Facidol

Ira ko facidol i papotal no pitilidan.

Kaeso' kaenen ko komi'ot.

Facidol (麵包樹)

Facidol

Takaray a sowal(概要)

itini i niyaroaro' no 'Amis, ano icowacoway to eca ka awa ko facidol a kilang a mapaloma, o todongay to o kacipinangan o paniyaro'an no 'Amis.

mara'od ko kacihecian no facidol i tadanga'ayay a kalasinafelen, o saka'orip no 'Amis a tamdaw ko facidol.

O tatapangan no facidol, kaira’an no 'Amis a ma’orip itini i niyaro' no Taywan, iraay to ko Facidol a malengaw to tatado’en anini. O tapang no facidol i, ano icowacowa to a mipaloma kalamkamay a molengaw a lomahad, makirawa’ay ko tolo no tinloh a loma ko akawang, manga'ayay kilidongen i tapangan, si’emel ko 'aro i lidong no facidol. O papah no facidol kakahaday, limaay ko kasasilomaloma no papa, iraay ko maciwangay, sano salipaay no maymay, iraay ko alawlaway ato salofalocu’ay a sikako, ato tonpiay ato saciwaciwang sanay a papah. O papah no facidol kala tapila’en pisilsilan to tangidaf, pitafuan aca tongiraw, mateli i patafuan ko dateng, tada fangsisay a ka’enen.*O kacifalo’an tangasa kacihecian no facidol i, itiniay kalaloodan 4-7 no folad, o kaladaten a mipanay. Mimingay a tapang no facidol, ma’eden simo’ot, alatek cecay tosa so’ot (100-200). O ta’angayay a tapan tahiraay i limaso’ot, ano mahepik i, tahiraay i cecay a patek(500-1,000) ko kaciheci nira. Ko’esanay, ka’esoay a ka’enen ko heci nira, nikaorira, iraay ko kafesa’ay a ka’enen. Anini to malali’acaay i icifa, maka’enay itini i hotelo ko tadama’anay a facidal. *Mamidemak to facidol, pacumoden i pingsiyang a paki’etec, nga’ayay a demaken, awaayto ko 'adeteng. Ano caay ko ciheci ko tapangan no facidol i, tapa’en ko tapangan a micekis, miliyaw a kacihecian manga’ay malofic ko kacihici i roma to a miheca. ^[1]

O facidal no Pangcah 阿美族的麵包樹

Itini a kanatal no Taywan i, dengan o Pangcah ato Fotod a finacadan ta ma’araw ira ko mipalomaay to facidol. I niyaro’ no Pangcah, I lawac no loma’ ira aca ko cecay toso ko tapangan no facidol a mipaloma, nengneng han takarakaraw, tata’ang ko tapangan nira, itini i lima enem a folad ko kalofican no facidol, ano marohem ko heci’ a cengel nira, matiya o misanga’an a 'epang (麵包) feso’ sanay a nengnengen, kaliyalaway ko podac nira. Ona facidol o tadaaledetay kaenen a sinafel, sa ’aloman ’aloman sato ko tamdaw mafana’ o safacalay a sinafel ko facidol.

Tatodong 用途

O heci no facidol manga’ay makaen, o lamit nira manga’ay misa’opo to nanom, ano mapaloma i tafiling, caay ka perad ko sota no tafiling, kakahad ko papah no facidol, ano talacowa masadak matawal mihawikid to patafoan, o safangcalay malasatafo ko papah nira, o Fotod (Tao) a finacadan ano misanga' cangra to lonan, o tapangan no facidol ko sapisanga’ nangra to fongoh, wikol ato 'anengan no lonan, o roma o malohecek no loma’ ko tapangan no facidol, o ’adeteng nira manga’ay sapiketing, O roma o podac no facidol tatodong manga’ay misanga’ to keliw ato kiradom.

O heci’ ato paeno no facidol maemin manga’ay a kaenen, ano pisafel nira i, manga’ay tapayen, sakohawen, ciyayen, ano i kaciherangan i, ira ira aca i taheka no mita masaPangcahay, 'aloman 'aloman sa ko mitangtangay a tamdaw, mikinkiw cangra to masamaanay ko pitangtang, o Taywan a tamdaw 'aloman to ko mafana’ay maolahay o safangcalay a sinafel ko facidol saan.

Tahapinangan 形態

Takaraway tata’angay ko tapangan no facidol, ano fangcal ko kalemengawan no facidol, tahira i tolo polo’ laya' (kongce) ko takaraw nira, o tapangan no facidol, sa moecel sa matiya sa o linay a macelak, o lamit nira malecad macelakay a sapad, sanaw mahapingan a nengnengen ko kilang no facidol.

Papah, o papah nira tosa polo’ tangasa i tosa polo’ ira ko enem a kongfen (cm), safaw sepat tangasa i sepat polo’ ko kakahad, saromaroma sa ko papah a nengnengen, ira ko masafitaolay, macidemay, masa’opihay, saka 'aloman ko tamdaw caay pakahapingan to sasiroma no facidol. O papah nira kifetol, i fadic no papah kangdaway, kameleng a tatoyen, i felih nira cifanohay.

roma sato, tosa tangasa enem a mihecaan ko lengaw no facidol ta cifalo to ciira, o tawinaan ato okang ko falo, malecad o satoro’ no kamay ko falo a nengnengen, kaliyalaway ko cengel no falo.

Kaciheci: adihayay ko kacifalo o someletay o kalaheciay, cecay a hecian tolo polo’ tangasa enem polo’ ira ko falo a tawinaan ko falo, ya malaheci to i, nengneng han malecad o mali kimolmolay, moetep tangasa tosa polo’ kongfen (cm) ko kakaya no falo nira. O podac nira adihay ko adeteng micipatay aca, ano kaliyalaway to ko podac nira, ta manga’ay makaen, ano adihay ko mipitpitan, tangtang han misakohaw, mafasaw to satafotafoen miteli, itiya patelien i piso^edaan a paki'etec (pinsyang).

Falo: i papotal no paeno ira ko ko'esitay a podac, ano komaen to paeno i, podacen koya podac ta manga’ay a kaenen, matiya o kodasing ko tata’ang no pa'eno nira, makaen ko pa'eno matiya o kodasing a kaenen, o kaeso’ay kalo kakaenen no wawa.

1. 蔡新明. (2011). Wikipedia 維基百科 族語詞條試寫─原住民族語詞條 2011作品集. 教育部.