: Die Umerziehung des Afrikaners. Togo 1895–1938; München: Trickster, 1993
Jürgen Runge: Republik Togo. Geographische Einblicke zwischen dem Golf von Guinea und der Sudanzone in Westafrika. Shaker Verlag, Aachen 2013, ISBN 978-3-8440-1709-0.
Peter Sebald: Togo 1884–1914. Eine Geschichte der deutschen „Musterkolonie“ auf der Grundlage amtlicher Quellen. Akademie-Verlag, Berlin, 1988. ISBN 3-05-000248-4.
Peter Sebald: Die deutsche Togo 1884–1914. Auswirkungen einer Fremdherrschaft. C.H. Links Verlag, Berlin, 2013. ISBN 978-3-86153-693-2.
Kleiner Deutscher Kolonialatlas, in 3. Auflage hrsg. von der Deutschen Kolonialgesellschaft im Verlag Dietrich Reimer(Ernst Vohsen), Berlin 1899, mit Bemerkungen zu den Karten (Beschreibung der Kolonialgebiete). Ausgabe 2002 der Verlagsgruppe Weltbild GmbH in Augsburg, ISBN 3-8289-0526-9.
Deutsches Kolonial-Lexikon, hrsg. von Heinrich Schnee, Quelle & Meyer, Leipzig 1920; S. 522–526. Online

Weblink

Commons: Togo – Sammlig vo Multimediadateie
Länderinfo Togo des Auswärtigen Amtes der Bundesrepublik Deutschland
Konsulat vo Togo z Europa

Fueßnote

↑ CIA – The World Factbook: Togo. Stand 1. Mai 2008
↑ Rashid Oladoja Lasisi: Language, Culture, Ethnicity and National Integration: The Togo Experience since 1900. African Study Monographs, 14, 1, Juni 1993 (PDF-Datei; 614 kB)
↑ Background Note: Togo. U.S. Department of State
↑ Ethnologue report for Togo
↑ Togo: Beziehungen zu Deutschland, Auswärtiges Amt
↑ Auswärtiges Amt – Togo- Übersicht
↑ Comi M. Toulabor: Le Togo sous Eyadéma. Khartala, Paris 1986; ISBN 2-86537-150-6.

Koordinate: 8° 15' N, 1° 11' O

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Togo“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Geschichte_Togos“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.

[cia-1] CIA – The World Factbook: Togo. Stand 1. Mai 2008

[2] Rashid Oladoja Lasisi: Language, Culture, Ethnicity and National Integration: The Togo Experience since 1900. African Study Monographs, 14, 1, Juni 1993 (PDF-Datei; 614 kB)

[3] Background Note: Togo. U.S. Department of State

[4] Ethnologue report for Togo

[5] Togo: Beziehungen zu Deutschland, Auswärtiges Amt

[6] Auswärtiges Amt – Togo- Übersicht

[7] Comi M. Toulabor: Le Togo sous Eyadéma. Khartala, Paris 1986; ISBN 2-86537-150-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]