Verwall

Verwall (-gruppe)
Verwall im Sidweschte vu Eschtrych Verwall im Sidweschte vu Eschtrych
Blick vum Hoche Riffler no Sidweschte iber s Verwall bis zum 232 km eyt ewäge Wiisshorn Blick vum Hoche Riffler no Sidweschte iber s Verwall bis zum 232 km eyt ewäge Wiisshorn
Höchst Gipfel	Hoche Riffler (3.168 m ü. A.)
Lage	Vorarlberg/Tirol, Eschtrych
Deil vo	Zäntrali Oschtalpe
Iideilig noch	AVE: 28 Trimmel: 2140 PdA: Ce-11d SOIUSA: 15.VI.C
Koordinate	47° 2′ N, 10° 11′ O47.037510.1883333333333168Koordinate: 47° 2′ N, 10° 11′ O
Gstei	Oschtalpins Krischtalli, chl. Dail Nerdligi Chalchalpe
Alter vom Gstei	Präkambrium

ff

S Verwall isch e Gebirgsgruppe vu dr zäntrale Oschtalpe z Eschtrych. Si lyt in dr Bundesländer Vorarlberg un Tirol, zwische Bludaz un Landeck. Dr Tiroler Aadail isch nume wenig greßer wie dr Vorarlberger.

S Verwall isch e Gebirg, wu fir dr durschnittli Bärgwanderer un Bärgstyger seliguet gaignet isch. Im Gegesatz zum Nochbergebirg Silvretta isch d Verwallgruppe nume wenig verglätscheret. E Netz vu Hechewäg macht mehdägigi Ture vu Hitte zue Hitte megli. Verschideni Gipfel, wu alli z Tirol stehn, rage iber d Dreidöuserdmetergränze ufe. Vyl vu dr Gipfel hän aigeni Forme. Vor allem dr Dail, wu z Vorarlberg lyt, zaichne si mit syne Naturschutzbiet dur e greßeri Urspringligkait un Ainsamkait uus. Dr Tiroler Dail het bishär kai Schutzstatus.

Geologisch ghert d Gruppe zur oschtalpine Krischtallinzone, dr usserscht Nordweschtdail zue dr Nerdlige Chalchalpe.

Nochbergebirgsgruppe

S Verwall gränzt im Nordweschte an s Lechquällegebirg, im Nordoschte an d Lechtaler Alpe, im Sidoschte an d Samnaungruppe, im Side an d Silvretta un im Weschte an s Rätikon.

Umgränzig

Im Norde bildet s Kloschtertal d Gränze vu Bludaz bis Stuben am Arlberg. Vu dert goht s iber dr Arlbergpass in s Stanzer Tal bis uf Wiesberg. Dert dräffe d Fliss Rosanna un Trisanna ufenander. D Gränze im Sidoschte bildet s Paznaun vu Wiesberg bis uf Galtür. Im Side wird s Verwall abgränzt dur d Linie zwische Galtür, em Zeinisjoch un Partenen. Im Sidweschte verlauft d Gränze am Montafon lang zwische Partenen un Bludaz.

Dr Arlbergpass verbindet s Verwall mit dr Lechtaler Alpe. S Zeinisjoch isch d Verbindig zur Silvretta.

Däler mit uusgläsene Däler, wu aagränze:

• Montafon: Schruns, St. Gallenkirch, Gaschurn mit Partenen
• Paznaun: Galtür, Mathon, Ischgl, Kappl, See
• Kloschtertal: Langen am Arlberg, Stuben am Arlberg, Klösterle, Wald am Arlberg, Dalaas
• Stanzer Tal: St. Anton am Arlberg, Pettneu am Arlberg, Schnann, Flirsch, Strengen

Untergruppe

D Gränze zwische dr boode glych große Untergruppe verlauft vu Nord no Sid dur s Verwalltal, s Dal vu dr obere Rosanna, wu em Geburg dr Name gee het un wu vu Norde här, vum Oschtaastig zum Arlberg, dur d Gruppe schnydet (Rosannaschlucht – Schönverwall – Ochsental), iber s Muttenjoch in s ober Paznaun. Si dailt also s Dreieck vu dr Verwallgruppe in nomol zwai Dreieck.

Di Weschtli Verwallgruppe (Weschtverwall), zum große Dail z Vorarlberg, mit em Hauptchamm Nord–Sid am Verwalltal lang, un Näbechämm no Weschte gege s Montafon, umfasst, grob vu Nordwescht no Sidoscht:

• Itonskopfgruppe
• Iisetaler Gruppe
• Kalteberggruppe
• Drosberggruppe
• Hochjochstock
• Madererkamm
• Valschavielkamm
• Fluhgruppe

Di Eschtli Verwallgruppe (Oschtverwall), ganz z Tirol, mit em Hauptchamm am Paznaun lang un Näbechämm no Norde gege s Kloschtertal, umfasst, primär vu Wescht no Oscht:

• Fasulkamm
• Karkopfgruppe
• Faselfadgruppe
• Kuchenspitzgruppe
• Kartellgruppe
• Seßladgruppe
• Welskogelgruppe
• Rifflergruppe
• Rendlgruppe

D Landesgränze verlauft am Hauptchamm, em weschtlige Chamm vum Verwalltal, d Oschtabdachig vu dr Gruppe isch tirolisch.

Gipfel

In däre sortierbare Lischt findet mer alli Dreidöuserder vu dr Verwallgruppe:

Rang	Bild	Gipfel	Hechi (m)	Gebirgs­gruppe	Dominanz	Scharte­hechi	Erscht­bstygig
1		Hoher Riffler	3.168 m ü. A.	Rifflergruppe	23,8 km → Stammerspitze	1326 m ↓ Zeinisjoch	1864 Josef Anton Specht & Franz Pöll
2		Kuchenspitze	3.148 m ü. A.	Kuchenspitzgruppe	13 km → Hoher Riffler	578 m ↓ Lattejoch	1877 Andreas Madlener & Julius Volland
3		Küchlspitze	3.147 m ü. A.	Kuchenspitzgruppe	0,8 km → Kuchenspitze	132 m ↓ Scharte zur Kuchenspitze	?!?!?! Vermessungsingenieure
4		Blankahorn	3.129 m ü. A.	Rifflergruppe	0,3 km → Hoher Riffler	ca. 60 m ↓ Scharte zum Hohen Riffler
5		Seeköpfe	3.061 m ü. A.	Kartellgruppe	2,6 km → Küchlspitze	309 m ↓ Rautejöchli
6		Patteriol	3.056 m ü. A.	Fasulkamm	2,8 km → Kuchenspitze	462 m ↓ Scharte zum Vertinespleiskopf	?!?!?! Vermessungsingenieure
7		Saumspitze	3.039 m ü. A.	Kartellgruppe	0,7 km → Seeköpfe	198 m ↓ Schneidjöchli
8		Kleiner Riffler	3.014 m ü. A.	Rifflergruppe	0,3 km → Blankahorn	ca. 30 m ↓ Scharte zum Hohen Riffler
9		Horn	3.003 m ü. A.	Fasulkamm	0,3 km → Patteriol (Südschulter)	ca. 80 m ↓ Scharte zum Patteriol

Im Verwall git s iber 220 Gipfel, wu ne Name hä nun e Hechekote. Chänne duet mer vor allem die (gornet no dr Hechi):

Faselfadspitze, 2993 m ü. A. Fatlarspitze, 2.986 m ü. A. Scheibler, 2.978 m ü. A. Madaunspitze, 2961 m Vollandspitze, 2928 m Pflunspitzen, 2.912 m ü. A. Kaltenberg, 2.900 m ü. A. Schrottenkopf, 2890 m, Rugglespitze, 2.809 m ü. A. Fädnerspitze, 2.788 m ü. A. Gaisspitze, 2.779 m ü. A.

Valschavieler Maderer, 2.769 m ü. A. Beilstein, 2.749 m ü. A. Östliche + Westliche Eisentalerspitze 2753 + 2710 m Reutlinger Turm, 2.606 m ü. A. Silbertaler Lobspitze 2605 m Hochjoch, 2.520 m ü. A. Itonskopf, 2.089 m ü. A. Davenna, 1.881 m ü. A.

Bässe un Ibergäng

Ußer dr ufzellte Bäss, wu d Verwallgruppe mit dr Nochbergruppe verbinde, git s innerhalb vu dr Verwallgruppe kai Ibergang, wu mer mit em PKW cha driber fahre.

Turistisch wichtigi Ibergäng sin u. a.

• Verbellner Winterjöchl (Standort vu dr Haalbrunner Hitte, 2.308 m ü. A.). Die Iberquerig wird vylmol mit em Mountainbike gmacht, d Reder mien nume ne churz Stuck e gäche Stich am Änd vum Schönverwalltal draitr wäre.
• Silbertaler Winterjöchl (1.945 m ü. A., Ibergang vum Schönverwalltal ins Silbertal)
• Schafbichljoch (2.636 m ü. A., Ibergang vum Fasultal ins Paznauntal, Verbindigswäg Konschtanzer Hitte – Friedrichshafener Hitte)
• Kuchenjoch oder Kuchenjöchli (2.730 m ü. A., Ibergang vum Schönverwalltal ins Moostal, Verbindigswäg Konschtanzer Hitte – Darmstädter Hitte, Apethekerwäg)
• Doppelseescharte (2.786 m ü. A., Ibergang vum Moostal ins Paznauntal, Advokatewäg)

Naturschutz: Vogelschutzbiet Verwall

S Verwall isch e Natura-2000-Biet (AT3412000). S Areal, wu as Europäischs Vogelschutzbiet nominiert woren isch, umfasst ca. 120 km² (12.057 ha) in Aadail vu dr Gmaine Klösterle, Silbertal, St. Gallenkirch un Gaschurn. S Natura-2000-Biet isch im Rame vun em Mediationsverfahren – mit Uusnahm vum Gmaibiet vu Silbertal – bfrischtet 1995–2004 zum Naturschutzbiet erklert wore (Lgbl. 47/99), voreb s in e Europaschutzbiet umgwandlet woren isch.^[1]

S Natura-2000-Biet Verwall lyt zwische ca. 1.500 un 2.900 m. D Arte, wu mer dert cha finde un un wu no dr Vogelschutzrichtlinie Aahang 1 schitzenswärt sin, sin Alpeschneeheun, Urhuen, Birkhuen, Haselhuen, Schwarzspächt, Dreizächespächt, Grauspächt, Staiadler, Wanderfalk, Uhu, Raufueßchuz, Spatzechuz un Nyndeter – dodermit findet mer dert fascht d Helfti vu dr z Vorarlberg haimische Arte, wu no dr Richtlinie unter Europaschutz falle.^[2]

Innerhalb vum Vogelschutzbiet Verwall lyt s Biet Wiegensee, no dr Fauna-Flora-Habitat-Richtlinie uusgwise (AT3413000, 65 ha). Sidweschtli vum Verwall un Wiegensee isch en ander Europaschutzbiet, s FFH-Biet Schuttflure Tafamunt (AT3422000, 68 ha). Baidi bilde d Sidweschthaale vu dr Versalspitze.

Turismus

Im Winter lyt d Verwallgruppe in un zwische dr große Schybiet Schruns-Tschagguns im Montafon, St. Anton am Arlberg un Ischgl im Paznaun. Im Summer isch s in dr hochalpine Region zwische Arlberg un Silvretta dergege ne wenig rueiger – d Verwallgruppe wird vu Wanderer un Bärgstyger gärn brucht. Zeh Alpeverainshitte biete Unterchumft. Dr hochalpin Wanderer findet e dicht Netz an guet uusböuene un markierte Hechewäg.

Dr blant Böu vun ere Sässelliftaalag ("Skischaukel") zwische dr Schybiet St. Anton am Arlberg un Kappl, wu dr Verwall-Hauptchamm im Beraich vum Malfontal iberquert hätt, isch ‚Ändi 2018 nao lange juristische Ussenandersetzige vum Bundesverwaltigsgricht untersait wore. D Juschtiz het dr Schutz vu dr Natur in däm zum Dail nonig erschlossene Gländ hecher gwärtet wie turistischi Inträsse.^[3]

Hitte

In dr Verwallgruppe het s zeh Hitte vum Alpeverain. Di hegschtgläge Hitte, eine Biwakschachtle fir vier Lyt, isch d Kieler Wätterhitte uf 2.809 m ü. A. Di hegschtgläge gwirtschaftet Hitte isch d Darmstädter Hitte uf 2.384 m ü. A. Di grescht Hitte mit rund 140 Schlobplätz isch d Haalbrunner Hitte. Acht vu dr zeh Hitte ligen in ere Hechi vu iber 2.300 m ü. A., also dytli iber dr Waldgränze.

• Darmstädter Hitte, 2.384 m ü. A. (DAV)
• Edmund-Graf-Hitte, 2.375 m ü. A. (ÖAV)
• Friedrichshafener Hitte, 2.138 m ü. A. (DAV)
• Haalbrunner Hitte, 2.320 m ü. A. (DAV)
• Kaltenberghitte, 2.089 m ü. A. (DAV)
• Kieler Wätterhitte, 2.809 m ü. A., Biwakschachtle (DAV)
• Konschtanzer Hitte, 1.688 m ü. A. (DAV)
• Niederelbehitte, 2.310 m ü. A. (DAV)
• Neii Reitlenger Hitte, 2.395 m ü. A., Sälbschtversorgerhitte (DAV)
• Wormser Hitte, 2.305 m ü. A. (DAV)
• Alpengasthof Dias, 1.863 m ü. A. (privat)

Di maischte vu däne Alpeverainshitte (sibe) sin Stitzpunkthitte vu dr Verwall-Rundi.

Hechewäg

D Hechewäg mache s megli dur d Verwallgruppe z wandere, ohni ass mer ins Dal mueß abe. D Wäg, wu zum Dail rächt aaspruchsvoll sin un zue dr schenschte in dr ganze Alpe zelle, verlaufe zmaischt unterhalb vu dr Gipfelmassiv un biete fir dr Notfall an vyl Stelle (Not-)Abstiig ins Dal.

• Peter-Bruckmann-Wäg: Konschtanzer Hitte – Haalbrunner Hitte
• Friedrichshafener Wäg: Haalbrunner Hitte – Friedrichshafener Hitte
• Georg-Prasser-Wäg: Rundwanderwäg um d Friedrichshafener Hitte
• Hoppe-Seyler-Wäg: Darmstädter Hitte – Niederelbehitte
• Kieler Wäg un Rifflerwäg: Niederelbehitte – Edmund-Graf-Hitte
• Ludwig-Dürr-Wäg: Friedrichshafener Hitte – Darmstädter Hitte
• Reidlenger Wäg: Kaltenberghitte – Konschtanzer Hitte
• Sepp-Jöchler-Wäg: Darmstädter Hitte – Niederelbehitte
• Stubener Wäg: Kaltenberghitte – Reidlenger Hitte
• Wormser Wäg: Wormser Hitte – Haalbrunner Hitte

Transalp

Dur s Verwall fiere au zwoo wichtigi Transalp-Rute, wu im Summer Hufe Mountainbiker druf fahre:

• d Joe-Rute, erschlosse un publiziert 1995,
• d Albrecht-Rute, erschlosse un publiziert 2005.

Die Rute, wu e baar Dagesetappe umfasse, sin as Färnradwäg au europäischi Alpeniberquerige, wu vu Bayern zum Gardasee fiere.

Literatur

• Deutscher und Österreichischer Alpenverein: Die Erschliessung der Ostalpen (Band II, 1894)
  • Die Verwall-Gruppe
  • Mittlere Verwallgruppe
  • Östliche Verfallgruppe
• Peter Pindur, Roland Luzian, Andreas Weiskopf: Alpenvereinsführer Verwallgruppe, Bergverlag Rother, 10. Auflage, 2005, ISBN 3-7633-1251-X
• Alpenvereinskarten: Blatt 28 Verwallgruppe, 1:50.000, 2010. Blatt 28/2 Verwallgruppe-Mittleres Blatt, 1:25.000, 2009.
• Kompass: WK 41 Silvretta-Verwallgruppe, 1:50.000, 2009.
• freytag & berndt: WK 372 Arlberggebiet, Paznaun, Verwallgruppe, 1:50.000.

Weblink

• Verwall-Runde: Die 8-Hütten-Tour durch das Verwall

Fueßnote

1. Mediationsverfahren Natura-2000-Gebiet Verwall. In: rosinak.co.at. Rosinak & Partner, Amt der Vorarlberger Landesregierung, abgruefen am 7. Juli 2012 (2000–2002). 
2. Natura-2000-Schutzgüter. In: Das Land Vorarlberg im Internet vorarlberg.at · Natur- und Umweltschutz → Daten & Fakten. Amt der Vorarlberger Landesregierung, abgruefen am 19. November 2012. 
3. Deutscher Alpenverein e.V. (DAV): Skischaukel St. Anton - Kappl gestoppt - Natur - Deutscher Alpenverein (DAV). Abgruefen am 2. Juli 2020. 

Gebirgsgruppe vu dr Zentrale Oschtalpe no AVE Ankogelgruppe | Glocknergruppe | Goldberggruppe | Granatspitzgruppe | Gurktaler Alpe | Kitzbüheler Alpe | Kreuzeckgruppe | Lavanttaler Alpe | Ötztaler Alpe | Radstädter Tauern | Randgebirg eschtli vu dr Mur | Rätikon | Rieserfernergruppe | Rottenmanner un Wölzer Tauern | Samnaungruppe | Sarntaler Alpe | Schladminger Tauern | Schobergruppe | Seckauer Tauern | Sesvennagruppe | Silvretta | Stubaier Alpe | Tuxer Alpe | Venedigergruppe | Verwall | Villgratner Bärg | Zillertaler Alpe

Normdate: LCCN: sh2018002572

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Verwall“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.