Wind

De Wind bewegt d Wolke, s Wasser, d Blätter und d Fahne am Bodesee

Pieter Kluyver (1816–1900)

Wind (vom althochdütsche wint «de Wehendi») isch e underschidlich starchi Bewegig vo de Luft innere Atmosfäre.

Entstehig

Wind entstoht bi underschidlichem Luftdruck. Es flüssed solang Luftmasse vome Hochdruckgebiet ine Tüüfdruckzoone bis de Luftdruck uusgliche isch.

Windgschwindigkait und Windstärchi

D Gschwindigkait vom Wind wird mit verschidne Maass aagee; Meter pro Sekund (m/s), Kilometer pro Stund (km/h) oder i de Schifffahrt au i Knoote (1 kt = 1,852 km/h). För d Windstärchi gilt d Skala vom Bofor (Beaufort Bft). En Wind zwüschet 2 und 5 Bft wird als Brise bezaichnet. Windstärchene zwüschet 6 und 8 Bft wird als Wind mit de Abstufige starke, stiife und stürmische Wind bezaichnet. Bi Windstärkene ab 9 Bft ret ma vomene Sturm. Ame Wind mit de Windstärki 12 sait me Orkan. E starki aber churzi Luftbewegig isch e Böe.

Windrose

Windrichtige

De Wind chan us allne Himmelsrichtige cho. Drumm findt me öpe uf alte Charte oder als Zaichnig uf Plätz d Windrose mit de vier Hauptrichtige (Norde, Oste, Süde und Weste) und de Zwüschebezaichnige (Nordoste, Südoste, Südweste und Nordweste).

Windnäme

Je noch Land, Region oder Ort, händ d Lüüt em Wind underschidlichi Näme gee. Bekannti Wind sind; de Mistral z Südfrankrich, de Bora a de östliche Adriaküste, de Passat i Tropische Meeresgebiet und so witer. Underschidlichi Windrichtige oder Windstärchine sind au en Grund för en Name vome bestimmte Wind. So gits am Gempfersee vill Windnäme: la bise noire (N); la bise (NO); le séchard (NO, O); le vaudaire (O, SO; usem Walis); le bornan (S); la maurabia, le vent (SW); le vent blanc (W); le joran (NW, vom Jura); le rebat (e Loft wo vo de Seemitti ufs Land goot); les brises nocturnes (nächtlichi Löft, wo vom Land uf de See gönd und lokal ganz verschidnigi Näme hend). Le joran isch entlang vom ganze Jura bikannt.

Im alemannische Sprochruum gits Regione wo me eme bestimmte Wind au Luft oder Loft sait. D Luft (f), wo me dor d Nase iischnuufet, isch nöd de Luft (m), wo dors Tal bloost. Do e paar alemannischi Bispil vo underschidliche Bezaichnige för Wind und Lüft.

Ort	Nord	Ost	Süüd	West	anderi
Mels	-	Riiwìnd (vom Rintl)	SO: Taalùft (vom Wiistanetal)	Ùnderwìnd (vom Walesee)	Wätterwìnd
Appezäll	Vòrderlofd		Sònderwend Föö, Pföö	Henderlofd Hönderlofd	Seelofd, Chostetzer Stäälofd, Öörlipötscher etc.
Rhintl	Underluft, Schöawäatterluft	Oster	Pföa	Heanderluft	-
Chesswil	Òòrdluft	Oosterwend	Pföö	Wöösterwend	-
Kt. Schaffuuse	Biise Schwòòbeluft	Oberluft	Riiluft Truubechocher	Underluft Regeluft	-
Zörisee	Biise	Oberwind	Fööne	Twäärwind Underwind	-
Aargi	Wälder (vom Schwarzwald)	Byswind Oberwind	Föön	Hinderwind	Gregooribiise (im Märze)
Zugersee	Bys	Bäärgbyys	Föön	Weschter	Aarbys, Flotschi
Uri	Byysä Rüüch	Chlooserli	Feen	Twärr Weschter	Schoon

Arte vo Wind

• Biise
• Briise
• Föö
• Sunnewind (magnetisch gladni Taili, wo vo de Sunne is All ströömed)
• Sturm
• Thermik (z. B. Uuf- oder Fallwind)
• Wind wird au i de Medizin prucht (Laibwind för warmi, unagnehm schmeckendi Luft – umgangsprochlich Furz)

Lueg au