मूल-हिंद-ईरानी भाषासमूह या आदिम हिन्द-ईरानी भाषा उ लुप्त भाषा छेलै जे हिन्द-ईरानी भाषा परिवार क सब भाषा सिनी क जननी छेलै, जेकरा मँ संस्कृत भाषा, हिन्दी भाषा, कश्मीरी भाषा, सिंधी भाषा, पंजाबी भाषा, असमिया भाषा, अवेस्तन भाषा, फारसी भाषा, पश्तो भाषा, बलोची भाषा आरो कुर्दी भाषा आरिन शामिल छै। इ भारोपीय भाषासमूह क एगो भाषा छेलै आरो एकरहे सँ हिन्द-ईरानी भाषा शाखा शुरू होलै। अनुमान लगाबै छै की एकरा बोलै बला मूल-हिन्द-ईरानी लोग 2500 ईसा-पूर्व केरौ आसपास के दौर मँ रहै छेलै।
इ शब्दावली मँ देखलौ जाबै सकै छै की केना मूल-भारोपीय भाषासमूह केरौ कुछु शब्द मूल-हिंद-ईरानी भाषासमूह मँ बदललै आरो फिरू संस्कृत (हिंद-आर्य भाषासमूह) आरो अवस्ताई (ईरानी भाषा) केरौ शब्द बनलै:
आधुनिक अंगिका | मूल-भारोपीय भाषासमूह | मूल-हिन्द-ईरानी | प्राचीन फारसी / अवस्ताई | संस्कृत / वैदिक संस्कृत | आधुनिक फारसी | टिपण्णी |
---|---|---|---|---|---|---|
छै | हस्ती | अस्ति | अस्ति | अस्त | ||
पूरा / बूढ़ा | उर्धतो | उर्द्ज़्धा | वर्ज़द | वृद्ध | बुज़ुर्ग | |
धान (paddy) का दाना | धोख़्नह | दाना | धाना | दाना | "धान" क अर्थ अबअ अंगिका में 'धान' (paddy) नामक अनाज होय गेलौ छै | |
भेड़िया | उल्क्वोस | वह्र्क | व्लक / वृक | गुर्ग | अग्रेज़ी क "वुल्फ़" (wolf) एकरौ सजातीय छै। | |
घुटना | गोनू | ज़ानू | जानू | ज़ानू | फारसी मँ 'ज़' आरो संस्कृत मँ 'ज' सर्वदा बराबरी मँ होबै छै | |
हृदय / कलेजा | कृद | ज़रद | हृद | अंग्रेज़ी क "कार्ड-"/"कार्डीयैक" (cardiac) शब्द एकरौ सजातीय छै। | ||
सौ | कम्तोम | सतम | शतम | सद | ||
भूमी | भूमी | बूमी | भूमी | |||
सच | अर्त | अश / अर्त | ऋत | अंग्रेज़ी क राईट (right) शब्द एकरौ सजातीय छै। | ||
क्रूर / ख़ून | क्रूहारोस | ख़्रूर | क्रूर | ख़ून | ||
महीना | मास (अर्थ:चाँद) | माह | मास | माह | अंगिका सँ मास का "चाँद" अर्थ लुप्त होय गेलै आरो केवल "महीना" ही रही गेलै। | |
घोड़ा | अच्व | अस्प | अश्व | अस्ब | ||
भाय | भ्रात्र | ब्रातर | भ्रातृ | बिरादर | ||
मूसौ | मूस | मूस | मूश / मूस | |||
गाय | गवऊ | गऊ | गऊ / गाव | गऊ | ||
लम्बा | द्ल्ख़घोस | दराग | दीर्घ | दराज़ | ||
लकड़ी | दोरु | दारु | दारु | |||
हिस्सा / बांटना | भेह्ग | भाग | बख़्श | भाग | ||
पीछू / रीढ़ केरौ हड्डी | पृस्तो | पृश्त | पर्श्त | पृष्ठ | पुश्त |