Neptuno (planeta)

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Neptuno
Caracteristicas orbitals
Radio meyo:	4.498.252.900 km
Excentricidat:	0,00858587
Periodo orbital (sideral):	164a 288d 13h
Periodo orbital (sinodico):	367,5 días
Inclinación:	1,76917°
Velocidat orbital meya:	5,4778 km/s
Satelites:	13
Caracteristicas fisicas
Diametro equatorial:	49.572 km
Superficie:	7,65×10^9 km²
Masa:	1,024×10^26 kg
Densidat meya:	1,64 g/cm³
Gravedat superficial:	11,0 m/s²
Velocidat d'escape:	23,71 km/s
Periodo de rotación:	16h 6,5m
Inclinación axial:	29,58°
Albedo:	0,41
Temperatura superficial:
• Minima:	50K -223 °C
• Meyana:	53K -220 °C
Caracteristicas atmosfericas
Hidrocheno	>84%
Helio	>12%
Metano	2%
Amoniaco	0,01%
Etano	0,00025%
Acetileno	0,00001%

Iste articlo ye sobre a planeta Neptuno, ta atros usos d'iste termin se veiga Neptuno.

Neptuno ye a ueitena planeta d'o Sistema Solar.^[1] Fa parti d'as ditas planetas exteriors u chigants gaseosas, y ye a primera que fue descubierta gracias a prediccions matematicas.^[2] O suyo nombre proviene d'o dios romano Neptuno, o dios d'a mar.

Dimpués d'o descubrimiento d'Urano, se veyió que as orbitas d'Urano, Saturno y Chupiter no se comportaban tal como predeciban as leis de Kepler y de Newton. Adams y Le Verrier, de forma independient, calculoron a posición d'unatra planeta, Neptuno, que trobó Galle, o 23 de setiembre de 1846, a menos d'un grau d'a posición calculata por Adams y Le Verrier. Dimpués, se conoixió que Galileo ya heba visto Neptuno en 1611, pero lo heba interpretato como una estrela.

Clima

Neptuno ye una planeta dinamica, con tacas que remeran as tempestaz de Chupiter. A mas gran, a Gran Taca Fosca, teneba una grandaria parellana a la d'a Tierra, pero en 1994 desapareixió y se'n ha formata unatra. Os vientos mas cerenyos de cualsiquier planeta d'o Sistema Solar se troban en Neptuno.

Caracteristicas

A masa de Neptuno d'1.0243 × 1026 kg ye intermeya entre a Tierra y os chigants gasiosos mas grans: ye 17 vegadas mayor que a d'a Tierra pero solament 1/19 que a de Chupiter. A suya gravedat ye d'11,15 m / s2, 1,14 vegadas a gravedat d'a superficie d'a Tierra, y solament superada por Chupiter. O suyo radio ecuatorial de 24.764 km ye cuasi cuatro vegadas mayor que lo d'a Tierra.

A estructura interna de Neptuno se pareixe a la d'Urano. A suya atmosfera forma arredol d'o 5% a o 10% d'a suya masa y s'extiende talment d'o 10% a o 20% d'o camín ent'o nuclio, an aconsigue presions d'aproximadament 10 GPa, u aproximadament 100.000 vegadas l'atmosfera d'a Tierra. En as rechions mas baixas de l'atmosfera se troban concentracions creixents de metano, amoniaco y augua.

Satelites

Neptuno tiene 14 lunas conoixidas. Tritón ye a luna mas gran, comprende mas d'o 99,5% d'a masa en orbita arredol de Neptuno, y ye a sola pro masiva como pa estar esferoidal. Tritón estió descubierto por William Lassell solament 17 días dimpués d'o escubrimiento de Neptuno. A diferencia de todas as de demás grans lunas planetarias d'o Sistema Solar, Triton tiene una orbita retrograda, o que indica que estió capturada en cuenta de formar-se en o suyo puesto; prebablement bella vegada estió una planeta nana en o cinto de Kuiper.

Os atros satelites de Neptuno son: Despina, Galatea, Halimede, Laomedeia, Larisa, Nayade, Nereida, Neso, Proteu, Psamate, Sao, Hippocamp y Talassa.

Aniellos

Neptuno tien un sistema d'aniellos planetarios, encara que muito menos substancial que o de Saturno. Os aniellos pueden consistir en chislas de chelo recubiertas con silicatos u material a pur de carbonio, o que prebablement les dé un ton royisco. Os tres aniellos prencipals son l'estreito aniello d'Adams, a 63.000 km d'o centro de Neptuno, l'aniello Le Verrier, a 53.000 km, y l'aniello Galle,mas amplo y mas feble, a 42.000 km.

Exploración

A Voyager 2 ye a sola nau espacial que ha visitau Neptuno. L'aproximación mas cercana d'a nau espacial a la planeta ocurrió o 25 d'agosto de 1989. A causa que ista yera a zaguera planeta important que a nau espacial podeba visitar, se decidió fer un sobrevuelo cercano d'a luna Tritón, independientment d'as consecuencias pa la trayeutoria. Entre a trobada, os sinyals d'a nau espacial amenestioron 246 menutos pa plegar a la Tierra.

Bibliografía

• (en) Miner, Ellis D. y Randii R. Wessen. Neptuno: The Planet, Rings, and Satellites, 2002. ISBN 1-85233-216-6.
• (en) Cruikshank, Dale P. Neptune and Triton, 1995. ISBN 0-8165-1525-5.
• (en) Lunine J. I. (1993). The Atmospheres of Uranus and Neptune. Annual Review of Astronomy and Astrophysics, nº 31:pachinas 217-263, 1993.

Referencias

1. (en) Joseph A. Angelo Jr. Encyclopedia of Space and Astronomy, Facts on File, 2006, ISBN 978-0-8160-5330-8, p.414
2. (en) "Neptuno" en a pachina web d'a NASA

Vinclos externos

• Se veigan as imáchens de Commons sobre a planeta Neptuno..

Biquizionario

O Biquizionario tien una dentrada sobre o simbolo astronomico de Neptuno..

O Sistema Solar
Planetas · Nanas	Sol · Mercurio · Venus · Tierra · Marte · Ceres · Chupiter · Saturno · Urano · Neptuno · Orcus · Plutón · Haumea · Quaoar · Makemake · Gonggong · Eris · Sedna