তৃতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদ (ইংৰাজী: Third-wave feminism) হৈছে নবৈৰ দশকৰ প্ৰাৰম্ভতে উত্থান ঘটা এক নাৰীবাদী আন্দোলন,[1] যি চতুৰ্থ ঢৌৰ আগৰ দশকবোৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ হিচাপে বিবেচিত হৈছিল।[2][3] দ্বিতীয় ঢৌৰ নাগৰিক অধিকাৰৰ অগ্ৰগতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ১৯৬০ আৰু ১৯৭০ চনত জন্মগ্ৰহণ কৰা জেনএক্সৰ প্ৰতিনিধিসকলে তৃতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদীসকলক নাৰীৰ বৈচিত্ৰ্য আৰু ব্যক্তিবাদক আকোৱালি লৈছিল আৰু নাৰীবাদী হোৱাৰ অৰ্থ কি তাক পুনৰ সংজ্ঞায়িত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।[1][4][5] তৃতীয় ঢৌত নতুন নাৰীবাদী সোঁত আৰু তত্ত্বৰ উত্থান ঘটিছিল; যেনেঃ আন্তঃবিভাজন, যৌন ধনাত্মকতা, নিৰামিষ পৰিৱেশ নাৰীবাদ, ট্ৰেন্সফেমিনিজম, আৰু উত্তৰ আধুনিক নাৰীবাদ। নাৰীবাদী পণ্ডিত এলিজাবেথ ইভান্সৰ মতে, "তৃতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদ কিদৰে গঠিত হয়, সেই বিভ্ৰান্তিটো কিছুমান দিশত ইয়াৰ সংজ্ঞায়িত বৈশিষ্ট্য।"[6]
তৃতীয় ঢৌটোৰ সূত্ৰপাত হৈছে ১৯৯০ চনৰ আৰম্ভণিতে ৱাশ্বিংটনৰ অলিম্পিয়াত দাঙ্গা grrrl নাৰীবাদী পাংক উপসংস্কৃতিৰ উত্থানৰ পৰা,[7] আৰু ১৯৯১ চনত অনিতা হিলৰ টেলিভিছনত দিয়া সাক্ষ্যৰ পৰা। আফ্ৰিকীয়-আমেৰিকীয় ন্যায়াধীশ ক্লেৰেন্স থমাছে তেওঁক যৌন নিৰ্যাতন চলাইছিল। তৃতীয় ঢৌ শব্দটোৰ কৃতিত্ব ৰেবেকা ৱাকাৰক দিয়া হয়, যিয়ে থমাছৰ উচ্চতম ন্যায়ালয়ত নিযুক্তিৰ উত্তৰত মিছেছ আলোচনীত "বিকিমিং দ্য থাৰ্ড ৱেভ" (১৯৯২) নামেৰে এটা প্ৰবন্ধ দিছিল।[8][9][5] তেওঁ লিখিছে-
গতিকে মই সকলো মহিলা, বিশেষকৈ মোৰ প্ৰজন্মৰ মহিলাসকলক অনুৰোধ কৰিছোঁ যে: থমাছৰ নিশ্চিতকৰণে আপোনালোকক সোঁৱৰাই দিয়াৰ কাম কৰক যিদৰে মোক কৰিছিল। যুঁজখন শেষ হোৱাৰ পৰা বহু দূৰত। এগৰাকী নাৰীৰ অভিজ্ঞতাক এইদৰে উলাই কৰা ধাৰণাটোক আপুনি আপোনাক ক্ৰোধলৈ ৰূপান্তৰিত কৰক। সেই ক্ষোভক ৰাজনৈতিক ক্ষমতালৈ ৰূপান্তৰিত কৰক। তেওঁলোকে আমাৰ বাবে কাম নকৰালৈকে তেওঁলোকক ভোট নিদিব। তেওঁলোকৰ লগত যৌন সম্পৰ্ক নকৰিব, তেওঁলোকৰ লগত ৰুটি খাব নালাগে, তেওঁলোকক লালন-পালন নকৰিব যদিহে তেওঁলোকে আমাৰ শৰীৰ আৰু আমাৰ জীৱন নিয়ন্ত্ৰণৰ আমাৰ স্বাধীনতাক অগ্ৰাধিকাৰ নিদিয়ে। মই কোনো উত্তৰ নাৰীবাদৰ নাৰীবাদী নহয়। মই তৃতীয় ঢৌ।[10][9]
ৱাকাৰে প্ৰতিষ্ঠা কৰিব বিচাৰিছিল যে তৃতীয় ঢৌৰ নাৰীবাদ কেৱল প্ৰতিক্ৰিয়াই নহয়, নিজৰ ভিতৰতে এক আন্দোলন, কাৰণ নাৰীবাদী কাৰ্যৰ সন্মুখত কৰিবলগীয়া কাম অধিক আছে। ইণ্টাৰছেকচনেলিটি শব্দটো—উদাহৰণস্বৰূপে লিংগ, জাতি আৰু শ্ৰেণীৰ ফলত মহিলাসকলে "অত্যাচাৰৰ স্তৰ" হিচাপে অনুভৱ কৰে। এই জাতীয় ধাৰণাটো ১৯৮৯ চনত কিম্বাৰ্লে ক্ৰেনশ্বৱে প্ৰৱৰ্তন কৰিছিল আৰু তৃতীয় ঢৌৰ সময়তে এই ধাৰণাটো ফুটি উঠিছিল। [11] নব্বৈৰ দশকৰ শেষৰ ফালে আৰু ২০০০ চনৰ আৰম্ভণিতে নাৰীবাদীসকলে অনলাইনলৈ আহি ব্লগ আৰু ই-জিনৰ জৰিয়তে বিশ্বব্যাপী দৰ্শকৰ মাজলৈ যোৱাৰ লগে লগে তেওঁলোকে নিজৰ লক্ষ্য ব্যপ্ত কৰি লিংগ ভূমিকাৰ কু-সংস্কাৰ বিলুপ্ত কৰা আৰু নাৰীবাদক সম্প্ৰসাৰণ কৰি বিভিন্ন বৰ্ণ আৰু সাংস্কৃতিক পৰিচয়ৰ মহিলাসকলক অন্তৰ্ভুক্ত কৰাত মনোনিৱেশ কৰিলে।[12][12][13]