বাৱড়ী
বাৱড়ী বা বাওলী বা ষ্টেপৱেল(ইংৰাজী: Stepwell) মানে হৈছে চিৰিযুক্ত কুঁৱা, পুখুৰী বা জলাশয় যʼৰ পৰা পানী তুলিবলৈ চিৰিৰে নামি প্ৰৱেশ কৰিব পাৰি। এইবোৰ পশ্চিম ভাৰতত সচৰাচৰ দেখা যায়। ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ আন অধিক শুকান অঞ্চলতো পোৱা যায়, যি পাকিস্তানলৈ বিস্তৃত। বাৱড়ী হৈছে ভাৰতত বিকশিত কৰা বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ জলসিঞ্চন টেংক। মুখ্যতঃ পানীৰ উপলব্ধতাৰ ঋতুগত তাৰতম্যৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ বাৱড়ী নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। বাৱড়ী আৰু টেংক বা কুঁৱাৰ মাজত এক মৌলিক পাৰ্থক্য হৈছে যে বাৱড়ীৰ দ্বাৰা মানুহে ভূগৰ্ভস্থৰ পানী সহজে পাব পাৰে, ৰক্ষণাবেক্ষণ আৰু পৰিচালনা কৰিব পাৰে। বছৰজুৰি ভূগৰ্ভস্থ পানী নিৰ্ভৰযোগ্যভাৱে পাবলৈ পৃথিৱীত গভীৰ খাদ খনন কৰা হৈছিল। এই খাদবোৰৰ দেৱালবোৰত শিলৰ খণ্ডৰে শাৰী পাতি চিৰি বনোৱা হৈছিল, মৰ্টাৰ অবিহনে যাতে মানুহে সহজে চিৰিৰে তললৈ পানী আনিবলৈ নামি যাব পাৰে।[1]
বেছিভাগ জীৱিত বাৱড়ী মূলতঃ এক অৱসৰৰ উদ্দেশ্য পূৰণ কৰাৰ লগতে পানী যোগান ধৰাত সহায় কৰিছিল। কুঁৱাটোৰ আধাৰে দিনৰ গৰমৰ পৰা সকাহ প্ৰদান কৰিছিল। বাৱড়ীবোৰে সামাজিক সমাৱেশ আৰু ধৰ্মীয় অনুষ্ঠানৰ বাবে এক স্থান হিচাপেও ব্যৱহাৰ হৈছিল। সাধাৰণতে, মহিলাসকলৰ এই কুঁৱাবোৰৰ সৈতে অধিক সম্পৰ্ক আছিল কিয়নো তেওঁলোকেই পানী সংগ্ৰহ কৰিছিল। তদুপৰি, তেওঁলোকেই প্ৰাৰ্থনা কৰিছিল আৰু কুঁৱাৰ দেৱীক আশীৰ্বাদৰ বাবে উপহাৰ আগবঢ়াইছিল।[2] ইয়াৰ ফলত কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু স্থাপত্য বৈশিষ্ট্য নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যিবোৰ প্ৰায়ে বাসস্থান আৰু চহৰঅঞ্চলৰ সৈতে সম্পৰ্কিত আছিল। এইবোৰ স্মাৰক হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।
বাৱড়ীবোৰত সাধাৰণতে দুটা অংশ থাকে: এটা উলম্ব শ্বেফ্ট যাৰ পৰা পানী টানি অনা হয় আৰু চাৰিওফালৰ আকৰ্ষণীয় ভূগৰ্ভস্থ পথ, চেম্বাৰ আৰু পদক্ষেপ যি কুঁৱাটোলৈ প্ৰৱেশাধিকাৰ প্ৰদান কৰে। এই কুঁৱাবোৰৰ চাৰিওফালে থকা গেলেৰী আৰু চেম্বাৰবোৰ প্ৰায়ে বিস্তৃত বিৱৰণেৰে খোদিত কৰা হৈছিল আৰু এই ঠাই গৰমৰ সময়ত শীতল, শান্ত আশ্ৰয়স্থল হিচাপেও ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।[3]
ইতিহাস
[সম্পাদনা কৰক]নতুন দিল্লীত "অগ্ৰসেন কি বাওলী", চতুৰ্দশ শতিকাত খৰাঙৰ সময়ত পানীৰ উপলব্ধতা নিশ্চিত কৰিবলৈ পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। কুঁৱাবোৰত উপনীত হ'বলৈ চিৰি প্ৰদান কৰা প্ৰাচীনতম পুৰাতাত্ত্বিক প্ৰমাণ ঢোলাভিৰাত পোৱা যায় আনহাতে ঠাইখনত পানীৰ টেংক বা জলাশয়ও আছে যিবোৰত পদক্ষেপৰ উৰণো বনোৱা দেখা যায়। মহেঞ্জোদাৰোৰ মহান স্নানানাগাৰতো এনে চিৰি দেখা যায়। অশোকৰ শিলালিপিত ভ্ৰমণকাৰীসকলৰ সুবিধাৰ বাবে প্ৰতি 8 কোষ দূৰত্বত মুখ্য ভাৰতীয় ঘাইপথবোৰৰ কাষত চিৰিযুক্ত কুঁৱা নিৰ্মাণৰ কথা উল্লেখিত আছে। ৰজা অশোকৰ মতে এইটো এটা সুপ্ৰতিষ্ঠিত প্ৰথা আছিল যি তেওঁৰ আগৰ প্ৰাক্তন ৰজাসকলেও কৰিছিল। ভাৰতৰ প্ৰথম শিল-কটা বাৱড়ী ২০০-৪০০ খৃষ্টাব্দৰ পৰা আৰম্ভ হৈছিল[4]। জুনাগড়ৰ উপৰকোট গুহাসমূহত গা ধোৱাৰ দৰে পুখুৰীৰ প্ৰাচীনতম উদাহৰণ পোৱা যায়। এই গুহাবোৰ চতুৰ্থ শতিকাৰ। আন এটা উদাহৰণ হʼল নৱঘান কুভো, যʼত বৃত্তাকাৰ চিৰিৰ সৈতে এটা কুঁৱা দেখা যায়। ইয়াক সম্ভৱতঃ পশ্চিম সত্ৰপ (২০০-৪০০ খৃষ্টাব্দ) বা মৈত্ৰাকা (৬০০-৭০০ খৃষ্টাব্দ) সময়ত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, যদিও কিছুমানে ইয়াক একাদশ শতিকাৰ শেষৰ ফালে নিৰ্মাণ হোৱা বুলিও কয়।। ওচৰৰ আদি কাদি ভাভ দশম শতিকাৰ দ্বিতীয়াৰ্ধত বা পঞ্চদশ শতিকাত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।[5]
ভাৰত
[সম্পাদনা কৰক]ৰাজস্থান, গুজৰাট, দিল্লী, মধ্য প্ৰদেশ, মহাৰাষ্ট্ৰ আৰু উত্তৰ কৰ্ণাটককে ধৰি সমগ্ৰ ভাৰতত কেইবাটাও সক্ৰিয় বাৱড়ী আছে। ২০১৬ চনত ষ্টেপৱেল এটলাছ নামৰ এক সহযোগিতামূলক মেপিং প্ৰকল্পই ভাৰতত ২৮০০ ৰো অধিক বাৱড়ী মেপিং কৰি বাৱড়ীৰ ওপৰত জিপিএছ স্থানাংক আৰু একত্ৰিত তথ্য মেপ কৰা আৰম্ভ কৰে।[6] আন এটা প্ৰকল্পই মহাৰাষ্ট্ৰত ১৫০০ তকৈও অধিক ষ্টেপৱেলৰ অৱস্থান মেপ কৰে। [7] দিল্লী হেৰিটেজ: টপ ১০ বাওলিছ নামৰ বিক্ৰমজিৎ সিং ৰূপাইৰ লিখিত কিতাপখনত উল্লেখ কৰা হৈছে যে কেৱল দিল্লীতে ৩২ টা বাৱড়ী বা ষ্টেপৱেল আছে।[8] ইয়াৰ ভিতৰত, ১৬টা বাৱড়ী হেৰাই গৈছে বুলি কোৱা হৈছে, কিন্তু সেইবোৰৰ অৱস্থান বিচাৰি উলিয়াব পাৰি বুলিও কোৱা হৈছে। বাকী ১৬ টাৰ ভিতৰত, মাত্ৰ ১৪টা ৰাইজৰ বাবে উপলব্ধ আৰু এইবোৰৰ পানীৰ স্তৰ পৃথক হৈ থাকে, আনহাতে দুটা এতিয়া স্থায়ীভাৱে শুকান।
তথ্য সংগ্ৰহ
[সম্পাদনা কৰক]- ↑ Shekhawat, Abhilash. "Stepwells of Gujarat". India's Invitation. Retrieved 30 March 2012.
- ↑ Shekhawat, Abhilash. "Stepwells of Gujarat". India's Invitation. Retrieved 30 March 2012.
- ↑ Davies, Philip (1989). The Penguin guide to the monuments of India. London: Viking. ISBN 0-14-008425-8.
- ↑ Livingston & Beach, page xxiii
- ↑ Jutta Jain-Neubauer (1981). The Stepwells of Gujarat: In Art-historical Perspective. Abhinav Publications. pp. 19–25. ISBN 978-0-391-02284-3.
- ↑ Stepwell Atlas
- ↑ "Maharashtra Stepwells" (en ভাষাত). Maharashtra Stepwells. Archived from the original on 15 June 2021. https://web.archive.org/web/20210615061909/https://www.indianstepwells.com/2020/02/maharashtra-stepwells.html?m=1। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 March 2021.
- ↑ Rooprai, Vikramjit Singh (2019). Delhi heritage : Top 10 baolis. Niyogi Books. ISBN 978-9-38913-611-1.