Sano sowalen no Kiripas o Ribaberiki Kiribati hananay, sano Ikilisen o Republic of Kiribati hananay a pangangan, nikawrira, o maalaay a ngangan i Kiripas(吉里巴斯).
Mingataay to isifo’ay a kinis no cikiw(赤道) ko aro’ nona kitakit, sahetoay o rakarakaan ko pala, ira ko 33 a kimolmolay a rakarakan pala, maliposak i Rihadayay Riyar(太平洋) to 350 ’emang km2 o sakatolo ko dadahal no riyar itnini i kalokitakit. Itini i polong no kalokitakit o cecay no samanikaway ko ninian a kitakit. I 1999 miheca malakapot no Linhoko.(聯合國會員)。
O likisi no Kiripas malikatoloen a pakitoh:
I ‘ayaw no 5000 patek ko mihecan o malecaday ko sowal a nani Mikeronisya a tamdaw mafolaw a maro’ itini, itiyaho away ho ko kitakit hananay a palapalaan, polong sanay ko nani Tongaay, nani Samoaay ato nani Ficiay a tamdaw a maro’ itini, o pinangan no ‘orip nona tamtamdaw i sahetoay o Polinisya a punka.
I 1820miheca o tapang no sofitay no Rosya ci Kolusen macakat a midefong tona sera, pangangan han ningra koya satata’angay a riyariyaran pala to Kirberti,to ikor to cacorok sato ko mifotingay to ‘eso a tamina ato mipacakayay to koli a tamina atayni ton apala, mitatoy cangra to kowang mapahawikid nangra ko adada no kohecalay a tamdaw.
I 1916miheca malamikowanan no Ikiris. Do’edo sa I o Kurismas a riyariyaran pala I 1919miheca, o Fonghowangtao I 1937miheca malamikowanan no Ikilis, patateko han I Kiripas. Itiya I kalaloodan to sakatosa no kalokitakit,ma’eco no Dipong a maro’, matatoker ko sofitay no Dipang ato Amirika a malalood I Tarawa pala, naka iraan no lalood no tamdaw I o satatiihay a lalood konini saan.Oya Layen palapalaan o pitanaman no Amirika to ‘icel no Kinsipakotang(核爆試驗場)。
Oya Kiripot ato Aylis riyariyaran pala malaniyahpikowan nani Ikilis I 1971miheca,1978miheca mi’iked ko Aylis a patireng to Tufalo a kitakit,toya miheca 7folad 12 romi’ad o Kiripot milekal to pi’iked a niyahpikowan, falicen ko ngangan to Kiripas. I 1983miheca matatilid ato Amilika ko Kiripas to kakaketonan atilid,milekal ko Amirika to pisawad a mikowan to Fonhuang ato Layen a riyariyaran pala, mala pala tono Kiripas konini. I 1994miheca, maala ci Saypulolo.Seto malacongtong,lahecien ngingra ko pilinah to pifalican to romi’ad a kunis pasawali, ta malacecay to ko romi’ad no polong no Kiripas, caay to ka matiya to I ‘ayaway o I tatihi’ay to pala I o roma ko romi’ad, o romi’ad konini pala o dadaya konora pala,caay ka depoc a matayal.
I 1999miheca mikapot to Linhoko.
I 2003miheca miliyaw heca a maala to sinkiw malacongton ci Saypulolo.Seto, nikawrira, mafalic no Lipoing, o mitokeray ci Tananno to ko maalaay malacongtong,2007miheca miliyaw heca maala malacongtong.
O Kiripas a kitakit I ira ko 32 a rakarakaan pala,mihawangay to kalitosa no cikiw kona kitakit,o polong a riyariyaran pala:
· Panapa riyaran pala(巴納巴島)
· Kiripot riyaran palapala(吉爾伯特群島)
· Fonhuwang riyaran palapala(鳳凰群島)
· Layen riyaran palapala(萊恩群島)
O kakahad no kamaro’an nona kitakit nani kawali tara sa’etip mata’elifay to cecay patek kilo.O kakahad no niyah a riyar ira ko 3,800km², o rakarakan kona kitakit sa kohepic ko sota’ adihay aca ko ’apol no sera, sa caay ka nga’ay saliomahen, ano maleno sa I matahepoay ko sera saka o sota’ to o nanom to kaheciday,tatiihay kalananomen, soped hananay to ko orad i tangko to halananom.
O pipahadak no Masahadhaday Riyar(太平洋) a Taliyok Saopo, oya awaay ko tamdaw a maro’ a tosa pala Tebua Tarawa ato Abanuea matenengay a malahedaw to I 1999miheca sananay. O 「nikafalic no kakarayan a saopo no Linhoko」(聯合國政府間氣候變化專門委員會) pali’ayaw to sowal caka pakatahira I cecay so’ot ko miheca ha’emin sato ko Kiripas a mateneng I riyar sanay.
O tamdaw no Kiripas pangangan sa totireng no niyah i, I-Kiripas sanay,ona ngangan toninian i, nani Kirpat a Kiripas sowal, orasa Kiripat hananay i nani tiraay toya mikowanan no Ikilis a Kiripat palapalan no riyar. Itiya to yo mapatireng to Teked Niyahpikowan, pangangan hananay to pasacecay to Kiripat.
[[Faylo:Children in Bairiki Square, Tarawa, Kiribati.JPG|thumb|Children in Bairiki Square, Tarawa, Kiribati]]
I-Kiripas a tamdaw I ono Mikulonisya a tamdaw. O pipawacay no mikakinkiway to telang a okak no tamdaw I, cisowal saan o Satimolan Finacadan I ‘ayaw pinapina a mihecaan maro’ay to itini I Kiripat a riyariyaran pala. I 14sici o Fici tamdaw,o Samoa tamdaw, ato Tonga tamdaw,mafolaw a tayni mararamod to roma a finacadan ta citahapinangan sato tono Polinisya, maralamlam to ko tahapinangan no tireng.
O no sifo a kapolongan sowal I o Ikiris a sowal, nikawrira , itiraay aca I tata’angay niyaro’ o Ikiris ko sowal, itira I romaroma a pala I o Kiripas sowal ko sakasasowal no kalotamdaw,nawhani, o maritengay a tamdaw I maolahay a somowal to malawalaway sowal(複雜的語言)
O pitoran no tamtamdaw o Tinsikiw(天主教), nikawrira, hadihay ko masasiromaromaay a pitoran, patinako han I Fukuin a kyokai(福音神學派), ira ko Yihofa kyokai(耶和華見證人), ira ko Molomon kiyokai(摩門教), ira ho nani Arapiya a Pahai kiyokai.
首都:塔拉瓦
【首都】塔拉瓦(Tarawa),人口約5萬。
Capital: name: Tarawa