মাতৃতন্ত্ৰ

নাম্পেয়ো, হোপি-টেৱা জনসাধাৰণৰ সদস্য, ১৯০১ চনত; মাতৃ হোৱাইট কৰ্ণৰ সৈতে; তেওঁৰ ডাঙৰ ছোৱালী এনি হিলিং; আৰু নাতিনী ৰেচেল

মাতৃতন্ত্ৰ (ইংৰাজী: matriarchy) হৈছে এনে এক সামাজিক ব্যৱস্থা য’ত মহিলাসকলে কৰ্তৃত্বৰ ভূমিকাত প্ৰাথমিক ক্ষমতাৰ পদবী গ্ৰহণ কৰে। বহল অৰ্থত ই নৈতিক কৰ্তৃত্ব, সামাজিক বিশেষাধিকাৰ আৰু সম্পত্তিৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈকে বিস্তৃত হ’ব পাৰে। সেই সংজ্ঞাসমূহ সাধাৰণ ভাবে প্ৰযোজ্য হ’লেও নৃতত্ত্ব আৰু নাৰীবাদৰ বাবে নিৰ্দিষ্ট সংজ্ঞা কিছু কিছু দিশত পৃথক।

মেট্ৰিয়াৰ্কী মেট্ৰিলিনিয়াল, মেট্ৰিলোকেল আৰু মেট্ৰিফ'কেল সমাজৰ সৈতে বিভ্ৰান্ত।[1] যিকোনো অ-পিতৃতন্ত্ৰ ব্যৱস্থাক মাতৃতন্ত্ৰ বুলি গণ্য কৰা লোক আছে যদিও বেছিভাগ শিক্ষাবিদে সেই ব্যৱস্থাসমূহক অধিক সঠিকভাৱে সংজ্ঞায়িত কৰা ক্ষেত্ৰত মাতৃতন্ত্ৰৰ পৰা বাদ দিয়ে।

সংজ্ঞা, অৰ্থবোধ আৰু ব্যুৎপত্তি

[সম্পাদনা কৰক]

অক্সফৰ্ড ইংৰাজী অভিধান (OED) ৰ মতে, মাতৃতন্ত্ৰ হৈছে- "সামাজিক সংগঠনৰ এটা প্ৰকাৰ য'ত মাতৃ বা বয়সস্থ মহিলাই পৰিয়ালৰ মুৰব্বীৰ দায়িত্ব লয়, আৰু বংশ আৰু সম্পৰ্কৰ হিচাপ নাৰী বংশৰ যোগেদি কৰা হয়; চৰকাৰ বা শাসন কোনো এগৰাকী মহিলা বা একাধিক মহিলাৰ শাসনৰ দ্বাৰা পৰিচালিত হয়।" [2] জেমছ পিপলছ আৰু গেৰিক বেইলীৰ মতে এটা জনপ্ৰিয় সংজ্ঞা হৈছে "মহিলাৰ আধিপত্য।" [3] সাংস্কৃতিক নৃতত্ত্বৰ শৈক্ষিক শাখাৰ ভিতৰত অ'ইডিৰ মতে মাতৃতন্ত্ৰ হৈছে এনে এক "সংস্কৃতি বা সম্প্ৰদায় য'ত এনে ব্যৱস্থাৰ প্ৰাধান্য আছে"[2] বা "মহিলা বা মহিলাৰ আধিপত্য থকা পৰিয়াল, সমাজ, সংগঠন আদি অবিহনে মহিলাসকলক আধিপত্য বিস্তাৰ কৰিবলগীয়া হোৱা আইন" সমূহৰ উল্লেখ কৰা হৈছে।[2] সাধাৰণ নৃতত্ত্বত উইলিয়াম এ হেভিলেণ্ডৰ মতে মাতৃতন্ত্ৰ হৈছে "মহিলাৰ শাসন।" [4]

বেছিভাগ শিক্ষাবিদেই সমতাবাদী অপিতৃতান্ত্ৰিক ব্যৱস্থাক অধিক কঠোৰভাৱে সংজ্ঞায়িত মাতৃতন্ত্ৰৰ পৰা বাদ দিয়ে। হাইড গটনাৰ-এবেণ্ড্ৰথৰ মতে, মাতৃতন্ত্ৰৰ অস্তিত্ব মানি ল’বলৈ অনিচ্ছা কৰাটো হয়তো মাতৃতন্ত্ৰক কেনেকৈ সংজ্ঞায়িত কৰিব লাগে তাৰ এক নিৰ্দিষ্ট সাংস্কৃতিকভাৱে পক্ষপাতিত্বমূলক ধাৰণাটোৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি কৰা হ’ব পাৰে: কাৰণ পিতৃতন্ত্ৰত পুৰুষে নাৰীৰ ওপৰত শাসন কৰে, মাতৃতন্ত্ৰক সঘনাই পুৰুষৰ ওপৰত মহিলাই শাসন কৰা বুলি ধাৰণা কৰা হৈছে,[5][6] আনহাতে তেওঁৰ মতে মাতৃতন্ত্ৰ সমতাবাদী।[5][7]

মাতৃতন্ত্ৰ শব্দটো, ৰাজনৈতিকভাৱে মহিলাসকলে, বিশেষকৈ মাতৃসকলে পৰিচালনা কৰা সমাজৰ বাবে, যিয়ে সম্পত্তিকো নিয়ন্ত্ৰণ কৰে, প্ৰায়ে পিতৃতন্ত্ৰৰ লিংগগত বিপৰীত অভিধা বুলি ব্যাখ্যা কৰা হয়।[8][9][10] পিপলছ আৰু বেইলীৰ মতে নৃতত্ত্ববিদ পেগী ৰিভছ চেণ্ডেৰ মতামত হ'ল যে মাতৃতন্ত্ৰ পিতৃতন্ত্ৰৰ দাপোন বা ওলোটা ৰূপ নহয় বৰঞ্চ মাতৃতন্ত্ৰই "মাতৃত্বৰ অৰ্থৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে য'ত 'মাতৃত্বৰ প্ৰতীকসমূহ উভয় লিংগৰ জীৱনক প্ৰভাৱিত কৰা সামাজিক প্ৰথাৰ সৈতে জড়িত' আৰু এই প্ৰথাসমূহত মহিলাসকলে কেন্দ্ৰীয় ভূমিকা পালন কৰে।" [11]

তথ্যসূত্ৰ

[সম্পাদনা কৰক]
  1. ↑ Women at the Center: Life in a Modern Matriarchy, Cornell University Press, 2002.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Oxford English Dictionary (online), entry matriarchy, as accessed November 3, 2013সাঁচ:Subscription or libraries.
  3. ↑ Peoples & Bailey (2012), p. 259
  4. ↑ Haviland, William A., Anthropology (Ft. Worth: Harcourt Brace College Publishers, 8th ed. 1997 (আই.এচ.বি.এন. 0-15-503578-9)), p.  579.
  5. ↑ 5.0 5.1 Göttner-Abendroth, Heide. "Matriarchal Society: Definition and Theory". Archived from the original on 19 April 2013. https://web.archive.org/web/20130419055107/http://www.gift-economy.com/athanor/athanor_005.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 March 2023. 
    See also Sanday, Peggy Reeves, Women at the Center: Life in a Modern Matriarchy (Cornell University Press, 2002) ("matriarchies are not a mirror form of patriarchies but rather ... a matriarchy "emphasizes maternal meanings where 'maternal symbols are linked to social practices influencing the lives of both sexes and where women play a central role in these practices'").[পৃষ্ঠা নং প্ৰয়োজন]
  6. ↑ Göttner-Abendroth, Heide (2017). "Matriarchal studies: Past debates and new foundations". Asian Journal of Women's Studies খণ্ড 23 (1): 2–6. doi:10.1080/12259276.2017.1283843. 
  7. ↑ Lepowsky, M. A., Fruit of the Motherland: Gender in an Egalitarian Society (U.S.: Columbia University Press, 1993).
  8. ↑ Compare, in Oxford English Dictionary (online), entry patriarchy to entry matriarchy, both as accessed November 3, 2013.সাঁচ:Subscription or libraries
  9. ↑ Eller (1995), pp.  161–162 & 184 & n.  84 (p.  184 n.  84 probably citing Spretnak, Charlene, ed., Politics of Women's Spirituality: Essays on the Rise of Spiritual Power Within the Feminist Movement (Garden City, New York: Anchor Books, 1982), p.  xiii (Spretnak, Charlene, Introduction)).
  10. ↑ Goettner-Abendroth (2009a), pp. 1–2
  11. ↑ Peoples & Bailey (2012), pp. 258-259