অৰ্থ (ইংৰাজী: Arth) ১৯৮২ চনত মহেশ ভট্টৰ পৰিচালনাত নিৰ্মিত ভাৰতীয় নাট্য ছবি, য'ত শাবানা আজমী আৰু কুলভূষণ খাৰবান্দাই মুখ্য চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছে আৰু স্মিতা পাটিল, ৰাজ কিৰণ আৰু ৰোহিনী হাট্টাংগাডীয়ে সহযোগী চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছে। ইয়াত গজল যুটি জগজিৎ সিং আৰু চিত্ৰ সিঙৰ চাউণ্ডট্ৰেক আছে।
অৰ্ধ-আত্মজীৱনীমূলক ছবিখন মহেশ ভাটে পাৰবীন বাবীৰ সৈতে বিবাহ বহিৰ্ভূত সম্পৰ্কৰ বিষয়ে লিখিছিল। [1] ইণ্ডিয়াটাইমছ মুভিজে ইয়াক ২৫খন চাবলগীয়া বলীউড চিনেমাৰ ভিতৰত অন্যতম হিচাপে তালিকাভুক্ত কৰিছিল। [2] তামিল ভাষাত বালু মহেন্দ্ৰৰ মৰুপদয়ুম (১৯৯৩) নামেৰে ছবিখন পুনৰ নিৰ্মাণ কৰা হয়। ২০১৭ চনত পাকিস্তানী অভিনেতা তথা পৰিচালক শ্বান শ্বাহিদে আৰ্থ ২ মুক্তি দিছিল আৰু প্ৰডাকচনৰ সময়ত ভাটে "মেণ্টৰ" হিচাপে অভিনয় কৰিছিল।
অনাথ ছোৱালী হিচাপে ডাঙৰ-দীঘল হোৱা আৰু সদায় ঘৰৰ মালিক হোৱাৰ সপোন দেখা পূজাই যেতিয়া গম পায় যে তেওঁ আৰু তেওঁৰ স্বামী ইন্দৰে ভাড়াতীয়া এপাৰ্টমেণ্টটো খালী কৰিব লাগিব। ইন্দৰে তাইক নতুন ঘৰৰ চাবি দিয়াৰ সময়ত যি টুইষ্ট হৈছিল সেয়া দুধাৰি বুলি প্ৰমাণিত হয়, যেতিয়া প্ৰকাশ পায় যে তেওঁ আন এগৰাকী মহিলা কবিতাৰ প্ৰেমত পৰিছে, যাৰ সৈতে তেওঁ নতুন এপাৰ্টমেণ্টটোৰ বাবে ধন (চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগত) উপাৰ্জন কৰিছিল। আগতে স্বামীয়ে প্ৰতাৰণা কৰা দাসীক পৰামৰ্শ দি থকাৰ সময়তে এতিয়া পূজা নিজেও একেধৰণৰ পৰিস্থিতিত জড়িত হৈ পৰে। যেতিয়া ইন্দৰে কবিতাৰ বাবে পূজাক পৰিত্যাগ কৰে, তেতিয়া তাই বিয়াৰ সময়ত থকা মাত্ৰ ২০০০ টকা লৈ এপাৰ্টমেণ্টটো এৰি মহিলা হোষ্টেললৈ যাবলৈ বাছি লয়। এগৰাকী অবিবাহিত ব্যক্তি হিচাপে জীৱনৰ অসুবিধাবোৰ অতিক্ৰম কৰিবলৈ, চাকৰি বিচাৰিবলৈ আৰু নিজৰ ওপৰত নৈতিকভাৱে নিৰ্ভৰ কৰিবলৈ ৰাজে সহায় কৰে। ৰাজ আৰু পূজা ভাল বন্ধু হৈ পৰে। লাহে লাহে কবিতাৰ মানসিক অস্থিৰতাই নিৰাপত্তাহীনতাৰ আশংকা গভীৰ কৰি তোলে, আনকি ইন্দৰে পূজাক বিবাহ বিচ্ছেদৰ কাগজত চহী কৰিবলৈ অনুৰোধ কৰাৰ পিছতো।
ৰাজে পূজাৰ প্ৰেমত পৰে আৰু তাইক প্ৰপ’জ কৰে। তাই মুক্ত বুলি কৈ নাকচ কৰে আৰু তাক একো দিব নোৱাৰে। ৰাজে তাইক পতিয়ন নিয়াবলৈ চেষ্টা কৰে যে তাই জীৱনৰ বাকী সময়খিনি অতীতক লৈ দুখী অনুভৱ কৰি কটাব নোৱাৰে আৰু তাই নিজৰ বাবে নতুন জীৱন এটা বিচাৰি উলিয়াবলৈ চেষ্টা কৰিব লাগে। পূজাই চিন্তা কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে।
জীয়েকক ভাল শিক্ষা দিয়াটোৱেই জীৱনৰ একমাত্ৰ লক্ষ্য পূজাৰ দাসীগৰাকীয়ে নামভৰ্তি মাচুলৰ বাবে ১০০০ টকা সঞ্চয় কৰিছে। তাই গম পায় যে তাইৰ মদ্যপায়ী স্বামীয়ে টকা চুৰি কৰিছে। খঙত তাই তাইৰ স্বামীক বিচাৰি ফুৰে আৰু সকলো টকা খৰচ কৰি প্ৰেমিকাৰ কোলাত শুই থকা অৱস্থাত বিচাৰি পায়। তাই তাক হত্যা কৰি থানালৈ গৈ নিজৰ অপৰাধ স্বীকাৰ কৰে। জীয়েকক লৈ চিন্তিত হৈ তাই পূজাক ফোন কৰে যিয়ে ছোৱালীজনীক চোৱা-চিতা কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি দিয়ে।
কবিতাৰ মাক আৰু ব্যক্তিগত ডাক্তৰৰ জোৰ দিয়াৰ পিছত পূজাই ব্যক্তিগতভাৱে কবিতাক আশ্বাস দিয়ে যে ইন্দৰৰ প্ৰতি তাইৰ আৰু আগ্ৰহ নাই। অৱশ্যে পূজাৰ মনোভাৱৰ বাবে কবিতাক কেৱল বিশ্বাস কৰাইছে যে পূজাৰ বিবাহ ভাঙি পেলোৱাটো ভুল আছিল। অপৰাধবোধ আৰু নিৰাপত্তাহীনতাৰ অনুভূতিৰ পৰা হাত সাৰিবলৈ তাই ইন্দৰৰ লগত বিচ্ছেদ ঘটায়। পিছৰজনে পূজাৰ সৈতে নিজৰ সম্পৰ্ক পুনৰ আৰম্ভ কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে, কিন্তু নাকচ কৰা হয়।
পূজাই নিজৰ দাসীৰ কন্যাৰ লগত থাকি ৰাজক বিয়া দিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে, স্বাধীন হৈ সন্তানৰ মাতৃ হোৱাৰ জীৱনত নতুন অৰ্থ বিচাৰি পাই আৰু ৰাজক বিয়া কৰালে তাইক দুৰ্বল কৰি তুলিব বুলি কৈ ৰাজক বিয়া কৰাবলৈ অস্বীকাৰ কৰে।
১ কোটি টকাৰ বাজেটত নিৰ্মিত এই ছবিখনে বক্স অফিচত ২ কোটি টকা উপাৰ্জন কৰি বক্স অফিচত "ছুপাৰ হিট" হিচাপে ঘোষণা কৰে।
| বছৰ | বঁটা | শ্ৰেণী | মনোনীত ব্যক্তি(সকল) | ফল |
|---|---|---|---|---|
| ১৯৮২ | ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা | শ্ৰেষ্ঠ অভিনেত্ৰীৰ ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা | শাবানা আজমি | বিজয়ী |
| শ্ৰেষ্ঠ সম্পাদনা | কেশৱ হিৰাণী | বিজয়ী | ||
| ১৯৮৩ চনত | বংগ চলচ্চিত্ৰ সাংবাদিক সন্থাৰ বঁটা | শ্ৰেষ্ঠ কলা পৰিচালক | মধুকৰ শিন্দে | সাঁচ:জিকা |
| ১৯৮৪ | ফিল্মফেয়াৰ বঁটা | শ্ৰেষ্ঠ ছবি | কুলজিত পাল | মনোনীত |
| শ্ৰেষ্ঠ পৰিচালকৰ বাবে ফিল্মফেয়াৰ বঁটা | মহেশ ভাট | মনোনীত | ||
| শ্ৰেষ্ঠ গল্প | মনোনীত | |||
| শ্ৰেষ্ঠ সংলাপ | বিজয়ী | |||
| শ্ৰেষ্ঠ অভিনেত্ৰীৰ বাবে ফিল্মফেয়াৰ বঁটা | শাবানা আজমি | বিজয়ী | ||
| শ্ৰেষ্ঠ সহযোগী অভিনেত্ৰী | ৰোহিনী হাট্টাংগড়ী | বিজয়ী | ||
| স্মিতা পাটিল | মনোনীত |