Кацусика Хокусай

Кацусика Хокусай
јопондоп 葛飾北斎 јопондоп 葛飾󠄁北齋
Чыккан ӧйи	ӱлӱрген айдыҥ 31 кӱни 1760(0010-31-1760)[1][2]
Чыккан јери	Honjo^[d], Katsushika district^[d], Эдо^[d]
Божогон ӧйи	кӱӱк айдыҥ 10 кӱни 1849(0005-10-1849)[3][2][4]^[…] (88 јаш)
Божогон јери	Асакуса^[d], Эдо^[d]
Ороон	Япония[5][6]
Иш-тоштыҥ бӱдӱми	художник, ксилограф, иллюстратор, художник укиё-э, деятель искусств, художник-график, художник-гравёр, дизайнер, архитектурный чертёжник, деятель изобразительного искусства, рисовальщик
Эш-нӧкӧри	јарты јок ла јарты јок
Балдары	Кацусика Ои^[d][7] ла Тацудзё Кацусика^[d]
Кол салганы
Медиафайлдар Викискладта

Кацуси́ка Хокуса́й, јопондоп 葛飾北斎 — 1849 jылда, кÿÿк айдыҥ 10 кÿнинде, ондо ло) — jарлу jопон jурукчы укиё-э, иллюстратор, гравёр Эдо öйдиҥ. Кöп кош аттарлу иштеген. Кÿнбадышта эҥ ле jарлу jопон гравёр, jопон ксилографияныҥ калганчы периодыныҥ узы.

Бастыра jÿрÿминиҥ туркунына Хокусай одустаҥ ас эмес кош атту болгон. Jопон jурукчылар кöп кош атту болотон, jе Хокусай ончозын артыктаган. Хокусайдыҥ кош аттары оныҥ jайаандык ижинде периодторыныҥ аттары болуп темдектелет^[8].

Биографиязы

Jаш тужы

1760 jылда ÿлÿрген айда Эдо калада (эмдиги Токио) ремесленник-устыҥ билезинде чыккан. Билези каланыҥ Кацусика деген аймагында jуртаган — каланыҥ jокту jаказында. Оныҥ чын ады — Токитаро 時太郎^[9], jе jайаандык ижиниҥ туркунына ол кöп ш аттар тузаланган. Адазы Накадзима Исэ 中島 伊勢, сёгунге керектÿ кÿскÿлер jазаар кижи болгон^[9]. Хокусай адазыныҥ jööжöзин энчиге албаган, оыҥ энези конкубина болгодый^[8]. Хокусайдыҥ jайаандык ижин шиҥдеген билимчи Нарадзаки Мунэсигэ 楢崎 宗重 айтканыла, Накадзима Исэ уулчактыҥ ööй адазы болгон, ого баланы ÿредерге бергендер. Чын адазы деп Мунэсигэ крестьянин Кавамуруны адайт, ол балазын Накадзимеге тöрт-беш jаштуда берген. Айдарда, Хокусайдыҥ билези öткÿре jокту болгон, ада-энези бастара балдарын бойы азырап jетпес. Онойдо ок ол билезинде jааны болбогон, не дезе, улуска ÿредÿге огош ло балдарын беретен болгон. Алты ла jаштунаҥ ала jуранып баштаган, азырап алган адазынаҥ кÿскÿлер эдерине ÿренип, коштойынаҥ jуранарына база ÿренген^[8].

1770 јылда уулчак Ёкомотё деп јерде бичиктер тажып садатан лакпага ишке кирген. Ол туштагы ады Тэцудзо болгон. Ол иштеҥ не јӱре бергени јарты јок, је ол ло ӧйдӧ ол грамотага ӱренген, ол тоодо кыдат тил. Кайда да 1773 јылдаҥ ала јурукчы гравёрдыҥ мастерскойында ӱренген, ол тегиндӱ эмес болгон. Бу ӧйдӧ Јопон јеринде гравюра кеендик ӧҥжип ӧзӱп, текши јайылган. Бастыра јопон культурада: театр, јопон јураныш, литература јаҥы эп-аргалар таап, јаҥы стильдер кӧндӱктирип баштаган. Бичикчыгарыш кӧйлӧп чыккан. Јопон культурада јаҥжыккан синтетизм аайынча кеендиктиҥ башка-башка бӧлӱктери ле узанар иштер бой-бойыла јуук колбулу: театры Јопон јеринде јаҥыс литературала колбулу эмес, онойдо ок музыкала; актёрлордыҥ портреттерин јураары гравюрада база башка учурлу жанр болуп јат, гравюра дезе бичикчыгарышла колбулу, бӧстӧ јураары, уткуулду открыткаларда текши тудунатан ла о.ӧ.

Јайаандык ижиниҥ башталганы

Хокусайдыҥ јаш ла јиит тужында гравюра устары јопон јурукчылар болгон: Харунобу, Кацукавы Сюнсё, Утагавы Тоёхару. Ксилография художественный ла технический јанынаҥ јаҥы учур алынып сӱреен бийиктеген. Хокусай гравёр мастерскойында кӧп јандай агаш кезинтилер эдерине ӱренген. Је гравюраны агаштаҥ кессе јурукчыныҥ ла јуругын кезер керек, бойынаҥ нени де кожорго, ӧскӧртӧргӧ јарабас. Хокусайго мынызы јарабай, бойыныҥ јуруктарын кезип баштаган.

1778 јылда Хокусай Кацукава Сюнсёныҥ студиязына ӱренчик болуп кирген (1726—1792), Сюнсё укиё-э аайынча јурукчы болгон, кабуки театрдыҥ актёрлорыныҥ портреттерин јурап јарлу боло берген. Эдо ичинде оныҥ иштенер јери эҥ ле элбек болгон. Хокусайдыҥ бу ӧйдӧги иштерин «Период Сюнро» дежетен, ол ӧйдӧги адыла. 1779 јылда јиит јурукчы бир бӧлӱк театрал портреттер јазаган.

Мастерскойдыҥ ээзи Хокусайдыҥ ижи ле ӱредӱзин бийик деп темдектеген. Сюнсё иштеҥкей, ару чек, кандый да кӱч ишти бийик кеминде эдер ӱренчикти јакшы кӧрӧтӧн. Ӱредӱчизиниҥ сӧзинеҥ бир де кыйбай, оны тооп, айтканын кыйалта јоктоҥ бӱдӱретен учун Сюнсё Хокусайга иштерин «Сюнро» деп атла темдектезин деп јараткан.

Уредӱчизи Хокусайды бойыныҥ иштериле кӧрӱге чыксын деп јӧпсинген, дозволено выступить с самостоятельными работами, 1784—1785 јылдарда јурукчы баштапкы катап якуся-э жанрлу гравюраларын кӧрӱге тургускан (театрал гравюраныҥ бир бӱдӱми). Јурукчыныҥ иштерине Сюнсё јаан салтарын јетирген, је бу ла ӧйдӧ ӱренчик ӱредӱчизиле теҥ јарлу боло берген. не может сдерживаться рамками Кацукава школыныҥ рамкаларынаҥ чыга берген.

Сюнро Хокусай бичиктердиҥ иллюстрированиезиле иштенген. Кӧп сабада каланыҥ улузыныҥ јӱрӱми ле Јопон ло Кыдат јериниҥ тӱӱкизи керегинде јеҥил баалу «кибёси» деп јуруктар болгон («книжки в жёлтых обложках»).

Сюнсё божогон кийнинеҥ 1792 јылда Кацукавадагы школды Сюнсёныҥ ӧскӧ ӱренчиги Кацукава Сюнъэй башкарган(1762—1819). Кайда да 1795—1796 јылдарда Хокусай покидает дом Кацукаванаҥ јӱре берген, шылтагы јарт јок.

Jуруктардыҥ кöмзöзи

• 
  Јеҥӱчил салкын. Айас кӱн (Кызыл Фудзи). 1823—1831
• 
  Карп балыктар
• 
  Канагавада бийик толку, 1823—1831

Ајарулар

1. Лэмбик Комиклопедия (англ.) — Lambiek, 1999.
2. Internet Speculative Fiction Database (англ.) — 1995.
3. RKDartists (нидерл.)
4. Энциклопедия Брокгауз (нем.)
5. Kunstindeks Danmark (дат.)
6. NMVW-collection website
7. Union List of Artist Names (англ.) — 2020.
8. Mark Weston. Giants of Japan: The Lives of Japan's Greatest Men and Women. — Kodansha International, 1999. — 408 с. — ISBN 978-1-56836-286-1.
9. Nagata, Seiji (1995). Hokusai: Genius of the Japanese Ukiyo-e. Kodansha International, Tokyo.

Тайантылар