Альбрехт Дюрер | |
---|---|
немецтеп Albrecht Dürer | |
Чыккан ӧйи | кӱӱк айдыҥ 21 кӱни 1471[1][2][3][…] |
Чыккан јери | |
Божогон ӧйи | кандык айдыҥ 6 кӱни 1528[1][4][2][…] (56 јаш) |
Божогон јери | |
Ороон | |
Иш-тоштыҥ бӱдӱми | художник, художник-гравёр, математик, иллюминатор рукописей, гравёр по меди, теоретик искусства, рисовальщик, иллюстратор, экслибрисист |
Адазы | Альбрехт Дюрер Старший[d] |
Энези | Барбара Дюрер[d] |
Эш-нӧкӧри | Агнеса Дюрер[d] |
А́льбрехт Дю́рер (немецтеп Albrecht Dürer, Ӱлекер:IPA-de[8][9][10]; 1471 јылда, кӱӱк айдыҥ 21 кӱнинде Нюрнбергте — 6 апреля 1528 јылда, кандык айдыҥ 6 кӱнинде, ондо ло) — немец јурукчы, ла Ӱлекер:Гравёр, Тӱндӱк Возрождениениҥ улу јурукчыларыныҥ бирӱзи[11]. Ксилографияла Европада элбеде јарлу ус[12][13], оны чын кеендик эдип кӧдӱрген[14]. Тӱндӱкевропей јурукчылар ортодо кеендиктиҥ баштапкы теоретиги[15][16], немец тилле бичилген изобразительный ла декоративно-прикладной кеендиктиҥ практический руководствозыныҥныҥ авторы, јурукчыларды бастыра јанынаҥ белетеери учун болгон. Тӱҥдештирер антропометрияны,пропорционированиени кеендик теорияныҥ бӧлӱги эткен. Ого коштой военно-инженерияда фортификация теорияны јазап, билдирлӱ кожулта артыргыскан[17]. Автобиографиязын бичип артыргыскан баштапкы европей јурукчы болгон. Альбрехт Дюрердиҥ гравюралары музейлерде ле таҥынаҥ јурукјуунтыларда элбеде кӧргӱзилген[18].
Дюрер 1471 јылда кӱӱк айдыҥ 21 кӱнинде Нюрнбергте, ювелир јаан Альбрехт Дюрердиҥ билезинде чыккан. Адазы бу немец калага Венгриядаҥ XV чактыҥ ортозында келген. Энези — Дюрер Барбара, бойыныҥ ӧбӧкӧзи Хольпер. Дюрердиҥ билезинде он сегис бала чыккан. Кезик балдары јашта, кезиги јаанайла божогон. 1524 јылда балдардаҥ ӱчӱзи ле тирӱ арткан — Альбрехт, Ханс ла Эндрес[19].
Дюрер биледе ӱчинчи бала болгон, экинчи уулчак. Јаан Альбрехт Дюрер адазыныҥ венгр ӧбӧкӧзи Айтоши (венгерлап Ajtósi болгон, Айтош деп деремненеҥ улам, ajtó — «эжик»[20].) немец тилге Türer деп кӧчӱрилип, кийнинде Dürer деп бичилер болгон. Энези кудайзак, улам ла оорып јӱрер кижи болгон. Дюрердиҥ крёстный адазы јарлу немец издатель Антон Кобергер болгон[21].
Дюрер билези юрист ле дипломат Иоганн Пиркгеймердиҥ туразында тӧлӧп јаткан. Ол билениҥ уулыла бастыра јӱрӱмине најылашкан[22].
1490 јылда ӱредӱзи божоп, ол јорыктаган. Германияныҥ кезик калаларында, Швейцарияда, [[Габсбургские Нидерланды|Нидерландыда], јолой ӱренип, јуранып барган.
Бир канча ӧйди ол Страсбургта болуп, «Автопортрет с чертополохом» (1493) јурайла, бойыныҥ јеринде сыргалјызына ийген.
1494 јылда Дюрер Нюрнбергке јанып келеле, Агнес Фрейди алган[21][23]. Бу биледе балдар јок богон, эки аказы база бала азырабаган.
Италияда Дюрер Мантеньи, Полайоло, Лоренцо ди Креди, Беллини ле о.ӧ. устардыҥ јайаандык ижиле танышкан.
1495 јылда Дюрер Нюрнбергте бойыныҥ мастерскойын ачкан. Дюрер смог испробовать новые приёмы в технике гравюры, отступая от устоявшихся норм, а также открыть продажу первых оттисков[24]. В 1495—1496 годах Дюрер занялся и гравировкой на меди.